‘Is dit nou het land van Johannes Vermeer en Jacob van Ruisdael, of de verlaten set van een jaren 80-film over de post-nucleaire toekomst?’' Tv-presentator Arjen Lubach slaakte in zijn Avondshow onlangs een persoonlijke hartenkreet over de logistieke blokkendozen. ,,Van die grote deprimerende loodsen die overal worden neergeplempt en die het landschap vervuilen... Gatverdamme!’’, hoorde het AD hem zeggen.
Het zijn de pakhuizen van deze tijd
Niemand is fan van die grote vierkante gebouwen die op steeds meer plekken opduiken in ons landschap. Toch lijken ze onvermijdelijk. Eigenlijk zijn het de pakhuizen van deze tijd. Waar ooit langs historische havens en grachten goederen werden verscheept, gebeurt dat nu op bedrijventerreinen ver buiten de stad, waar vrachtwagens ongehinderd af en aan kunnen rijden. Dat ze steeds meer plek innemen, is toch echt onze eigen schuld, zegt onderzoeker Merten Nefs van het Erasmus UPT, die gespecialiseerd is in het spanningsveld tussen ruimte en economie.
,,We veroorzaken zelf die groei door veel te kopen’', zegt Nefs. ,,Distributiecentra zijn een symbool van de huidige maatschappij, van het consumentisme en van Nederland als handelsland, waar we altijd heel trots op zijn.’' Maar waar we onze oude pakhuizen koesteren, hebben we de nieuwe distributiecentra allerminst in onze harten gesloten. ,,Ze zijn heel gestandaardiseerd en goedkoop gemaakt. En ze zijn natuurlijk enorm groot’', stelt Nefs. ,,Distributiecentra zijn de achterkant van het hele systeem. Het is helemaal niet de bedoeling dat je die dingen ziet.’’
Proefschrift over distributiecentra
De onderzoeker schreef er zelfs een proefschrift over en onderscheidt drie kernproblemen. Ten eerste staan de loodsen nogal eens op de verkeerde plek, waar er geen samenhang is met de omgeving. Ten tweede leveren de gebouwen vaak niets op voor de omgeving. En ten derde zijn het vaak ‘wegwerpgebouwen’ met een discutabel ontwerp. Terwijl diverse oude pakhuizen en fabrieksgebouwen door heel het land de beschermde-monumentenlijsten hebben gehaald.
Het helpt volgens Nefs niet mee dat de distributiecentra vaak niet de gebruikers van de panden zijn, maar grote beleggingsfondsen. ,,Daar wordt gewoon een businesscase gemaakt. Zo veel kost het en zo veel gaat het opleveren. Als ze kosten kunnen besparen, doen ze dat.”
Wie denkt dat de sector direct in de verdediging schiet, heeft het mis. Lubachs hartenkreet is daar niet onopgemerkt gebleven. Het filmpje werd in appgroepen doorgestuurd, vertelt voorzitter Tim Beckmann van brancheorganisatie Dilas. ,,Op een goede en humoristische manier bracht hij de essentie terug tot het echte probleem’', zegt hij. ,,Waarom zijn die gebouwen nu zo lelijk?’’
De logistieke sector is nodig om hier producten als koffie, bananen en mandarijnen te bezorgen
Het is een van de redenen waarom de brancheorganisatie twee jaar geleden is opgericht. Er klonken in politiek Den Haag zelfs geluiden voor een ‘harde stop’ op grootschalige distributiecentra. Dat was wel tegen het zere been. ,,De logistieke sector is nodig om hier producten als koffie, bananen en mandarijnen te bezorgen’', somt hij op. ,,En iedereen vindt het fijn, als hij ‘s ochtends zijn auto naar de garage brengt, dat die dezelfde dag gemaakt kan worden. Ook als sommige onderdelen nog moeten worden geleverd.’’
'Logistieke infrastructuur’
Vroeger waren we daar trots op, memoreert hij. ,,Alle steden zijn ontstaan rondom logistiek’', stelt Beckmann. ,,De grachtenpanden in Amsterdam, de gewelvenkelders in Utrecht, dat is allemaal logistieke infrastructuur. In het verleden is dat heel goed verweven met elkaar.’' De kritiek dat dat nu beter moet, neemt hij daarom wel ‘heel serieus’.’
Eind vorig jaar kwam toenmalig minister Adriaansens (Economische Zaken) ook met een landelijke beleidslijn om ‘grip te houden’ op grootschalige bedrijfsvestigingen. ,,We merken dat de maatschappij er niet blij van wordt dat al die grote gebouwen in de omgeving komen te staan. Dan moet je daar wat mee als sector’', zegt Beckmann. ,,Het gros van de sector omarmt de ideeën. We moeten naar de architectuur kijken en gebouwen beter inpassen in het landschap.’’
Directielid Cedric Montanus van Montea, een van de grootste investeerders in logistiek vastgoed, beaamt dat. Ook hij noemt de vraag of al die loodsen nodig zijn, achterhaald. Met de opkomst van de e-commerce is het volgens hem snel gegaan. ,,Wij zetten geen lege dozen neer om een eigen vraag te creëren”, benadrukt Montanus. ,,Er is gewoon een vraag naar logistieke ruimte. Die hebben we nodig.’’
Er werd met name vanuit de behoefte aan ruimte geredeneerd, daar komt nu een tegenreactie op
Niet voor niets is er in relatief korte tijd zo veel uit de grond gestampt. ,,Er werd met name vanuit de behoefte aan ruimte geredeneerd, daar komt nu een tegenreactie op’', signaleert hij. ,,Wat gaan we doen om het mooier te maken?’’
Montea zet in op verduurzaming en vergroening
Montanus roept criticasters op om mee te denken hoe het beter kan. Montea zet momenteel al in op verduurzaming en vergroening. Zo is er bij een nieuw distributiecentrum in Waddinxveen een wand volledig beplant. ,,We hebben daar zelfs een hovenier op gezet om te zorgen dat de wand ook echt dichtgroeit’', aldus Montanus. ,,We willen vaker kijken naar groen of naar houtkleurige panelen, dan krijg je al een andere verschijningsvorm.’' Hij wil ook met architecten om tafel met de vraag hoe er een kwaliteitsslag gemaakt kan worden.
Volgens Beckmann zijn er inmiddels meerdere goede voorbeelden. Met Intospace werkt hij aan een distributiecentrum van Rituals in Tiel dat al een stuk speelser en groener oogt. ,,Je moet geen goedkeuring meer geven aan een gebouw dat niet fraai is ontworpen’', zegt hij zelfs.
Van sportvelden tot klimwand
Nefs meent dat er het meest te winnen valt door distributiecentra met andere functies te combineren. Door er bedrijfsruimtes voor mkb’ers aan toe te voegen, sportvelden op het dak te leggen, of een klimwand ertegenaan. ,,Dan krijgen ze vanzelf een heel andere aanblik’', zegt hij. ,,Ik denk dat een grote irritatie zo’n grote blinde gevel is, waarbij je niet ziet wat er gebeurt. Mensen denken: wat doet die hier? Als je dat kunt wegnemen door een pand ook functies te geven waar omwonenden wat aan hebben, los je meer op dan met een ander geveltje erop.’’
