Kleidieet, kokosolie en meer hypes van de gezondheidsindustrie

Katan (70) maakt korte metten met zeventig mythes op het gebied van eten en drinken, schrijft Het Parool. 'We horen graag hoe we moeiteloos slank en mooi worden.'

Hij krijgt jeuk van de lawine aan voedselclaims die aandacht zoekende producenten, onderzoekers en dieetgoeroes dagelijks over ons uitstorten. Want vaak ontstijgen die uitspraken nauwelijks het niveau van een bewering als: van radijsjes eten uit Verweggistan val je kilo's af. Martijn Katan, emeritus hoogleraar voedingsleer aan de VU, ergert zich daaraan. "Over dat kleidieet van Rens Kroes was ik boos. Dat is door chemicaliën puur slecht. De bewering dat abrikozenpitten helpen tegen kanker vind ik zelfs misdadig. Er klopt niets van."

Over het ontstaan van dit soort mythes zegt hij: "In hun jacht op sponsors en publicaties moeten onderzoekers scoren met interessante aannames. Kennis over voeding is een marktproduct geworden, net als een nieuwe telefoon of een hip drankje. De gezondheidsindustrie vent die hypes maar wat graag uit: er valt grof geld te verdienen aan wondercursussen, boeken en supplementen."

Waarom laat de moderne, kritische consument zich die hypes allemaal aanleunen? Katan maakt er een snedige analyse van, hoewel hij aantekent dat zijn uiteenzetting een hoog borreltafelgehalte bevat.

Voeding is entertainment

"We hebben kennelijk geld en tijd genoeg om ons constant met dat soort zaken bezig te houden. Verder is voeding entertainment geworden, een vorm van vrijetijdsbesteding. Het is lekker om er met z'n allen over te klagen en het is geweldig om als eerste in je vriendengroep te kunnen zeggen: 'Goh, eet jij nog druiven uit huppeldepup? Dat is zó 2012.' Daarnaast horen we graag hoe we moeiteloos slank en mooi worden. We blijven tegen beter weten in geloven in wondermiddelen." In Voedingsmythes, over valse hoop en nodeloze vrees - waarvoor hij zich op zeshonderd studies baseerde - maakt Katan korte metten met zeventig aannames. Zijn boodschap: "Besteed je tijd beter dan je te verdiepen in al die eetonzin. Ga een boek lezen, lekker sporten of speel met je kinderen."

Kokosolie

Kokosolie is gezond. "Alleen in de tropen is de olie vloeibaar, bij 24 graden stolt het en is het kokosvet. En het best onderzochte gezondheidseffect van kokosvet is dat op het cholesterolgehalte in het bloed. Dat gaat omhoog. Geen grote verrassing, want kokosvet is verzadigd vet en van te veel word je dik."

Rauw

Rauw eten is goed voor je fysiek. "Die rage is een riskante ontwikkeling omdat groenten, noten en sla niet voldoende voedingsstoffen bevatten. Vooral bij kinderen kan extreem macrobiotisch eten onherroepelijke schade aanrichten."

Meergranenbrood

Meergranenbrood is beter dan gewoon brood. "Nee dus. Die benamingen zijn niet wettelijk beschermd, maar reclametermen die je een goed gevoel moeten geven. Bij de een zit er wat sesamzaad bij, bij de ander wat gerst of zonnebloempitten. Maar daar wordt een brood niet gezonder van."

Diëten

Diëten helpen. "Geen van de methoden werkt blijvend. Afvallen lukt ons alleen als we onze omgeving veranderen, zodat we niet constant en overal worden geconfronteerd met vet en slecht eten. Leg meer fietspaden aan, geef kinderen op het kinderdagverblijf kraanwater in plaats van limonade of sap, zorg voor beter aanbod in kantines."

Suiker

Suiker is giftig en dikmakend. "Op zich niet. Niemand neemt een eetlepel suiker omdat hij dat lekker vindt. Het gaat om de producten waarin suiker verwerkt is: frisdrank, taart, snoep. Hierdoor worden we dik en daar moeten we op letten. Tevens wordt suiker toegevoegd aan ons eten zodat het beter smaakt. Daardoor gaan we meer eten dan we soms zouden willen."

Melk

Melk is slecht door de hormonen die het bevat. "Onzin. Het gaat hier om een vrouwelijk geslachtshormoon. Maar we zouden duizenden liters melk moeten consumeren voordat we een risicovolle hoeveelheid binnen krijgen. Als je dat doet, zijn je ingewanden allang gescheurd."

Biologisch

Biologisch eten is gezonder dan 'gewoon' eten. "Voorheen was de biologische winkel een garage met lokale producten in kisten. Nu zijn het luxezaken vol pakjes en zakjes met een sticker biologisch. De term betekent dat er geen bestrijdingsmiddelen en kunstmest worden gebruikt. Maar dat maakt een product niet gezonder. Bonen van de Jumbo zijn even goed als die van de boer."

Bleekselderij

Van bleekselderij val je af. "Helaas, er bestaat geen eten waarvan je dunner wordt. Volgens sommige diëten zou voor het kauwen en verteren van bleekselderij en komkommers meer energie nodig zijn dan erin zit. Maar een ons komkommer levert 12 calorieën, een minuut kauwen kost een halve calorie."

Multivitaminen

Iedereen zou dagelijks multivitaminen moeten slikken. "Nee. De samenstelling van multivitamines klopt al jaren niet meer met de stand van de wetenschap. De gehaltes van bepaalde vitamines en mineralen zijn vaak onverantwoord hoog of juist te laag. Je kunt beter 'gericht' slikken."

Groenten en fruit

Groenten en fruit kunnen kanker voorkomen. "Zeer waarschijnlijk niet. De wetenschappelijke bewijzen zijn te mager voor deze stelling. Maar groenten en fruit zijn wel goed in die zin dat ze vezels en vitaminen bevatten en ze maken je niet dik."