Klaas den Besten en zijn zoon Gijs lopen door hun stal in Groot-Ammers. Twee jaar geleden hebben ze een stuk bijgebouwd, om te groeien. Er is nu ruimte voor 170 melkkoeien. Maar de stal mag de komende jaren niet volstaan. De twee houden er rekening mee dat er straks slechts 130 koeien rondlopen.
"We hebben flink geïnvesteerd. Een stal gebouwd, maar die ruimte kunnen we straks niet benutten. Bouwen voor leegstand is niet de bedoeling", vertelt Den Besten.
GroeienOp 1 april vorig jaar is het melkquotum afgeschaft, de Europese regeling die 30 jaar lang bepaalde hoeveel melk een boer mocht produceren. Vanaf die dag groeide de veestapel. Sommige boeren namen een sprongetje van enkele tientallen koeien, een ander verdrievoudigde zijn bedrijf. Boeren hadden eindelijk het gevoel weer eens te kunnen groeien. Groeien in liters melk, in het aantal koeien en in staloppervlakte.
Het gevolg is dat het aantal koeien in rap tempo toenam tot meer dan 1,6 miljoen. Dat is een toename van 100.000 tot 170.000 in een jaar tijd. Maar daarmee kwam wel de fosfaatproductie (mest) boven het maximum dat Nederland mag produceren volgens de Europese milieurichtlijnen. De overheid neemt daarom maatregelen: er mag minder mest worden geproduceerd, en dat betekent minder koeien. De hoeveelheid dieren moet in verhouding staan tot het aantal hectares waarop de boer de mest kwijt kan. Met een rekensommetje wordt voor elk bedrijf bepaald hoeveel kilo fosfaat er geproduceerd mag worden.
De peildatum van de fosfatenregeling is 2 juli 2015. Voor Gijs en Klaas betekent het grofweg dat ze terug moeten naar het aantal koeien dat ze die datum hadden. ,,Dat komt neer op ongeveer 142 melkkoeien,'' rekenen ze voor. En daar gaat dan nog een generieke korting voor alle boeren van 4 tot 8 procent vanaf. "Dus de investering van de nieuwe stal moet ik straks terugverdienen met zo'n 130 koeien, terwijl de financiering is berekend op meer dieren. Qua ruimte kunnen we 170 koeien kwijt."
PassieHet melkveebedrijf van Den Besten is slechts een voorbeeld. In de regio zijn veel boeren die in de toekomst met lege boxen zitten. Cees Tukker uit Bleskensgraaf heeft straks ruim dertig boxen te veel. "Toen het melkquotum eraf ging, dachten we wat ruimte te krijgen. Ruimte om te groeien met het bedrijf", vertelt hij. Net als anderen greep hij die kans met beide handen aan. "Maar het mag niet zo zijn. Toch zitten we niet bij de pakken neer hoor. We blijven boeren."
Die mening deelt ook Christian van Winden uit Almkerk. "Boeren doe je met je hart. Het is je passie en daarom zit je in het vak. Niet om veel rendement te halen."
Nieuw en hightechDe Bloemplaathoeve, die hij runt samen met zijn zus, is nieuw en hightech. Het bedrijf was eerst gevestigd in de Biesbosch, maar het complex moest wijken voor het project Ruimte voor de Rivier. Problemen met vergunningen zorgden ervoor dat het jaren duurde voordat ze konden bouwen in Almkerk.
"Al die tijd konden we niet groeien, terwijl we dat wel voor ogen hadden. We runnen het bedrijf met zijn tweeën en we moeten een dubbel gezinsinkomen uit het bedrijf kunnen halen."
SnufjesDaarom werd er flink geïnvesteerd en verrees een ruime stal in de polder. "Alle moderne snufjes zitten erin en we zijn duurzaam. We hebben echt gebouwd voor de toekomst, elk jaar zouden we iets kunnen groeien."
De nieuwe richtlijnen lijken daar nu echter een stokje voor te steken. De twee wilden volgend jaar zo'n 200 koeien melken, maar moeten terug naar ongeveer 160 stuks. Komen de stallen dan nooit meer vol? "De tijd zal het leren", zegt Van Winden.
Zo is het straks mogelijk om fosfaatrechten van een andere boer te kopen omdat diegene minder koeien heeft lopen dan is toegestaan. Je kunt meer koeien stallen als iemand rechten over heeft of wanneer een boer stopt met zijn bedrijf. Dat kan wel in de papieren lopen; het gaat dan zomaar om duizenden euro's per koe. Het is nu nog niet duidelijk hoe het zit met eventuele uitzonderingen, ook wel 'knelgevallen' genoemd.
"Ook is het nog onzeker hoe ze omgaan met hypermoderne bedrijven die veel doen aan welzijn van de dieren", vertelt Van Winden. "En hoe zit het boeren die investeringen moesten doen omdat ze weg moesten, zoals wij? We blijven hopen."
