„Wat me het meest pijn doet is dat wij zzp’ers dubbel in de steek gelaten zijn.” Saxofonist Jasper Staps, met trompettist Teus Nobel oprichter van het Paradox Jazz Orchestra, windt er geen doekjes om in het AD. De afgelopen twee jaar zijn zwaar geweest. „De regering heeft de schijn gewekt dat de culturele sector geld zou krijgen, maar de steun is naar podia en festivals gegaan. Naar de infrastructuur, de stenen. Niet naar de artiesten zelf. Als zzp’er sta ik achteraan in de keten.”
Voor zijn 17-koppige bigband, met professionele muzikanten uit het hele land, is het krijgen van optredens lastiger geworden. Leden hebben meerdere aanbiedingen staan voor bepaalde data. En podia willen afwachten of het publiek terug gaat komen. „Veel podia zijn de komende tijd helemaal volgepland met concerten die ze een aantal keren hebben moeten doorschuiven. De rek is er bij hun net zo goed uit als bij de muzikanten. Maar het meest schrijnend is dat het leven en de kosten voor ons in die twee jaar gewoon doorgegaan zijn.”
Agenda werd ineens leeggeveegd
De nood is aanzienlijk minder hoog geweest bij Philharmonie Zuidnederland en Het Zuidelijk Toneel. „Het was wel schrikken toen de agenda twee jaar geleden ineens leeggeveegd werd”, zegt Heidi Poessé, als tweede violist vast verbonden aan het orkest. „Het had voordelen. Geen repetities, geen concerten. Even rust in het hoofd. Normaal gesproken hol je van project naar project. Het thuisfront was daar blij mee. Ik heb het steeds positief ingestoken, maar je mist je collega’s, het samenspel waarin je onderdeel bent van een groter geheel. Je mist ook de muziek zelf.”
Ze vond het ook moeilijk de discipline van thuis studeren vol te houden zonder een concert in het verschiet. „Dat gaat ten koste van je uithoudingsvermogen en de snelheid van je vingers. Daarom was het goed dat we met de strijkers groepsrepetities zijn begonnen. We konden zelf bepalen welke muziek we gingen doornemen. Dat bleek goed voor het samenspel, om meer als een eenheid te klinken.”
Lees ook: Onderzoek: Voor getroffen zzp'ers in cultuursector is stoppen geen optie
Filmpjes en live streaming
Het orkest bleef zichtbaar voor het publiek met filmpjes en live streaming. „Dat is een zoektocht naar de manier waarop je als orkest overkomt. Je speelt voor microfoons en camera’s in een lege, doodse zaal. We zijn er nog niet. Deze week werd een van de strijkers positief getest. Er moesten vijf mensen in quarantaine. Dat geeft onrust in het orkest. Maar zzp’ers die hen vervingen, waren blij dat ze mee konden doen.”
„Online hebben we veel meer mensen bereikt dan we met concerten gedaan zouden hebben”, zegt Stefan Rosu, intendant van het orkest. „Maar de musici voelden geen wisselwerking met het publiek. ‘Doen we er nog toe’, vroegen ze zich af. Ze willen liefst snel weer de zaal in. Voor het plannen van concerten is het niet goed geweest. Er zijn voorstellingen gesneuveld die we met alle toeters en bellen opgetuigd hadden.”
De makers zijn de grootste slachtoffers
Artistiek leider Piet Menu
Dat geldt ook voor Het Zuidelijk Toneel, aldus artistiek leider Piet Menu. „We hebben ons moeten aanpassen. Veel buiten gespeeld. Radman in een reuzenrad. Het publiek zat met een koptelefoon en een verrekijker in de gondels. Dat hebben we twee zomers gespeeld, en daar gaan we mee door. We hebben jongeren opgezocht op sportvelden en basketbalpleintjes. Als grote, structureel ondersteunde organisatie zitten we goed. En we hebben geluk gehad dat we ook in België spelen. Daar kon veel meer doorgaan. De makers zijn de grootste slachtoffers.”
Regisseur Sarah Moeremans had het geluk dat ze net voor de eerste lockdown in dienst trad van HZT. Met acteur Joep van der Geest werkt ze aan een nieuwe voorstelling, What Ever Happened To Mr. Pete. „Ik heb in het eerste seizoen vier projecten door de plee kunnen spoelen. Moeilijk was vooral dat je op slag en sprong iets klaar moest hebben voor als alles weer open ging, terwijl je een lange aanlooptijd nodig hebt.”
Alleen live werkt de magie
Van der Geest voegt toe: „Theater bestaat alleen als het live is. Dan werkt de magie. Niet met streams. Ik heb meer kunnen doen dan andere freelancers, die thuis bij de telefoon zitten te wachten. Ik werk nu aan meerdere projecten. Die moet ik allemaal uit het hoofd leren, terwijl ik niet weet of ze door zullen gaan, en wanneer. En er is altijd de angst dat je besmet raakt, en alles stilvalt.”
Lees ook: Ritty van Straalen (ID&T): 'Nederland is met dit beleid lachertje van de klas'
