Waarom de ene Wereldwinkel na de andere omvalt

Druk was het er de laatste jaren niet meer. ,,Soms zag je maar twee mensen op een middag", zegt de 73-jarige Ria Rijpkema. Ze was er bij toen een clubje inwoners van Hengelo zo'n 30 jaar geleden besloot Max Havelaarkoffie te verkopen. ,,Een plekje op de weekmarkt kregen we niet want niet alle marktkooplieden zagen het zitten. Ze vonden ons zweverig. Gelukkig mochten we wel met een behangerstafel als kraam op het kerkplein staan. Geweldig, omdat het in het verlengde van de markt lag. Zo kregen we toch nog veel klanten."

Hoekje

Later volgde een eigen hoekje in de supermarkt. De koffie liep goed, er kwam thee en vele andere fair trade foodproducten kregen een plekje in het assortiment. Uiteindelijk kreeg de Wereldwinkel, die zich al snel aangesloten had bij de landelijke koepel, een eigen onderkomen in een pand in het centrum. Voor een gunstige prijs gehuurd en geopend door Eveline Herfkens, de toenmalige minister van Ontwikkelingssamenwerking.

Non-food

Zoals het in Hengelo ging, ging het in veel plaatsen. Er kwamen steeds meer non-foodproducten zoals cadeautjes en woonaccessoires. De vrijwilligers leefden zich uit bij voldoende kopers. Eigenlijk liep alles prima tot er volgens Ted Willems (74), secretaris van de Hengelose Wereldwinkel, zo'n twee, drie jaar geleden langzamerhand de klad in kwam. ,,Het werd steeds moeilijker om nog voldoende omzet te halen. De huur konden we nog net opbrengen. Tja, dan moet je knopen door gaan hakken.''

Sluiting

Zo komt ook Hengelo in de lange lijst van Wereldwinkels die sluiten. Waren er in Nederland in 2012 nog ruim 400 winkels, inmiddels zijn het er 305. Volgens Albert Hebels van de landelijke organisatie Wereldwinkels Nederland sloten er dit jaar zeventien winkels de deuren en volgen er zoals het er nu naar uitziet de komende maanden nog acht.

Kleinere plaatsen

Hij zegt dat vooral in kleinere plaatsen sluiting een trend is. ,,Sowieso hebben fysieke winkels het er moeilijk, dus ook Wereldwinkels. Maar het is deels ook een kwestie van ondernemerskracht", vindt hij. ,,In heel veel Wereldwinkels werken vrijwilligers die begonnen als vijftiger. Nu zijn ze in de 70. Jongeren komen er niet meer bij. En juist van hen kun je vernieuwing verwachten. In een aantal wat grotere plaatsen zie je dat Wereldwinkels het juist heel goed doen. Dan denk ik niet alleen aan bijvoorbeeld Leeuwarden maar ook aan Doetinchem."

Doelstelling

Hoewel Rijpkema en Willems de sluiting in Hengelo betreuren, is er ook een lichtpuntje. ,,De doelstelling is gehaald", zegt Willems. ,,Het streven was in alle supermarkten fair trade producten verkopen en dat is gelukt. In die zin is de cirkel rond. Stonden wij eerst in een hoekje van de super onze spulletjes te verkopen, nu hebben de supers zelf schappen met Tony's Chocolonely-repen, koffie en andere fair trade producten.'' Hebels erkent dat. ,,Maar in de non-foodsector is op het gebied van fair trade nog een wereld te winnen'', zegt hij nadrukkelijk.

Drie soorten wereldwinkels

• Aanvankelijk waren alle Wereldwinkels aangesloten bij de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels (LVvW). Maar sinds 2010 ontstond er steeds meer ergernis over de koers van deze koepel. Die zou te veel omzet afromen van de plaatselijke winkels, terwijl extra ondersteuning in ruil daarvoor uitbleef.
• Ook zette de koepel steeds vaker professionals in, wat veel plaatselijke besturen afwezen vanwege de kosten. Uiteindelijk besloot een groot aantal winkels, waaronder ook die in Hengelo, het lidmaatschap van de koepelorganisatie op te zeggen. Een deel sloot zich vervolgens aan bij de in 2012 opgerichte organisatie Wereldwinkels Nederland. Andere bleven zelfstandig.
• Volgens Albert Hebels van Wereldwinkels Nederland telt zijn organisatie nu 67 leden, zijn er nog 168 winkels aangesloten bij de LVvW en 69 zelfstandige Wereldwinkels. Of de LVvW het nog lang volhoudt, is de vraag. De vereniging, die afgelopen week telefonisch niet bereikbaar was, verkeert al geruime tijd in zwaar financieel weer.