Zzp'er verliest massaal opdrachten door wet DBA

,,Het Centraal Bureau voor de Statistiek rekent met 1,1 miljoen zelfstandigen in Nederland. De problemen zitten vooral bij zelfstandigen die werken voor zakelijke opdrachtgevers. Dat zijn er zo'n 400.000", vertelt Spaninks. ,,De gevolgen van de wet DBA zijn het grootst voor de sociaal-maatschappelijke sector, waar 16 procent niet meer als zelfstandige aan de slag kan. Daarna volgen ICT en automatisering met 9 procent en consultancy met 6 procent. Onder de VAR moest je aan de Belastingdienst bewijzen dat je zelfstandige was. Met de wet DBA wordt niet meer naar de persoon gekeken, maar naar de arbeidsrelatie. Er mag geen gezagsverhouding zijn. Een opdrachtgever mag het resultaat vastleggen, maar niet hoe dat moet worden bereikt."

De wet DBA zou zzp'ers moeten beschermen, maar die zijn juist de klos, concludeert Spaninks. Hij ziet niet gebeuren dat de wet weer verdwijnt. ,,In maart hebben we verkiezingen, dus dat gebeurt nu echt niet. Hooguit worden de modelcontracten aangepast."

Aannemers die geen zzp'ers op de bouwplaats willen. Of frictie op kantoor omdat de bedrijfsleiding alles juridisch wil dichttimmeren en geen zelfstandigen zonder personeel duldt, terwijl werknemers 'extra handjes' juist hard nodig vinden. Ondertussen roodgloeiende telefoons bij de Kamer van Koophandel (KvK).

De Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (DBA) is niet bepaald geruisloos in werking getreden. De nieuwe regels zouden meer helderheid moeten geven over de arbeidsrelatie voor zelfstandigen, maar onduidelijkheden en onrust voeren de boventoon. Zowel bij zelfstandigen, die lastiger aan de bak komen, als bij werkgevers, die uit angst voor verrassingen kopschuw zijn geworden.

Opdrachtgevers krijgen garantie tot de voordeur, zegt Ronald van Leeuwen, belastingadviseur en specialist loonheffingen van ABAB Accountants en Adviseurs. Blijkt achteraf dat niet volgens de kaders is gehandeld, dan kan ook de opdrachtgever een naheffing krijgen. Dat kon voor de wetswijziging vrijwel niet.

Vooral voor kleine ondernemers kan zo'n naheffing grote gevolgen hebben, vertelt eigenaar Rob Toonders van payrollbedrijf Mettom. ,,Stel: je huurt iemand in voor 100 uur per maand à 30 euro per uur. Als je je zaakjes niet op orde hebt, kan de naheffingsaanslag loonheffingen zomaar 31.000 euro bedragen."

Met een Verklaring Arbeidsrelatie (VAR) hadden opdrachtgevers voorheen vooraf duidelijkheid over de fiscale gevolgen van de inkomsten van de opdrachtnemer. Met de juiste VAR waren zij gevrijwaard van een naheffing, zelfs als de Belastingdienst achteraf vond dat toch sprake was van een dienstverband. ,,De VAR is ten onder gegaan aan het eigen succes", vindt Van Leeuwen van ABAB. ,,Enerzijds wisten zzp'ers vrij snel welke hokjes ze moesten aankruisen om als ondernemer te worden gezien, zelfs als ze op basis van de regels eigenlijk in dienst waren. Anderzijds controleerde de Belastingdienst nauwelijks of een VAR op juiste gronden was afgegeven. Dit werkte schijnzelfstandigheid in de hand."

Toonders van Mettom: ,,Nagenoeg iedereen was of leek zzp'er. Velen bouwen geen pensioen op of verzekeren zich niet tegen arbeidsongeschiktheid. Ze betalen niet mee aan het sociale vangnet. Als ze daar gebruik van moeten maken, wordt er toch wel voor hen gezorgd."

Dat lijkt de echte aanleiding voor de wetswijziging: door de stormachtige groei van het aantal zzp'ers is de staat een aanzienlijke som premies (voor werkloosheid en arbeidsongeschiktheid) misgelopen en worden pensioenpotten minder bijgevuld.

Daarnaast beschikte de Belastingdienst over onvoldoende mankracht om arbeidsrelaties te controleren, waardoor die schijnzelfstandigheid alleen maar is toegenomen.

De nieuwe wet vervangt de VAR door zogeheten modelovereenkomsten, 'overeenkomsten van opdracht' die vooraf door de Belastingdienst zijn goedgekeurd. Daarin is beschreven hoe opdrachtgever en -nemer in de praktijk samenwerken. Wordt binnen de kaders gehandeld, dan vindt de fiscus dat er geen sprake is van een dienstverband en hoeven geen loonheffingen te worden ingehouden en afgedragen. Opdrachtgevers moeten bij elke arbeidsrelatie zelf toetsen of er sprake kan zijn van een dienstbetrekking.

Net als bij de oude VAR is werken met een modelovereenkomst niet verplicht. Toch lijken contracten de regel te worden om gedoe achteraf te voorkomen. De modelovereenkomsten die de Belastingdienst voorschotelt, blijken in de praktijk te beperkt, ervaart arbeidsrechtadvocaat Susan Nooijen van Kaper Nooijen Advocaten, specialist in arbeidsrecht. ,,Veel is niet geregeld, zoals een concurrentiebeding, afspraken over communicatie en recht op vervanging."

Haar kantoor stelt overeenkomsten van opdracht op, op verzoek van zowel werkgevers als zzp'ers, vooral hoogopgeleide ICT'ers en consultants. Die afspraken gaan naar de fiscus ter goedkeuring. ,,Een moeizaam, stroperig traject", ervaart advocaat Linda Evers. ,,Soms krijgen we na 2,5 maand terug dat het concurrentiebeding te beperkt is omschreven, maar wat de Belastingdienst dan mist, wordt niet vermeld. Dan passen we die passage aan, en zitten we opnieuw maanden in de wachtkamer."

De invoering van de DBA had heel wat voeten in de aarde. Zoals het er nu naar uitziet is het rumoer nog lang niet geluwd. De commotie rond de nieuwe wet leidt er bijvoorbeeld toe dat velen de kat uit de boom kijken. Van Leeuwen: ,,Veel ondernemers wachten met het maken van kosten omdat het risico bestaat dat het beleid wordt aangepast. Ook Toonders verwacht dat er opnieuw inhoudelijk naar de nieuwe wet zal worden gekeken. Van Leeuwen: ,,Het zal mij niet verbazen als door de ophef en met de verkiezingen in aantocht het overgangsrecht wordt verlengd tot na 1 mei."

Uiterlijk 19 december verschijnt een rapport van arbeidsrechtdeskundigen. Deze commissie bepaalt of de modelovereenkomsten ook civielrechtelijk door de beugel kunnen.

Gerelateerde artikelen:

Grondlegger VAR: Geef zzp'er een volwaardige plekPaniek rondom wet DBA verklaard met krantenkoppen400 ZZP'ers weg bij Hogeschool Utrecht door wet DBAModelovereenkomst ZZP'er, dit is wat je moet wetenBelastingdienst keurt driekwart modelcontracten afRisico's met zzp'ers sinds Wet DBA te groot