Topsalarissen op een rij: topman Unilever kreeg 283 keer zoveel als werknemer

Na een aantal gematigde jaren zijn de topinkomens in Nederland vorig jaar weer sterk gestegen. Vooral met dank aan de gestegen winsten en beurskoersen (waardoor hun aandelenpakketten meer waard werden) steeg de totale beloning van de bestuursvoorzitters vorig jaar gemiddeld met 7,2 procent, tot 1,83 miljoen euro.

Dat blijkt uit onderzoek van de Volkskrant naar de beloning van de top van 117 toonaangevende bedrijven en instellingen.

De 10 grootverdieners van 2018 op volgorde

1. Ben van Beurden (Shell). Totaal inkomen: 20,10 miljoen euro. Basissalaris: 1,5 miljoen euro. Bonus: 3 miljoen euro. Loonkloof: 144 keer het salaris van de gemiddelde werknemer in de organisatie.
   
   
2. Nancy McKinstry (Wolters Kluwer). Totaal inkomen: 13,73 miljoen euro. Basissalaris: 1,2 miljoen euro. Bonus: 1,7 miljoen euro. Loonkloof: 146 keer het salaris van de gemiddelde werknemer in de organisatie.
   
   
3. Gillian Tans (Booking.com). Totaal inkomen: 12,71 miljoen euro. Basissalaris: 0,5 miljoen euro. Bonus: 4,3 miljoen euro. Loonkloof: 153 keer het salaris van de gemiddelde werknemer in de organisatie.
   
   
4. Paul Polman (Unilever). Totaal inkomen: 11,73 miljoen euro. Basissalaris: 1,6 miljoen euro. Bonus: 1,9 miljoen euro. Loonkloof: 283 keer het salaris van de gemiddelde werknemer in de organisatie.
   
   
5. Jean-François van Boxmeer (Heineken). Totaal inkomen: 9,05 miljoen euro. Basissalaris: 1,3 miljoen euro. Bonus: 2,7 miljoen euro. Loonkloof: 260 keer het salaris van de gemiddelde werknemer in de organisatie.
   
   
6. Erik Engstrom (RELX). Totaal inkomen: 7,37 miljoen euro. Basissalaris: 1,1 miljoen euro. Bonus: 1 miljoen euro. Loonkloof: 100 keer het salaris van de gemiddelde werknemer in de organisatie.
   
   
7. Frans van Houten (Philips). Totaal inkomen: 6,27 miljoen euro. Basissalaris: 1,2 miljoen euro. Bonus: 1,3 miljoen euro. Loonkloof: 73 keer het salaris van de gemiddelde werknemer in de organisatie.
   
   
8. Frans Muller (Ahold). Totaal inkomen: 4,99 miljoen euro. Basissalaris: 1 miljoen euro. Bonus: 1,1 miljoen euro. Loonkloof: 125 keer het salaris van de gemiddelde werknemer in de organisatie.
   
   
9. Peter Wennink (ASML). Totaal inkomen: 4,80 miljoen euro. Basissalaris: 1 miljoen euro. Bonus: 0,8 miljoen euro. Loonkloof: 43 keer het salaris van de gemiddelde werknemer in de organisatie.
   
   
10. Alexander Wynaendts (AEGON). Totaal inkomen: 4,45 miljoen euro. Basissalaris: 1,3 miljoen euro. Bonus: 1,1 miljoen euro. Loonkloof: 70 keer het salaris van de gemiddelde werknemer in de organisatie.

De loonkloof tussen top en werkvloer was het grootst bij Unilever, waar Paul Polman 283 keer zoveel verdiende als de gemiddelde werknemer. Uit het jaarlijkse onderzoek blijkt dat de onderlinge verschillen groot zijn. In het bedrijfsleven steeg de beloning gemiddeld met 9,7 procent, tot 2 miljoen euro. Die stijging zit met name bij de grootste bedrijven, de multinationals. Bij de grote Nederlandse bedrijven was het beeld gematigder. Bij staatsbedrijven en (semi)publieke instellingen daalde de beloning fors, met 12 procent tot gemiddeld 418 duizend euro.

Dreiging van premier Rutte

De sterke stijging bij de multinationals is pikant. Premier Mark Rutte haalde een maand geleden hard uit naar grote bedrijven 'waar het geld tegen de plinten klotst. Dan kan het niet zo zijn dat alleen de salarissen van de topmannen echt stijgen.' Rutte dreigde de lastenverlichting voor het bedrijfsleven aan de burgers te geven, als niet ook de lonen van de werknemers substantieel gaan stijgen.

Niet in de portemonnee van de werknemer

De loonkosten bij de onderzochte bedrijven liepen vorig jaar ook flink op, met 5,4 procent. Dat is wat de bedrijven kwijt zijn aan hun werknemers, niet wat die in de portemonnee krijgen. De cao-lonen stegen vorig jaar met 2,1 procent. Werkgeversvereniging VNO-NCW wijst erop dat in de loonkosten ook incidentele beloningen als periodieken zitten. In reactie op Rutte zei VNO-NCW eerder al dat de lonen wel degelijk stijgen, maar dat de koopkracht daarvan opgaat aan lastenverzwaringen van het kabinet.

In totaal stegen de basissalarissen van de top met 6 procent en de bonussen met 2,8 procent. Bij 74 van de 117 onderzochte bedrijven en instellingen kreeg de baas er vorig jaar meer bij. De gemiddelde loonkloof bleef in het bedrijfsleven stabiel op 30: een baas verdiende vorig jaar dus dertig keer zoveel als de gemiddelde werknemer. Deze stabilisatie is volledig te danken aan de gematigde salarisontwikkeling bij nationale bedrijven, waar de beloning van de baas ook geregeld daalde. Daardoor is de forse loonstijging van multinationals gecompenseerd.

'Werknemer wordt te vaak als kostenpost gezien'

Vakbond FNV hekelt de fors gestegen beloning bij met name de grootste bedrijven. 'De top profiteert het meest terwijl de werknemers die de winsten mogelijk maken te vaak als kostenpost worden gezien', zegt coördinator arbeidsvoorwaardenbeleid Zakaria Boufangacha. 'De kloof tussen de grootste grootverdieners en werknemers groeit verder en dat is moreel verwerpelijk. Terwijl iedereen vindt dat juist werknemers er meer op vooruit moeten gaan - zij zijn tenslotte het belangrijkste kapitaal van het bedrijf - zorgt de top vooral goed voor zichzelf.'

Ruim 15 miljoen euro bonus voor topman Shell

De bazen aan de top zijn het graaien niet verleerd, daaronder toont men zich bescheidener. Toch groeit de loonkloof en dat is niet goed voor de sociale cohesie, zeggen nu ook de institutionele beleggers. Had premier Mark Rutte mogelijk Shell in gedachten toen hij onlangs opeens uithaalde naar de grote bedrijven waar er geld in overvloed is, maar waar alleen het salaris van de topman echt stijgt? Shelltopman Ben van Beurden verdiende vorig jaar 20,1 miljoen euro aan basissalaris, bonus, aandelen, pensioen en overige inkomsten. Dat is 126 procent meer dan een jaar eerder, vooral dankzij een grote aandelenbonus van meer dan 15 miljoen euro.

Gemiddeld salaris werknemer stijgt met aanzienlijk lager percentage

De Brits-Nederlandse olie- en gasreus maakte vorig jaar 23,3 miljard dollar (20,7 miljard euro) winst en wil de komende jaren voor meer dan 20 miljard euro aan eigen aandelen inkopen - goed nieuws voor de aandeelhouders, die hun overblijvende stukken meer waard zien worden. De werknemers van Shell krijgen er in de onlangs afgesloten cao dit jaar 3 procent bij.

Namen zal Mark Rutte niet noemen, maar feit is dat de kloof tussen de beloning van de bazen van de grote multinationals en de rest groeit. Bij de 25 bedrijven met de best betaalde bazen liep de 'loonkloof' tussen top en werkvloer vorig jaar iets op, blijkt uit het onderzoek naar de beloning van de bestuursvoorzitters van 117 toonaangevende bedrijven en (semi)publieke instellingen. Bij 18 van deze 25 bedrijven steeg de beloning vorig jaar. Vier bazen verdienden meer dan 10 miljoen euro, nog eens drie meer dan 5 miljoen.

Beloningskloof komt op 'ongelegen moment'

De oplopende beloningskloof komt voor de multinationals op een nogal ongelegen moment. Ze staan er de laatste tijd niet goed op. Vorig jaar kwam het hoofdkantoor van Unilever op het laatste moment toch niet naar Nederland, hoewel premier Rutte tot het eind toe vasthield aan de gehate afschaffing van de dividendbelasting, van 2 miljard euro per jaar. Daarnaast werd onlangs bevestigd dat multinationals zoals Shell geen winstbelasting betalen in Nederland.

Sterk gestegen winsten niet naar werknemer maar naar aandeelhouder

Geheel conform de regels, maar zelfs de VVD is kritisch. 'Hoe legt u de mkb'er die broodjes levert aan Shell uit dat er geen winstbelasting wordt betaald', vroeg Kamerlid Aukje de Vries onlangs bij een hoorzitting. Aan de andere kant willen de lonen van de werknemers ondanks de economische bloei maar niet substantieel stijgen. De sterk gestegen winsten gaan vooral naar de aandeelhouders, niet naar de werknemers.

Die aandeelhouders zijn daar ook niet gerust op. Institutionele beleggers zoals pensioenfondsen en verzekeraars delen de zorgen over de loonkloof, meldt Eumedion, hun belangenbehartiger. Dat is van belang, want steeds meer grote beleggers betrekken de loonkloof in hun stemgedrag.

Groot aantal bedrijven moet beloningsbeleid vernieuwen

Dit jaar zagen een paar bedrijven zich al genoodzaakt hun beloningsplannen in te trekken omdat ze dreigden te worden weggestemd. Volgend jaar moet een relatief groot aantal bedrijven het beloningsbeleid vernieuwen. Aandeelhouders worden steeds kritischer over exorbitante bestuurdersbeloningen, waarschuwt Eumedion alvast.

Die door politiek en aandeelhouders bekritiseerde topinkomens van vele miljoenen worden vaak verdedigd door te wijzen op het afbreukrisico voor een baas. In het geval van Gillian Tans van Booking.com, met 12,7 miljoen euro de nummer drie onder de grootverdieners, klopt dat. Ze werd twee weken geleden plotseling vervangen als ceo van Booking en mag daar verder als 'chairwoman', voor 50 duizend euro per jaar (exclusief bonus).

Cijfers in de regionen onder de top 25

In de regionen onder de top 25 - grote Nederlandse bedrijven, met beloningen van een half miljoen tot 2 miljoen euro, zoals PostNL, of BAM - is het beeld gematigder. Bij de bedrijven tussen plek 25 en 50 liep de loonkloof tussen top en werkvloer gemiddeld iets terug. Tussen de 50 en 75 werd het verschil zelfs flink minder, blijkt uit het onderzoek van de Volkskrant. Dat komt doordat bazen in deze subtop hun beloning vaker zagen dalen ten opzichte van een jaar eerder.

Bij deze grote bedrijven speelt de variabele beloning, zoals bonussen en aandelen, een minder prominente rol dan bij de Angelsaksisch georiënteerde multinationals. Ook zijn ze meer geworteld in Nederland, wat een reden kan zijn niet te stunten.

Inkomen baas 30 keer hoger dan gemiddeld salaris werknemer

Per saldo bleef zo de loonkloof tussen top en werkvloer in het bedrijfsleven vorig jaar stabiel op gemiddeld 30; de baas verdiende dus dertig keer zoveel als de gemiddelde werknemer. Eumedion noemt het 'bemoedigend' dat deze factor vorig jaar niet is gestegen. Vakbond FNV heeft als regel dat de loonkloof niet groter mag zijn dan 20 - en dan niet ten opzichte van de gemiddelde werknemer, maar van de laagst betaalde. De vakbond wil vooral meer loon voor mensen met lagere inkomens.

Beloningsdeskundige Hein Haenen van Focus Orange wijst erop dat de beloning in de bovenste lagen mede sterk is opgelopen door de gestegen winsten en beurskoersen van de afgelopen jaren. Daardoor zijn de aandelenpakketten van de topbestuurders meer waard geworden. 'Als je over de hele linie kijkt, zie je dat de trend in de bestuurdersbeloning nog steeds opwaarts is, met groeipercentages die duidelijk boven het inflatieniveau liggen.' Matiging ziet Haenen alleen bij grote bedrijven waar de staat aandeelhouder is, doordat nieuwe bazen (veel) minder kregen dan hun voorganger.

(Semi)publieke instellingen: Flinke daling

Als de multinationals de Champions League zijn van de beloning en de grote bedrijven de eredivsie, dan vormen de staatsbedrijven en (semi)publieke instellingen de Keuken Kampioen-divisie. Terwijl in het grote bedrijfsleven het geld tegen de plinten klotst, liep de beloning voor de bazen van staatsbedrijven en (semi)publieke instellingen vorig jaar gemiddeld flink terug. Dat komt vooral doordat drie nieuwe bestuursvoorzitters bij organisaties waar de staat een vinger in de pap heeft aanzienlijk minder zijn gaan verdienen dan hun voorgangers. Het kabinet is voorstander van een gematigde beloning en stuurt waar mogelijk bij - bij nieuwe benoemingen bijvoorbeeld.

Beloning bij niet-commerciële organisaties

Daarom moest Manon van Beek van netbeheerder Tennet het vorig jaar doen met 4,5 ton, een kwart minder dan de zes ton die haar voorganger nog kreeg, zo blijkt uit het onderzoek naar de beloning bij niet-commerciële organisaties. Peter van Mierlo, de nieuwe baas van ontwikkelingsbank FMO, verdiende met 432 duizend euro ook een kwart minder. Gitta Salden van de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) kreeg met 325 mille ruim de helft minder dan de zeven ton van de vorige baas.

De beloning van de (semi)publieke 'zittenblijvers' ontwikkelde zich ook gematigd. Zo leverde president Klaas Knot van De Nederlandsche Bank vorig jaar met 418 duizend euro 1,5 procent in. De beloning van de DNB-president wordt vastgesteld door de minister van Financiën. Normaal gesproken vallen (semi)publieke instellingen onder de WNT, de Wet normering topinkomens. Het plafond daarvoor was vorig jaar 189 duizend euro. Dit jaar is die WNT-norm 194 duizend euro.

Goed nieuws voor voorstanders van matiging exorbitante salarissen

De teruglopende topbeloningen zijn goed nieuws voor de vele voorstanders van matiging, die vinden dat exorbitante salarissen niet passen bij werken voor de publieke zaak. Maar de kloof met het bedrijfsleven loopt op. De beloning van de ceo's daar steeg bijna 10 procent, tot 2 miljoen euro. De semipublieke top verdiende vorig jaar 12 procent minder, met gemiddeld 418 duizend euro.

Een aantal deskundigen trok vorig jaar aan de bel, omdat ze vrezen dat de overheid een probleem krijgt met het aantrekken van goede mensen, als het beloningsverschil steeds groter wordt. Het appèl had succes. Minister Kajsa Ollongren kondigde onlangs een onderzoek aan naar de beloning van politici, en daarmee naar het plafond voor de publieke sector, voor een volgend kabinet en Kamer.

Laatste blik op publieke beloningen in 2004

De laatste keer dat er naar de publieke beloningen werd gekeken was in 2004, door de commissie Dijkstal. Die adviseerde het salaris van een minister met 30 procent op te trekken, om de kloof met het bedrijfsleven te corrigeren. De politiek wilde er onder leiding van toenmalig premier Jan Peter Balkenende niet aan. Uit vrees voor woede bij het volk verdween het rapport in een diepe lade.

Top 5 met de grootste verschillen tussen de verdiensten van de Amerikaanse topman en het gemiddelde salaris van zijn werknemer

Door naar Amerika, waar het relatief makkelijk is om de verdiensten van de hoogste man of vrouw binnen een onderneming te vergelijken met die van de gemiddelde werknemer. Deze multiplier heet de CEO Pay Ratio en wordt elk jaar in kaart gebracht door adviesbedrijf Equilar. Dit is de top 5 van 2018 met daarin de grootste verschillen.

1. Jonas Prising van Manpower verdient $11.444.010 en dat is 2508 maal zoveel als de gemiddelde werknemer.
2. Mark Mondello van Jabil verdient $11.396.365 en dat is 2238 maal zoveel als de gemiddelde werknemer.
3. Stephen Milligan van Western Digital verdient $17.121.474 en dat is 1795 maal zoveel als de gemiddelde werknemer.
4. Dennis Polk van Synnex verdient $7.174.297 en dat is 1562 maal zoveel als de gemiddelde werknemer.
5. Robert Iger van Walt Disney verdient $65.645.214 en dat is 1424 maal zoveel als de gemiddelde werknemer.

Topman Berkshire Hathaway verdiende 'maar' 7 keer zoveel als zijn gemiddelde werknemer

Opmerkelijk is de man met de laagste CEO Pay Ratio: de legendarische investeerder Warren Buffett. De topman van Berkshire Hathaway verdiende 'slechts' 7 keer zoveel als zijn gemiddelde werknemer. Ook in absolute cijfers gaat het met $388.968 om een schijntje. Maar ach, met 88 jaar én 82 miljard dollar op de bank hoeft het ook niet meer zo nodig.

Grootverdieners zitten bij Oracle: 108.295.023 dollar in 2018

De grootverdieners zitten bij Oracle, waar Mark Hurd in 2018 $108.295.023 mocht opstrijken en Safra Catz $108.282.333. Beiden zijn ceo, waarbij opvalt dat ook in dit geval de vrouw wat minder verdient. In het lijstje grootverdieners is Robert Iger de nummer drie. Met $65.645.214 toucheerde hij nog geen twee derde van het Oracle-duo.