Tijd voor meer deeltijdwerk?

Een zesurige werkdag is fijn voor de werknemers, maar peperduur, bleek uit een experiment in Zweden. Zou het iets voor Nederland zijn? Het klinkt bijna te mooi om waar te zijn: het personeel van een verpleeghuis in Göteborg ging twee jaar geleden van acht naar zes uur werken per dag zonder een cent loon in te leveren. Tot genoegen van de werknemers, die zich minder vaak ziek meldden en beter voor hun patiënten zorgden. Volgens de directrice hadden de verpleegkundigen meer energie, waardoor ze meer tijd konden doorbrengen met de bewoners.

"Wij volgden het experiment in Zweden met belangstelling," zegt een woordvoerder van vakbond FNV. "In Nederland zijn dit soort proeven nooit gedaan. Een kortere werkdag kan nuttig zijn bij organisaties waar veel ouderen werken in ploegendienst, zoals ziekenhuizen of industriële bedrijven."

Voor het verpleeghuis wogen de baten echter niet op tegen de kosten. Om de gemiste uren van 68 medewerkers te compenseren moesten 17 extra mensen worden ingehuurd. Te duur, concludeerde de gemeente deze week.

Naast Göteborg doet de Zweedse overheid ook op andere plekken proeven om de verzorgingsstaat te verbeteren. Een kortere werkdag zorgt voor minder ziekteverzuim, zo is het idee, een betere balans tussen werk en privé en hogere productiviteit. Al hoeft Zweden zich over dat laatste geen zorgen te maken: die ligt een stuk hoger dan het Europees gemiddelde.

Hetzelfde geldt voor Nederland, waar bijna de helft van de beroepsbevolking (ruim vier miljoen mensen) bovendien al in deeltijd werkt. Toch vindt Paul de Beer, arbeidseconoom aan de Universiteit van Amsterdam, de kortere werkdag ook hier een goed idee. Niet alleen vanwege de productiviteit - die volgens hem omhooggaat - maar om werkloosheid te bestrijden. "Aan het begin van de crisis pleitte ik al voor arbeidstijdverkorting," zegt De Beer. "Dat gebeurde toen wel een beetje met de deeltijd-WW. Maar ik denk dat we het nut van minder werken massaler kan zijn."

Nederland is niet voor niets kampioen deeltijdwerken, zegt De Beer. "Werkgevers zetten graag deeltijders in. Omdat ze per uur meestal productiever zijn, maar ook omdat ze minder vaak onder werktijd naar de dokter gaan of een boodschapje doen."

Een ander voordeel van een zesurige werkdag is een betere taakverdeling tussen man en vrouw, denkt De Beer. "In ons land werken mannen meestal fulltime en vrouwen parttime. Met een kortere werkdag kunnen ze allebei de kinderen van school halen."

Uit dat oogpunt adviseerde de emancipatieraad al in 1996 om naar werkweken van 32 uur te gaan, zegt Joop Schippers, arbeidseconoom en emancipatiedeskundige aan de Universiteit Utrecht. "Joke Smit (een van Nederlands bekendste feministen, red.) had het al over een vijfurige werkdag voor iedereen. Dat zorgt niet alleen voor een gelijkere taakverdeling tussen mannen en vrouwen, maar ook voor een gelijkere werkverdeling tussen ouderen en jongeren."

Schippers betwijfelt wel hoe realistisch het is om - zoals in Zweden - werknemers een fulltime salaris te blijven betalen voor minder werk. Je kunt er beter voor kiezen om mensen bij 80 procent van het werk 90 procent te betalen, zegt hij, zodat je maar tien procent productiviteitswinst nodig hebt. "Vanuit veel perspectieven is het een aantrekkelijk model. Dat kun je best in Nederland proberen."