Bezorgdienst Gorillas vloek of zegen? Experts zien voor- en nadelen

,,Het is verbazingwekkend hoe snel ze gaan. ­Vorig jaar mei in Berlijn begonnen, sinds begin dit jaar in Nederland en nu al in de grote steden actief.” Zulke haast kent Laurens Sloot, hoog­leraar ondernemerschap in de detailhandel aan de Rijksuniversiteit Groningen niet uit de tradi­tionele winkelwereld. ,,Dat is wel iets van deze tijd, hoe snel bedrijven uit de grond kunnen worden gestampt'', zegt hij in Het Parool.

Hij heeft het over Gorillas, dat inmiddels in vijf Nederlandse steden binnen 10 minuten supermarktboodschappen thuisbezorgt. Het assortiment is van Aldi-omvang, de prijzen liggen op AH-niveau en de ­bezorgkosten voor de consument zijn als bij een maaltijdbezorger. De dienst is een regelrechte hype.

Gorillas ontegenzeggelijk vervolg op omarmen van webwinkels en thuisbezorging

Dat stedelingen zelfs voor een simpele boodschap de deur niet meer uit hoeven en reguliere winkels zo nog verder in de malaise duwen, lijkt de ultieme decadentie. Het is ontegenzeggelijk een vervolg op het omarmen van webwinkels en thuisbezorging. In grote woorden staat de trend ook symbool voor de verdere afkalving van de sociale cohesie.

Ik maak me al langer zorgen hoe je werkgelegenheid lokaal houdt in een wereld waar webwinkelen en thuisbezorgen groeit

Over de noodzaak om aankopen in tien minuten thuis te krijgen valt te twisten. Maar er zit ook een andere kant aan: bliksembezorgen kan zowel verloederende steden als doorgeslagen arbeidsomstandigheden een nieuwe impuls in de goede richting geven, denkt de detailhandelexpert. ,,We moeten niet te makkelijk vanuit de fauteuil kritiek leveren op zulke ontwikkelingen,” zegt hoogleraar Sloot. ,,Ik maak me al langer zorgen hoe je werkgelegenheid lokaal houdt in een wereld waar webwinkelen en thuisbezorgen groeit. Eerst zat arbeid in al die winkels in de stad. Nu verdwijnen die zaken en verplaatst het werk zich naar magazijnen op een industrieterrein. Systemen als dat van Gorillas draaien dat om: die houden werkgelegenheid en ondernemen in de stad.”

Verweesde winkelpanden waarin ­reguliere detailhandel geen brood meer ziet

Om aan de 10 minutenbelofte te voldoen zijn heel wat koeriers en minimagazijnen nodig voor bedrijven die stadsbreed actief willen zijn. Deze nieuwkomers kiezen verweesde winkelpanden uit waarin de ­reguliere detailhandel geen brood meer ziet. De loopjongens van de 21ste eeuw spelen in op de onstuitbare ontwinkeling onder druk van jarenlang internetshoppen, extra aangejaagd door de coronacrisis.

Sloot: ,,Bedrijven als Gorillas zijn een antwoord op de winkelleegstand. Dat is niet eens zo’n slechte ontwikkeling voor de levendigheid van steden en straten. Hun ‘dark stores’ zijn niet veel anders dan de minisupers van vroeger om de hoek. Alleen deed de consument daar de boodschappen zelf.”

Lees ook: 'Supersnelle bezorger Gorillas wil honderden miljoenen dollars ophalen'

Gemeenschapszin is het uitgangspunt van Gorillas, zegt Beneluxmanager Luc van Emmerik. “Een deel van de retail gaat digitaal. Dat heeft ook nadelen voor de maatschappij. Wij doen iets terug. We zoeken onze locaties nauwkeurig uit zodat we zoveel mogelijk mensen kunnen bedienen. We passen ons assortiment per vestiging aan bij de behoefte van die buurt. En we leveren spullen van lokale leveranciers.”

Europese expansie en andere spelers als Cajou Dija, Lieferando, Weezy en Zapp

De Duitsers zijn lang niet de enigen die zich op 10 minutenbezorging hebben gestort. Landgenoot Flink heeft in Utrecht, Delft en Tilburg al voet aan de grond en werft momenteel kwartier­makers voor Amsterdam. De Turkse pionier ­Getir zoekt koeriers voor de hoofdstad. Branchegenoten Cajou uit Frankrijk en het Britse trio Dija, Weezy en Zapp noemen Nederland in hun Europese expansieplannen.

Ook Just Eat Takeway van Thuisbezorgd heeft een oogje op de flitsmarkt, hoewel topman Jitse Groen niet verwacht daar winst te maken. ,,Het is de vraag of het bezorgen van boodschappen levensvatbaar is. En er zijn veel spelers die deze markt willen betreden. We doen wat tests, maar verwacht niet dat we in deze sector tot het uiterste gaan. Het is niet onze kernactiviteit.” Deze week startte zijn Duitse dochter Lieferando met bezorgboodschappen.

Partijen als Gorillas zijn voor dat koude biertje of de vergeten tomaten. Het is voor de kleine boodschap, voor eenpersoonshuishoudens die een lege plek in de koelkast hebben

‘Met onze innovatieve bezorgservice overwinnen we de supermarkt’

Al die bliksembezorgers loeren niet alleen naar elkaar, het vizier is ook gericht op de gevestigde (web)supermarkten. ‘Met onze innovatieve bezorgservice overwinnen we de supermarkt,’ ronkt Gorillas in vacatures. ,,Het begint met die vergeten bestelling,” zegt manager Van Emmerik, ,,maar steeds meer klanten bestellen hun weekboodschappen bij ons. We hebben alles, van wc-papier tot bramen. Alleen dan in 10 minuten thuisbezorgd.”

Websupers maken zich geen zorgen. ,,Dit is meer concurrentie voor pizzakoeriers dan voor ons,” zegt topman Michiel Muller van Picnic. ,,Partijen als Gorillas zijn voor dat koude biertje of de vergeten tomaten. Het is voor de kleine boodschap, voor eenpersoonshuishoudens die een lege plek in de koelkast hebben. Voor grote bestellingen heb je een groot assortiment nodig, zodat klanten kunnen kiezen op prijs en kwaliteit.”

Voor de inhoud van een boodschappenkar­retje lijkt in de rugtassen van Gorillaskoeriers geen ruimte. ,,Ik kan me niet voorstellen dat je voor 100 euro boodschappen bij Gorillas bestelt,” zegt hoogleraar Sloot. ,,Maar flitsbezorgen is ontegenzeggelijk een concurrent voor zowel foodretail als voor maaltijdbezorging. We gaan met z’n allen niet meer calorieën eten.”

Flitsbezorgers moeten werken binnen doorsnee supermarktmarge van 30 procent

Er woedt daarmee een stevige slag om het marktaandeel in de maag. De flitsbezorgers moeten werken binnen de doorsnee supermarktmarge van 30 procent, bezorgkosten die het uurloon van een koerier onmogelijk kunnen dekken en een klein assortiment binnen beperkte magazijnruimte.

Lees ook: Boodschappen binnen 10 minuten in huis: Gorillas schudt bezorgmarkt op met flitsservice

Eerdere pogingen om bliksemsnel koerieren populair te maken – van Bilder & De Clercq tot AH to Go, Plus en Heineken – stierven in stilte. Sloot: ,,Het is niet zo moeilijk dit model op dit moment kapot te rekenen. Maar er is ongetwijfeld een toekomst, anders stoppen investeerders er geen honderden miljoenen in. Amazon heeft ook tien jaar verlies geleden voor het ging lopen. Als je maar voldoende klanten trekt. Dan kan je voortbouwen. Massa is belangrijk.”

Gorillas en Flink ontrekken zich bewust aan flexmanie van bestelplatforms als Deliveroo of Uber Eats

In hoeverre het bedrijfsmodel valt op te rekken, zeker naar dunbevolkte dorpen of voor­steden, is afwachten. ,,Dit is nu een hype in dichtbevolkte steden als Berlijn, Amsterdam en Londen,” zegt Muller van Picnic. ,,En dan nog ­alleen in wijken waar veel mensen wonen. Wij zitten ook in Purmerend, Diemen, Zaandam of Almere. Je zult heel wat kleine locaties moeten hebben om flitsbezorging dekkend te maken.”

En heel wat personeel. In hartje crisistijd werven bliksembezorgers massaal mensen die in de horeca en winkels aan de kant zijn gezet. Daarbij onttrekken pioniers Gorillas en Flink zich bewust aan de flexmanie van bestelplatforms als Deliveroo of Uber Eats door alle personeel voor ten minste 20 uur per week in dienst te nemen.

,,Ik heb het altijd belangrijk gevonden dat alle personeel, ook koeriers, onderdeel is van de organisatie,” zegt Van Emmerik, die tussen 2015 en 2018 betrokken was bij de mislukte lancering van maaltijdbezorger Foodora in Nederland. ,,Mensen in dienst nemen, zorgt ervoor dat ze onderdeel worden van het bedrijf en van de ­gemeenschap die ze bedienen. Dat schept een band en zorgt voor kwaliteit.”

Dat betekent niet dat vakbond FNV, die al ­jaren schijnzelfstandigheid op de korrel heeft, tevreden is. ,,Hoewel we het positief vinden dat Gorillas koeriers in dienst neemt, ontduiken ze de cao Beroepsgoederenvervoer,” zegt campagneleider platformwerk Marije Ottervanger. ,,Behalve een beter loon staan daar ook afspraken in over toeslagen, vakantiegeld en pensioen­opbouw.”

We zien al maaltijd­koeriers ’s middags elders bijklussen. Het zijn Amerikaanse taferelen waarbij men banen stapelt om nog aan een leefbaar inkomen te komen

Ongelijke concurrentie met bezorgbedrijven die koeriers wel volgens ter zake doende cao uitbetalen

Gorillas heeft wel een cao, maar net als bij websuper Picnic is dat de retailcao van winkel­vereniging Inretail. Volgens FNV ‘de slechtste cao van ­Nederland, met een heel laag loon, nauwelijks vooruitzichten en van medewerkers wordt een maximale flexibiliteit vereist’. Daarmee worden volgens Ottervanger niet alleen medewerkers uitgebuit, maar ontstaat ongelijke concurrentie met bezorgbedrijven die hun koeriers wel volgens een ter zake doende cao uitbetalen zoals PostNL (dat ook levensmiddelen bezorgt) AH.nl, Jumbo en Thuisbezorgd.

Met bruto uurlonen ‘tussen de 8,50 en 11 euro’ (Getir) of 11,54 (Gorillas) ligt de beloning ruim onder het minimumsalaris van 14 euro dat de FNV landelijk wil bewerkstelligen – en wat ah.nl als ondergrens biedt. ,,We zien al maaltijd­koeriers ’s middags elders bijklussen,” zegt ­Ottervanger. ,,Het zijn Amerikaanse taferelen waarbij men banen stapelt om nog aan een leefbaar inkomen te komen.”

Ze wijst dan ook op de verantwoordelijkheid van de klant die bestelt bij bezorgbedrijven met armoedige arbeidsverhoudingen. ,,Wees kritisch. Denk als consument over na of je geld wil uitgeven aan uitbuiting van werknemers.”

Lees ook: Europese verovering Picnic zet door, online super begint in Frankrijk