Die provisorische houtje-touwtjeversie - gemaakt van Lego en een lege ketchupfles - is na succesvolle crowdfunding inmiddels veranderd in een gelikte keukenmachine met professionele behuizing en ingebouwde bakplaat. Ingewikkeld? Welnee. Gewoon op de computer een ontwerp tekenen met de bijbehorende software, verbinding maken met de printer en voilà: de spuitmond legt het beslag laagje voor laagje in de gewenste vorm op de bakplaat. Je bent toch geen grafisch wonder? Geen punt, met een paar muisklikken is op de website pancakebot.com een immer uitdijende verzameling ontwerpen van andere gebruikers te downloaden. Zo kan er niet veel later alsnog een pannenkoek worden opgedist in de vorm van Spongebob, Snoop Dogg, Darth Vader of Donald Trump.
,,Mooi hè, die voedselprinters?" reageert Marlies Vredeveld, mede-eigenaar van webshop 3D Ninja, waar 3D-printers in alle soorten en maten worden verkocht. ,,Dit voorjaar krijgen wij ook onze eerste voedselprinter binnen. Dan printen we hier onze eigen koekjes en pizzabodems."
Hoe onwaarschijnlijk het misschien ook klinkt dat het avondeten in de toekomst uit de printer kan komen, in feite gaat het hetzelfde als bij andere 3D-printers, legt Vredeveld uit. Daarmee kun je als doodgewone consument al sieraden, koffiekopjes en miniaturen van jezelf maken. ,,En die werkwijze verschilt weer niet zo veel van onze vertrouwde, tweedimensionale printers," vertelt Vredeveld. ,,Waar díe een dun laagje inkt op het papier leggen, legt een 3D-printer heel veel laagjes over elkaar. Zo onstaat een tastbaar product."
En het materiaal? Van zilver tot zandsteen, van goud tot glas en van porselein tot plastic; de techniek kan al talloze stoffen aan. Het basismateriaal wordt in gesmolten vorm (plastic of chocola bijvoorbeeld) of als minuscule korreltjes (metaalpoeder of polyester) laag voor laag opgespoten en krijgt vervolgens via stolling, warmte of uv-licht zijn vaste vorm. Je kunt het zo gek niet bedenken of het valt al te printen. Modeontwerpers printen jurken. NASA zag al raketmotoren uit de printer komen. En de medische wereld pioniert zelfs al met printorganen van levende cellen. Toen vijf jaar geleden de eerste 3D-printers voor consumenten op de markt kwamen, voorspelden de fabrikanten dan ook direct een tweede industriële revolutie. ,,Mensen zijn van nature creatief," verklaart Vredeveld. ,,Onze hele geschiedenis hebben we dingen zelf gemaakt. Totdat fabrieken het op een gegeven moment veel goedkoper en sneller konden en alle productie uit handen namen. Met 3D-printers wordt de consument weer fabrikant."
De meeste gebruikers printen nog hoogstens wat poppetjes, schaalmodellen, telefoonhoesjes en andere - veelal decoratieve - hebbedingetjes. Maar er zijn er ook die al bewijzen dat een 3D-printer in huis heel nuttig kan zijn. ,,Juist de functionele handigheidjes vind ik leuk," vertelt Luuk Olde Bijvank, een internetmarketeer die onlangs de 3D-printer Zortrax M200 kocht. ,,Ik heb bijvoorbeeld klemmetjes geprint om de snoeren in huis bij elkaar te houden, maar ook een standaard waarmee mijn telefoon overeind blijft staan als mijn zoon een filmpje kijkt. En ik werk nog aan een constructie om mijn mobiel in de supermarkt op de winkelwagen vast te kunnen klemmen. Zo heb ik mijn handen vrij als ik mijn boodschappenlijstje wil bekijken."
Ook Erik de Bruijn ziet vooral praktisch nut. In 2011 lanceerde hij met zijn bedrijf Ultimaker de eerste 3D-printer voor thuis. ,,Toen mijn dochtertje twee jaar geleden werd geboren, heb ik een deurstop gemaakt, zodat ze niet wakker zou schrikken als we binnenkwamen. Voor de babykamer printte ik ook de gordijnhaakjes en een traphekklemmetje. Het heeft me tijd, geld en tripjes naar de bouwmarkt bespaard."
De grootste revolutie van de 3D-printer is misschien wel het minst tastbaar, denkt De Bruijn. ,,Mijn dochtertje kijkt met een andere blik de wereld in. Ze groeit niet op met de vraag 'papa, wil je speelgoed kopen?', maar met 'kijk papa, ik heb speelgoed geprint'. Er komt een generatie aan die beseft dat alles om ons heen zelf te ontwerpen of verbeteren is."
Aan futuristische vergezichten geen gebrek in Driedimensië. Toch gaat het allemaal nog niet snel. Printerproducenten houden hun verkoopcijfers dicht tegen de borst. Ondernemers als Vredeveld en De Bruijn en consumenten als Olde Bijvank zijn overduidelijk technisch begaafde voorlopers. In de praktijk is het nog goed zoeken naar doorsnee huishoudens waar al een 3D-printer staat te snorren.
,,Eerlijk is eerlijk: op dit moment is het voor het gemiddelde huishouden nog niet heel interessant," erkent Vredeveld. ,,We hebben al tienduizenden printers aan bedrijven verkocht, maar bij consumenten gaat het nog om early adopters," bevestigt De Bruijn. ,,Het blijkt vooral aantrekkelijk voor de hobbyisten die de lol inzien van een techniek die je niet zomaar onder de knie hebt."
Dat beperkte gebruiksgemak is een van de belangrijkste redenen waarom Jan met de pet voorlopig nog niet zijn eigen kapstok zal printen, concludeerde onderzoeksbureau Gartner twee jaar geleden al. Een op het computerscherm ogenschijnlijk volmaakt schaakstuk kan bij de minder ervaren gebruiker - én de goedkopere apparaten - immers zomaar uit de printer komen als een veredelde druipkaars. ,,Er is zeker een leercurve," vindt Vredeveld. ,,Je moet een 3D-printer zien als gereedschap. Een decoupeerzaag of soldeerbout beheers je ook niet direct."
Veel materialen zijn bovendien nog te duur, zodat consumentenprinters hoofdzakelijk werken met goedkope, eenkleurige slierten gesmolten plastic. Nog een obstakel: de prijs van het apparaat. De meest basale 3D-printer kost bij 3D Ninja 395 euro. Een bedrag dat bij de betere modellen oploopt tot 8455 euro. ,,Voor de gemiddelde consument is het een grote investering," erkent ook De Bruijn, die zijn Ulti-maker 2+ aan de man brengt voor 2299 euro. ,,Het consumentensegment breekt pas echt open als de printers goedkoper, gebruiksvriendelijker, sneller en veelzijdiger worden."
Volle vaart
Is er vijf jaar geleden dan te hoog van de toren geblazen? Kan de aangekondigde revolutie terug in de zelfgeprinte koelkast? Allerminst, benadrukken 3D-adepten Vredeveld en De Bruijn. ,,De techniek is de afgelopen jaren enorm verbeterd," zegt Vredeveld. ,,We hebben nu meerdere printers die bijna plug and play zijn, bijna net zo eenvoudig te bedienen als een 2D-variant. En de prijzen gaan razendsnel omlaag. Een 3D-scanner (waarmee je bestaande objecten kunt inscannen om vervolgens met een printer te kopiëren, red.) die vorig jaar nog 1000 euro kostte, heb je nu voor amper 200 euro."
,,De ontwikkelingen gaan nu razendsnel," bevestigt De Bruijn. ,,De verzadiging is nog lang niet in zicht. Integendeel. Hoe gebruiksvriendelijker de techniek, hoe meer mensen baat hebben bij een 3D-printer."
Vredeveld: ,,Over vijf jaar is het heel normaal om thuis een 3D-printer te hebben."
