De Haagse ondernemer Ayhan Dogan was dolblij toen hij anderhalf jaar geleden het Turkse restaurant Lorr in de Haagse Schilderswijk kon overnemen. De grote, luxe horecagelegenheid is populair in de wijk. De zaken gingen goed, totdat onbekenden op 14 oktober vorig jaar zijn gevel opbliezen. ,,Onze ruiten werden volledig verwoest. Het glas lag helemaal binnen’’, vertelt hij in het AD.
Wie het heeft gedaan, weet niemand nog. Er zijn wel goede beelden van de dader, vastgelegd door camera’s buiten de zaak. Daarop is te zien dat deze man het explosief op de gevel van het restaurant bevestigt en er snel vandoor gaat. Vlak daarna volgt de ontploffing. De politie heeft de identiteit van de verdachte nog niet kunnen achterhalen.
Dogan zelf tast in het duister over de motieven van de aanslagpleger. ,,Het is echt waardeloos. Je vraagt je de hele tijd af, wie kan het zijn en waarom? Er gaan zo veel gedachten door je hoofd. Maar ik heb met niemand ruzie en heb geen problemen met mijn personeel’’, zegt hij. ,,Maar ja, tegenwoordig kan iedereen een cobra voor je deur leggen.’’
Lees ook: Action-concurrent Kik aast op de panden van Blokker
Ontploffingen vaker in grote steden
Het gebeurt ook steeds vaker. Het aantal ontploffingen van voornamelijk zelfgemaakte bommen nam de afgelopen jaren schrikbarend toe. Vier jaar geleden werden in heel Nederland nog ‘maar’ 212 explosieven voor panden geplaatst, vorig jaar telde de politie er landelijk 2044. Het overgrote gedeelte van de incidenten vond plaats in de grote steden Amsterdam, Den Haag en Rotterdam. In Den Haag waren het er vorig jaar 103. Hoeveel aanslagen op ondernemers waren gericht, kan de politie niet zeggen.
Maar heb je als ondernemer de pech dat iemand een explosief voor je deur laat afgaan, dan moet je daarna vaak je deuren sluiten. Vorig jaar werden er in Den Haag 19 bedrijfspanden en horeca-inrichtingen gesloten. Of de betrokken ondernemer er zelf ook iets mee te maken had, blijkt volgens Den Haag vaak pas na langdurig strafrechtelijk onderzoek.
Onbegrijpelijk, vindt de Haagse fractievoorzitter Richard de Mos. ,,Je bent toch onschuldig tot het tegendeel bewezen is? Kijk, als het zaken zijn waar criminele activiteiten plaatsvinden ben ik onverbiddelijk: die moet je lekker dichtgooien. Maar als dat niet het geval is, straf je iemand twee keer. Dat voelt onrechtvaardig.’’
Ondernemer moets na incident zaak sluiten
Voor Dogan was het erg pijnlijk. ,,De politie was niet zo vriendelijk. Het eerste wat mij werd gevraagd was: wie heeft het gedaan? Hoe kan ik dat nou weten? Ik heb ze alle camerabeelden gegeven en heb in de omgeving gevraagd of iemand de dader herkende. Ik heb ook meegewerkt aan een uitzending op tv. Meer kan ik ook niet doen.’’
Toch moest hij na het incident zijn zaak sluiten. ,,Er kwam iemand van de gemeente en die zei: of je sluit nu vrijwillig of we hangen overal posters op met de mededeling dat deze zaak dicht moest vanwege een ernstig geweldsmisdrijf.’’ Pure chantage, vindt hij. De gemeente erkent dat er bij een spoedsluiting posters worden opgehangen dat een pand is gesloten vanwege een ernstig geweldsincident.
Hoge huur en personeelskosten hakten er in
Dogan kon dan ook niet anders dan zijn deuren sluiten. Eerst voor twee weken, maar later werd die periode nog eens verlengd met vier weken. En al die tijd gingen de kosten voor Dogan door. Vooral de hoge huur en de personeelskosten hakten er aardig in. Alles bij elkaar was de ondernemer 1,5 ton kwijt, zonder dat daar een cent aan inkomsten tegenover stond. En die sluiting heeft nu nog steeds financiële gevolgen, klaagt hij. Er komen namelijk minder klanten. ,,Mijn omzet is nu veel lager dan in de periode voor de aanslag. Het gaat om tonnen.’’
Meer ondernemers lijden onder aanslagen
Dogan is niet de enige die klaagt over de opgelegde sluiting na een explosie. Ook andere ondernemers, die anoniem willen blijven uit angst voor meer aanslagen, zeggen dat ze het erg moeilijk hebben gehad. Vorig jaar besloot de eigenaar van een nachtwinkel zelfs helemaal te stoppen nadat zijn zaak werd gesloten op gezag van burgemeester Van Zanen. De verhuurder wilde hem na het incident weg hebben, ook al bleek uit onderzoek van de gemeente en politie dat hij niks verkeerds had gedaan.
Onschuldige ondernemers dubbel gedupeerd
De Mos vindt het onverteerbaar dat onschuldige ondernemers dubbel gedupeerd worden. ,,Het is nu een trend geworden om jonge jongens een bom te laten neerleggen. Dat is waar de politie bovenop moet zitten, in plaats van een klopjacht op ondernemers. Je moet niet de slachtoffers bestraffen’’, zegt hij verontwaardigd. Ook heeft hij moeite met de dubbele maat. ,,Bij die moord in een filiaal van Albert Heijn ging de AH toch ook niet dicht? En als er bij overheidsinstellingen een bom afgaat, mogen die ook openblijven. Ik vind: gelijke monniken, gelijke kappen.’’
Het tijdelijk sluiten van panden van slachtoffers van explosies, is niet dé oplossing,” vindt De Mos. Hij pleit voor een speciale Haagse eenheid om dit fenomeen keihard de kop in te drukken. Ook pleit hij voor uitbreiding van cameratoezicht in de stad en een striktere handhaving op de Wet munitie en wapens.
Lees ook: Wat winkeliers kunnen leren van failliete modeketens
‘Ondernemers moeten nadeelcompensatie krijgen’
Als ondernemers tijdens het onderzoek toch dicht moeten vanwege de veiligheid, zouden zij volgens De Mos in ieder geval een nadeelcompensatie moeten krijgen, als blijkt dat ze onschuldig zijn. Hij gaat dit ook voorstellen in de gemeenteraad. ,,En dat geld moet de gemeente halen uit afgepakt crimineel geld, waaronder dat van de criminelen die verantwoordelijk zijn voor het toenemend aantal explosies in de stad.’’
Sluiting van een pand kan direct na de explosie noodzakelijk zijn voor het waarborgen van de openbare orde
Burgemeerster Jan van Zanen
De Haagse burgemeester Jan van Zanen benadrukt dat als panden gesloten moeten worden, dit altijd zo kort mogelijk gebeurt vanwege de impact voor de betrokkenen. ,,Het gaat bij het plaatsen van een explosief allereerst om een strafbaar feit waarnaar de politie en het Openbaar Ministerie onderzoek doen. Een sluiting van een pand kan direct na de explosie noodzakelijk zijn voor het waarborgen van de openbare orde en veiligheid en het verkleinen van het risico op herhaling’’, laat hij via zijn woordvoerder weten.
De politie informeert na een aanslag de burgemeester over het incident en de kans op herhaling. Aan de hand daarvan wordt beoordeeld of een (langere) sluiting noodzakelijk en evenredig is. De belangen van openbare orde en veiligheid, van ondernemers, de bewoner(s) en een eventuele pandeigenaar worden hierbij meegewogen. Het gaat volgens Van Zanen om maatwerk. Panden worden dus niet standaard gesloten na een explosie. Zodra wordt vastgesteld dat de dreiging is weggenomen, wordt de sluiting opgeheven.
Veiligheid eerst
,,Het is begrijpelijk dat de sluiting van een pand voelt als een straf, maar de maatregel is niet bedoeld om de ondernemer of pandeigenaar te straffen. Het gaat om een bestuurlijke maatregel om de openbare orde en veiligheid te waarborgen en deze is er niet op gericht om leed toe te voegen.’’
De gemeente heeft wel degelijk oog voor de grote impact van de maatregel. Er wordt dan ook alles in het werk gesteld om de duur van de sluiting zo kort mogelijk te houden. In het geval van Lorr was er na twee weken onderzoek nog onvoldoende zicht op de achtergrond van de explosie, het onderzoek naar de dader(s) liep nog en er waren geen aanhoudingen, aldus Van Zanen.
Er bestond nog steeds een kans dat er in de toekomst weer een ernstig geweldsincident zou plaatsvinden waardoor de veiligheid in gevaar zou komen
Burgemeester Jan van Zanen
De burgemeester vervolgt: ,,Er bestond nog steeds een reële kans dat er in de nabije toekomst weer een ernstig geweldsincident zou plaatsvinden waardoor de veiligheid van bezoekers, passanten en bewoners in gevaar zou komen. Er was wel een reële mogelijkheid dat er sprake was van een vergisexplosie. Vervolgens is besloten om nog voor één maand te sluiten.’’ Toen duidelijk werd dat er geen dreiging meer was, is de sluiting opgeheven.
Financiële gevolgen voor direct betrokkenen
Van Zanen beseft dat explosies financiële gevolgen hebben voor direct betrokkenen. ,,Een besluit hiertoe wordt dan ook niet zomaar genomen en altijd met reden. Wat nodig is, kan sterk verschillen per situatie. Zo is er bij naar schatting de helft van de explosies sprake van een criminele achtergrond, maar is er inderdaad vaak ook sprake van andere oorzaken, bijvoorbeeld intimidatie naar aanleiding van onderlinge ruzies.’’ De burgermeester heeft inmiddels landelijk aandacht gevraagd voor ondernemers die de dupe zijn van explosieven. Als het aan hem ligt komt er een voorziening om ondernemers te ondersteunen.
De politie kan niet veel zeggen over de ontploffing bij Lorr. Het politieonderzoek loopt namelijk nog steeds, aldus een politiewoordvoerder. ,,Het is voor mensen natuurlijk heel heftig dat er een explosief afgaat en dat je vervolgens ook nog te maken krijgt met de politie en de recherche. Onze mensen treden betrokkenen op een professionele en verbindende manier tegemoet’’, benadrukt ze. ,,Er wordt niet op voorhand van uitgegaan dat een aangever wat te maken heeft met een aanslag’’, verzekert de woordvoerder.
‘Huis-tuin-en-keuken-conflicten’
Tijdens het onderzoek worden alle mogelijke motieven meegenomen. ,,Het idee dat er bij de meeste aanslagen sprake is van een conflict in het criminele milieu is achterhaald. Uit onderzoek blijkt dat bij naar schatting ruim de helft van de aanslagen sprake is van ‘huis-tuin-en-keuken-conflicten’ tussen niet-criminele burgers. Vaak gaat het om conflicten in de relationele sfeer. Het lijkt daarmee een maatschappelijke trend te worden om ruzies met een aanslag te beslechten.’’
Verdachten ook jongens van 13 of 14 jaar oud
De drempel om naar dit middel te grijpen, is heel laag omdat vuurwerkexplosieven makkelijk verkrijgbaar zijn. ,,Daarnaast is de toename van het aantal incidenten te wijten aan copycat-gedrag’’, weet de politiewoordvoerder. ,,Het blijkt ook lastig om opdrachtgevers in beeld te krijgen omdat er meestal meerdere schakels zitten tussen uitvoerder en opdrachtgever. Zelfs al zouden verdachten met ons willen praten, dan weten ze vaak helemaal niet voor wie ze werken.’’
Vaak gaat het om kwetsbare jongeren ‘die voor een habbekrats bereid zijn zware misdrijven te plegen en grote risico’s te nemen’. ,,De gemiddelde leeftijd is 23, wat laag is in vergelijking met andere delicten. Onder de verdachten zijn ook jongens van 13 of 14 jaar oud, wat zeer zorgelijk is. Voor iedere aanslagpleger die we aanhouden, staan nieuwe klaar. Jongeren blijken zich vaak niet bewust te zijn van de risico’s.’’
Lees ook: INretail: winkelcriminaliteit neemt toe
