Amsterdams Chinatown loopt langzaam leeg

Overdag zijn er vooral veel toeristen te vinden op en rond de Nieuwmarkt, maar die komen niet voor de foeyonghai. Ze lopen van Centraal Station naar Rembrandtplein, via de Zeedijk en de Geldersekade. Een Britse dame kijkt verbaasd om zich heen. Of hier soms een Chinese wijk is, vraagt ze aan haar vriendin.

Dat is precies wat er mis is. De buurt die al een dikke eeuw bekendstaat als Chinese wijk, wordt door bezoekers nauwelijks meer als zodanig herkend. 's Nachts plassen feestvierders tegen de boeddhistische He Huatempel op de Zeedijk. "Ach, je moet het ze niet kwalijk nemen," zegt een serveerster die achter de bar van café Skek wat glazen wast. "Mensen komen hier alleen maar voor een biertje. Ze hebben waarschijnlijk niet eens door dat daar een tempel staat."

Biko van den Heuvel, al drieëntwintig jaar eigenaar van café Frontline op de Geldersekade, heeft al veel Chinese zaakjes zien sluiten. "Je merkt nog wel dat de buurt Aziatisch is, maar je voelt het niet meer," zegt hij. "De oude plannen voor de buurt zijn gestagneerd en de toko's worden verkocht, terwijl de souvenirwinkeltjes, pizzeria's en steakhouses als paddenstoelen uit de grond schieten. Maar als je aan een Chinese buurt denkt, denk je toch niet aan pizza?"

Het was ooit wel anders. Toen in 1911 de eerste Chinese zeelieden naar Amsterdam kwamen, strandden ze in de Binnen Bantammerstraat. Vanaf de jaren dertig begonnen ze daar restaurantjes met gerechten uit het Verre Oosten. Buurtkinderen zongen van 'Pinda-pinda lekka-lekka', een liedje dat verwees naar de leus van de zeelui die pinda's verkochten op straat. Dertig jaar later werden de pinda's en andere Chinese specialiteiten verkocht in losse winkeltjes, allemaal in dezelfde enclave. En zo ontstond de Chinese buurt, die tegenwoordig het gebied rond de Binnen Bantammerstraat, de Nieuwmarkt, de Zeedijk en de Geldersekade beslaat.

In de jaren negentig waren er grootse plannen voor de buurt. Geveltjes met Chinese ornamenten, een tempel en een poort die toeristen de buurt in zou lokken: de berichten waren hoopvol. Allengs werd de toon minder enthousiast. Buurtbewoners wilden niet meewerken, overleg liep uit op niets en het geld was op.

Hoofdpersoon in al die ontwikkelingen is Frank Man, vroeger voorzitter van de Chinese Ondernemersvereniging. Wijdbeens zit hij op de bank in zijn reisbureautje op de Geldersekade. Man stopte vijftien jaar geleden als voorzitter. Zijn grootste project, de boeddhistische He Huatempel, was af, en toen was het mooi geweest. "Verder hebben we nu Chinese straatnaambordjes, maar dat is alles."

Op de Oosterdokskade zou een groot Chinees handelscentrum komen met de veelbelovende naam New Chinatown. De bouwplannen lagen al klaar en de investeerders waren enthousiast, maar het gebouw is er nooit gekomen. Man: "Uiteindelijk heeft de bank het laatste woord, en de bank zei nee."

Volgens fotografe Yee Ling Tang, gespecialiseerd in de Chinese gemeenschap in Nederland, is er meer aan de hand. De buurt is aan het vergrijzen. "De kloof tussen de Chinese en de Nederlandse cultuur wordt steeds kleiner," zegt ze. "Dat is natuurlijk vooral goed, want de Chinese cultuur gaat wel verder dan Nam Kee. Chinese jongeren willen deel uitmaken van Nederland, niet alleen van hun oude gemeenschap. Daardoor zijn ze helaas ook minder geïnteresseerd in het overnemen van de familiezaak."

Frank Man weet van zijn eigen kinderen dat ze weinig interesse hebben in de zaak van hun vader of in een groot Chinatown. Toch ziet hij het positief in. "Straks nemen mijn werknemers het reisbureau over. Wij blijven wel bestaan."

In Dun Yong, de Chinese toko op de Zeedijk, scharrelt een handjevol vaste klanten rond. Soesja Hu, mede-eigenaresse van de 57 jaar oude winkel, kan over de vergrijzing meepraten. Waar haar man nog is opgegroeid met de verplichting de familiezaak over te nemen zodra hij klaar was met studeren, zijn hun kinderen vrij om zelf te bepalen wat ze willen. Wat er zal gebeuren met de zaak als geen van de kinderen die wil overnemen? "Dat laten we nog even open."

Met Dun Yong gaat het goed. "Wij zijn de oudste toko van de Zeedijk en de meeste mensen die hier komen, zijn Amsterdammers en Chinese expats. Dat zijn vaste klanten, dus die blijven wel komen, maar om ons heen worden veel zaakjes verkocht."

Hoe dat komt? "Bereikbaarheid. De buurt loopt leeg doordat je er niet goed kunt komen. Niet met het openbaar vervoer en ook niet met de auto." Frank Man kan dat bevestigen. "Met burgemeester Patijn hebben we jarenlang geprobeerd plannen te maken voor een ondergrondse parkeergarage, maar die is er nooit gekomen, want het was te duur."

Volgens een woordvoerder van stadsdeel Centrum ligt dat iets anders. "Er was zeer veel maatschappelijke weerstand. Verder is het gemeentelijk beleid om de binnenstad zo veel mogelijk autoluw te maken. Het bouwen van een parkeergarage midden in de stad past daar niet bij."

Vroeger was de ontwikkeling van Chinatown een prioriteit voor de gemeente, maar tegenwoordig lijkt er weinig meer te gebeuren. Volgens de woordvoerder denkt de gemeente graag mee als er nieuwe plannen komen.

Toen hij stopte als voorzitter hoopte Man dat zijn opvolgers zijn werk zouden voortzetten, maar tot nu toe is er niets nieuws voorgesteld. Als dat zo doorgaat, is er volgens hem over een jaar of tien, twintig geen Chinatown meer over. "Het draait allemaal om geld, mevrouw. Iedereen heeft een telraampje in zijn hart."

Bij de Chinese Ondernemersvereniging in Amsterdam staan op dit moment nog 81 ondernemingen geregistreerd, waaronder:

- Restaurant Nam Kee, Geldersekade 117

- Toko Dun Yong, Stormsteeg 9

- Holaan Travel Service, Geldersekade 116

- Kapsones Haarstudio, Geldersekade 113

- China Medical Centre, Geldersekade 73

- Jade House Jewellery, Oude Hoogstraat 25