Zzp’ers en opdrachtgevers moeten gezagsverhouding vermijden, Belastingdienst gaat handhaven

De Belastingdienst komt naar u toe, makkelijker kunnen we het niet maken. Het zou een nieuwe slogan kunnen zijn van deze uitvoeringsorganisatie. In dit geval is het belastingambtenaar John Piepers die met zijn marktteam van acht collega’s langs hallen, zalen en vergaderkamers trekt om uit te leggen wat er gaat veranderen voor zelfstandigen en hun opdrachtgevers. Op 1 januari 2025 heft het kabinet namelijk het zogenoemde ‘handhavingsmoratorium’ op. Piepers legt op dit moment wel ergens uit dat zijn dienst vanaf die datum weer volop gaat handhaven op de inzet van zzp’ers in verkapt dienstverband.

Piepers, programmamanager handhaving arbeidsrelaties bij de Belastingdienst, sputtert een beetje tegen door te zeggen dat er wel werd gehandhaafd, maar dat door het handhavingsmoratorium boetes en naheffingen uitbleven, die periode van acht jaar gedogen is nu over. In een interview met De Ondernemer benadrukt Piepers meerdere malen dat hij het niet alleen doet. ,,We doen het met zijn allen; Belastingdienst, het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), maar ook opdrachtgevend Nederland, werkenden en hun belangen- en koepelorganisaties. Met zijn allen hebben we een taai dossier te pakken waar veel te lang stilstand op is geweest en dat moet veranderen.”

Waarom doen we dit?

,,Omdat we als BV Nederland afspraken hebben gemaakt over sociale zekerheid, onze vangnetten. In de praktijk is de flexibiliteit van de arbeidsmark in de beleving van het kabinet doorgeschoten. De sociale zekerheid wordt daardoor uitgehold. Het is in het verleden naar mijn mening misgegaan, omdat wij werden gepercipieerd als hoeder van de arbeidsmarkt. Wij moesten VAR-verklaring beoordelen. Hoe is toch mogelijk dat een opdrachtgevende en een werkende een arbeidsrelatie aangaan en tegen een derde partij zeggen: kom er eens bij, zeg eens even hoe we die moeten kwalificeren. Is toch raar?”

,,Werkenden en opdrachtgevers hebben de verantwoordelijkheid de arbeidsrelatie goed in te vullen, dat is niet aan ons en SZW. Net zo min dat wij verantwoordelijk zijn om een gelijk fiscaal speelveld te organiseren.”

Lees ook: Zzp’ers houden hart vast voor verplichte AOV

Wat gebeurt er vanaf 1 januari 2025?

,,Eigenlijk gebeurt er niet zoveel anders dan op 31 december 2024 het moratorium eraf gaat. We blijven dezelfde opsporings- en handhavingsinstrumenten inzetten. Alleen voor situaties waarin we een andere blik op de feitelijke situatie constateren, kunnen we vanaf 1 januari 2025 met terugwerkende kracht gaan corrigeren. We gaan overigens niet verder terug dan 1 januari 2025, dus pas op 1 januari 2030 kunnen we voor vijf jaar terug corrigeren.”

Leg mij uit waarom iedereen zich dan zo druk maakt.

,,Over de interpretatie van de vrije ruimte. We praten hier over arbeidsrecht en dat is dwingend recht. Als er een arbeidsrelatie plaatsvindt onder gezag is dat geen keuzerecht. Er is dan sprake van een dienstbetrekking. Je hebt je als zelfstandige netjes ingeschreven bij de KVK, hebt een btw-nummer en doet je aangifte en dan toch een discussie met ons. Als Belastingdienst kunnen wij niet vrij interpreteren wat in het arbeidsrecht dwingend is voorgeschreven. Dus als er sprake is van een gezagsverhouding dan kunnen wij vanuit de Belastingdienst niets anders constateren, dat moet dan binnen dienstbetrekking.”

Belastingdienst start een bewustwordingscampagne

In het gesprek meldt Piepers met regelmaat dat arbeidsrecht de meetlat is waarlangs alles wordt gelegd. Hij is dan ook van mening dat elke zelfstandige zich daar bewust van moet zijn. ,,Het schrijft dwingend voor wanneer werkzaamheden binnen dienstbetrekking worden uitgevoerd of wanneer het binnen zelfstandigheid kan. Onze kernboodschap is dan ook: arbeidsrecht is geen keuzerecht.”

Waar kan een zelfstandige deze kennis opdoen?

,,Je kunt het vinden, maar het is niet makkelijk. Omdat het niet optimaal is, komt het ministerie van SZW na de zomer met een bewustwordingscampagne. We werken de komende periode factsheets en handelingsperspectieven uit. We ondersteunen hiermee werkenden en hun opdrachtgevers, zodat ze weten wat er op hen afkomt en welke stappen gezet moeten worden. Hierbij spelen fiscaaldienstverleners en belangrijke rol. Onlangs hebben we hun koepelorganisaties bijgepraat. Onze boodschap aan hen is: ga een goed gesprek aan met uw klanten, de zzp’er, maar ook hun opdrachtgever.”

Piepers stopt even om de zeker 1400 internetreacties aan te halen die bij SZW binnen zijn gekomen op de Wet Verduidelijking Arbeidsrelaties (VBAR). Demissionair minister Karien van Gennip van SZW stuurde deze als een van haar laatste daden vrijdag 21 juni naar de Raad van State. In dit wetsvoorstel krijgen indicaties die wijzen op zelfstandig werken voor het eerst in de wet een eigenstandige rol bij het vaststellen van de juiste contractvorm.

,,Er zat veel wensdenken tussen als; ‘is het nu werkelijk zo dat we in de zorg en kinderopvang niet langer met zelfstandigen kunnen blijven werken?’ Ik begrijp het wensdenken vanuit maatschappelijke ontwikkelingen. Ik ben daar echter niet van. De wet staat voor verduidelijking en niet verbreding. Stel je werkt nu onder gezag en je bent je daar niet bewust van, dat gaat de komende periode als het goed is wel gebeuren. Er wordt geacht van je dat je daar iets mee gaat doen.”

Hoe doe je dat?

,,Zorg dat je werkrelatie gezag vrij wordt. Je maakt dan als zzp’er geen onderdeel uit van die organisatie. Je bent niet aan te sturen. Het is gewoon een opdracht en die mag jij helemaal vrij invullen. Is er sprake van gezag binnen de arbeidsrelatie dan moet je gaan nadenken.”

Veel zelfstandigen kennen nog de regel uit de VAR-verklaring, dat je opdrachten moest hebben van drie verschillende opdrachtgevers om zzp’er te zijn. Piepers schetst het beeld dat het aantal niet doorslaggevend is. ,,Heb je tien klanten, kijk naar de gezagsverhouding. In theorie kan het zo zijn dat één daarvan binnen dienstbetrekking moet zijn, want er is sprake van een gezagsverhouding. Ben je nog ergens actief als zzp’er dan hoef je je niet uit te schrijven bij de KVK.”

Lees ook: ‘Het is onmogelijk dat helft van zzp’ers schijnzelfstandige is’

,,Maar stel er is sprake van één arbeidsrelatie, dat zijn er heel veel, en is de conclusie binnen dienstbetrekking dan zul je je moeten uitschrijven bij de KVK, of je arbeidsrelatie aanpassen. Daarnaast zal in de aangifte inkomensheffing de staking van de onderneming verwerkt moeten worden en moet je zorgen dat je voor de omzetbelasting wordt uitgeschreven.”

Onlangs zei KNAB-ceo Nadine Klokke dat het essentieel is dat de coalitie met duidelijke richtlijnen komt die echte zelfstandigen beschermen en hen zekerheid bieden, zonder hun vrijheid en flexibiliteit te beperken.

,,Ik ben voor vrijheid. Maar een zzp’er heeft uiteindelijk ook een keus in het werk wat hij aanneemt. Als hij daadwerkelijk niet onder gezag wil werken en hij is zich bewust van het feit dat het arbeidsrecht dwingend is, dan moet hij misschien ook bepaalde opdrachten weigeren. Nee zeggen, is de consequentie van de bewustwording. Je kunt niet vanuit het wensdenken zeggen: ik ben vrij en weet dat het arbeidsrecht dwingend is, maar ik laat mij alleen maar inhuren als zzp’er. Je weet dat het eigenlijk niet kan. Dat moet weer normaal worden.”

Het midden- en kleinbedrijf schakelt met regelmaat zelfstandigen in. Wat moeten werkgevers gaan doen?

,,Zicht krijgen op de inhuurprocessen. Je wil het als opdrachtgever toch ook goed doen? Er zijn duizend en één redenen om de andere kant op te kijken: schaarste op de arbeidsmarkt is daar één van. Het werk moet doorgaan en dan kijken we de andere kant op. Kijk naar de zorg, bouw, beveiliging en kinderopvang en toch vragen wij van die opdrachtgevers zich aan de wet te houden, vanuit arbeidsrecht is er geen keuzerecht. Het is natuurlijk geen fijn verhaal. Regel kwaliteitsprocessen in en ga daarmee aan de slag en krijg zicht op waar het gebeurt in de organisatie en blijf dat doen op periodieke basis”

De uitspraak van de Hoge Raad eind maart 2023 in de zaak rond maaltijdbezorgdienst Deliveroo scherpte ook iets anders aan, meent Piepers. ,,Het gaat niet om alleen de beoordeling van de relatie vooraf. Het gaat juist om hoe de werkzaamheden in de praktijk vorm krijgen. Als die praktijk anders gaat zijn, is die praktijk bepalend voor het uiteindelijke label. Niet onder gezag, maar de praktijk is dagelijks aanwijzingen krijgen van een leidinggevende, dan is er gezag en maakt het niet uit wat je aan de voorkant met elkaar hebt afgesproken. Daarom die controle van je inhuurprocessen op periodieke basis.”

In het begin had je het over de VAR, hoe gaat het met de modelovereenkomsten? Jullie hebben achtduizend modelovereenkomsten binnengekregen, waarvan tweeduizend goedgekeurd.

,,We hebben aangegeven dat we gaan verkennen wat de toekomst is van die modelovereenkomsten. Dat combineren we niet met het opheffen van het moratorium. Die overeenkomsten zijn theoretische beschrijvingen, de praktijk is vaak weerbarstiger. Het gaat echter om de feiten en omstandigheden bij de uitvoering. Niet twee handtekeningen en dan denken dat het geregeld is.”

,,In het kader van een boekenonderzoek stellen we vast dat de feiten en omstandigheden net iets anders zijn geweest dan in de modelovereenkomst zijn opgeschreven, wat in de praktijk heel veel gebeurt en dan gaan wij mensen teleurstellen. Ik zeg daarom dat die overeenkomsten vaak bijdragen aan schijnzekerheid.”

Geen zzp’ers meer bij beveiliger G4S

Het team van Piepers heeft naar aanleiding van de voordrachten al resultaat geboekt. In gesprekken met verschillende sectoren is gemeld dat daar schijnzelfstandigheid plaatsvindt. ,,We zien in sommige sectoren best veel zelfstandigen en ook veel schijnzelfstandigheid. We vragen dan wat zijn daarvan vinden. Willen jullie daar wat aan doen? Het antwoord is dan massaal ja. Naar aanleiding van ons gesprek voor de sector Beveiliging heeft beveiliger G4S op zijn website gezet dat zij alleen nog willen werken met mensen in dienstbetrekking en het stopt met werken met zelfstandigen.”

Het succes van het opheffen van het moratorium valt of staat met hoe het nieuwe kabinet Schoof dit oppakt. In het hoofdlijnenakkoord is iets opgenomen over echte zelfstandigen en dat behandeling van de Wet Verduidelijking Arbeidsrelaties wordt voortgezet.

,,Klopt, ja. Met consistentie in de politieke aansturing en beleving zijn wij enorm geholpen. De beweging die in de buitenwereld nu op gang komt, heeft er baat bij dat die politiek niet opeens een heel andere koers gaat varen op dit dossier. Onze ambitie is om vanaf 1 januari 2026 de situatie genormaliseerd te hebben. Er gaat nu veel aandacht heen, omdat die disbalans er is. De stip aan de horizon is normaliseren. Weg van de gekte op dit dossier. Terug naar balans.”

Lees ook: ‘De ruim 1 miljoen zzp’ers die Nederland rijk is verdienen duidelijkheid en erkenning’