Van polderen naar polarisatie: Nederland in 'gevarenzone polarisatie'

Wereldwijd behoort Nederland daarmee momenteel tot de top negen landen waar sprake is van stevige verdeeldheid en een gevoel dat dit niet eenvoudig overwonnen kan worden.

Naast de verdeeldheid toont het onderzoek dat Nederlanders de economische toekomst niet positief in zien. Slechts één op de vijf Nederlanders zegt, in vergelijking met nu, te geloven in een betere toekomst over vijf jaar, voor zichzelf en zijn gezin. In deze maatschappelijke context wordt veel verwacht van het bedrijfsleven. Van de vier onderzochte kerninstituten (bedrijfsleven, media, NGO's en overheid) vertrouwen Nederlanders namelijk alleen het bedrijfsleven, dat als enige instituut zowel competent als ethisch wordt gezien. Er ligt een stevige opdracht voor het bedrijfsleven om bij te dragen aan het oplossen van diverse maatschappelijke vraagstukken.

,,Nederland was ooit het land dat het polderen heeft uitgevonden; met elkaar aan tafel zitten voor het maken van afspraken om maatschappelijke vraagstukken op te lossen en als samenleving vooruit te komen", aldus Steven Heywood, General Manager van Edelman in Amsterdam. ,,Dit polderen maakt nu snel plaats voor polarisatie; voor een samenleving die verdeeld is en waar een oplossing niet direct voor handen is. CEO's, en de bedrijven die zij leiden, moeten een centrale rol spelen bij het aanpakken van deze problemen en het herstellen van het economisch optimisme."

Gevarenzone van polarisatie

Nederland bevindt zich wat polarisatie betreft dus in de gevarenzone, omdat er een aanzienlijke verdeeldheid in de samenleving bestaat en een gevoel dat we dit niet direct kunnen oplossen. Een gevaarlijke cocktail, omdat ook blijkt dat een grote meerderheid van de Nederlandse bevolking onze samenleving nu meer verdeeld vindt dan de afgelopen jaren. In vergelijking met alle andere onderzochte landen staan we daarmee op de eerste plaats.

De verdeeldheid heeft een aanzienlijke invloed op het wederzijds respect voor elkaar en hoe we met elkaar omgaan. Van degenen in Nederland die een uitgesproken mening hebben over een bepaalde kwestie, zegt iets minder dan een kwart van de respondenten iemand te willen helpen mocht iemand in nood zijn. Een op de vijf zou met iemand in dezelfde buurt willen wonen en slechts 6 procent zou willen samenwerken met iemand die het volledig oneens is met het eigen standpunt.

Nederlanders hebben alleen vertrouwen in het bedrijfsleven

Uit de 2023 Edelman Trust Barometer blijkt dat in Nederland het bedrijfsleven momenteel als enige instituut positief wordt beoordeeld op zowel competentie (het vermogen om het goede te doen) als ethiek (de intentie om het goede te doen). Dit geeft het bedrijfsleven een enorme voorsprong op de overheid wat betreft competentie, van maar liefst 62 punten en 31 punten voorsprong wat betreft ethisch handelen. De overheid scoort op beide waarden negatief, NGO's en de media alleen negatief op de waarde competent. Onder andere de behandeling van werknemers tijdens de coronapandemie en hun terugkeer naar het werk en de acties van bedrijven om geen zaken meer te doen in en met Rusland na de invasie van Oekraïne hebben bijgedragen tot een sprong van 12 punten in de waardering van het ethisch handelen van het bedrijfsleven in de afgelopen drie jaar.

Het bedrijfsleven (61 procent) is dus het enige instituut van de vier genoemde instituten waar Nederlanders vertrouwen in hebben, en de opdracht aan het bedrijfsleven om bij te dragen aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken is groot. Het gemiddelde vertrouwen van Nederlanders met een hoog inkomen in de vier instituten is 62, terwijl dat van Nederlanders met een laag inkomen slechts 46 is. Een vertrouwenskloof dus van maar liefst 16 procentpunten.

Meer maatschappelijke betrokkenheid bedrijfsleven verwacht

Omdat alleen het bedrijfsleven vertrouwd wordt - het wordt gezien als ethisch en competent - brengt dit hoge verwachtingen met zich mee. ,,Meer dan ooit moeten ceo's het voortouw nemen bij het oplossen van maatschappelijke vraagstukken", aldus Ilse van Hartevelt, Managing Director Corporate van Edelman Amsterdam. ,,Nederlanders geven aan dat zij vooral meer maatschappelijke betrokkenheid van het bedrijfsleven verwachten bij vraagstukken als energietekorten en energiekosten, klimaatverandering, economische ongelijkheid en de omscholing van werknemers." Bedrijven moeten hierbij overigens voorzichtig zijn: 38 procent van de Nederlandse respondenten vindt dat het bedrijfsleven zich niet politiek mag opstellen wanneer het controversiële maatschappelijke kwesties aanpakt.