Het nieuwe kunstwerk is na de A'dam Toren en de tegeltjestunnel in het centraal station het nieuwe icoon van de stad. Het is misschien een wat prozaïsche naam voor de weelde aan materialen en beelden die aan de passage te pas is gekomen: goudkleurige ornamenten, spiegels en veel glimmende mozaïeksteentjes. Met onder meer terrazzo- en mozaïekwerk van Zuliani Kunst en Terrazzo, vergulde kroonluchters gemaakt door Wilwy Metaal en spiegels van Van Tetterode Glass Studio. Alles bedacht en ontworpen door een kunstenaarscollectief bestaande uit Hans van Bentem, Iris Roskam en Arno Coenen. Volgens Hans moet Oersoep alles laten zien wat te vinden is in de Amsterdamse grachten. Fietsen, verbeeld in de fietsonderdelen-kroonluchters en natuurlijk vissen, te zien in het mozaïekwerk in het plafond.
Het kunstwerk is het sluitstuk van de herbestemming van de panden van institutioneel belegger Bouwinvest aan de Nieuwendijk. Het project kreeg in 2011 de naam Nowadays. Algauw viel de bouwklus uiteen in twee onderdelen, vertelt Collin Boelhouwer, hoofd asset management winkels van Bouwinvest. Aan de ene kant: het gebouw van C&A en Primark aan het Damrak. Aan de overkant van de Nieuwendijk: het nieuwe 'bogengebouw' met JD en Zara.
(Tekst gaat verder na foto)
Doorbloeding
Aanvankelijk wilde Bouwinvest helemaal geen passage. De voorloper was namelijk niet bepaald een blikvanger. Een grijze stenenmassa, met aan de ene kant de ingang van C&A en aan de andere kant een paar ondernemingen, waaronder een schoenenhersteller en horecagelegenheid. Kortom, een plek in de stad die gemist kon worden, dachten Collin en zijn collega's. De vorige passage besloeg bovendien veel vierkante meters die ook verhuurd konden worden.
Maar gemeente en bewoners rond de Nieuwendijk dachten daar anders over. De oorspronkelijke passage gold als een veilige doorgang. Daarnaast zou een nieuwe passage kunnen zorgen voor een betere 'doorbloeding' van het stratenplan in de omgeving van het Rokin. Bouwinvest ging overstag.
Er kwam dus een Beurspassage, als onderdeel van het met een vette knipoog naar Berlage ontworpen nieuwe gebouw met Primark en C&A. Ze sluit aan op de Sint Nicolaassteeg aan de overkant van de Nieuwendijk. ,,Hoeveel de passage zelf heeft gekost, is moeilijk te zeggen omdat ze onderdeel is van iets groters'', vertelt Collin. ,,Houd het er maar op dat de hele herbestemming van Nowadays binnen budget viel en op tijd klaar was.''
Een andere reden om van de Beurspassage echt iets bijzonders te maken, was dat Bouwinvest meer waarde toe wilde voegen aan de plek dan alleen winkels. ,,Vroeger was het credo van projectontwikkelaars dat er één ding belangrijk was, namelijk de locatie. Nu moet er meer zijn dan locatie, zoals beleving. En niet alleen in de winkels. Een plek moet fijn zijn om naartoe te gaan.''
Bouwinvest wilde daarnaast graag wat teruggeven aan de stad. De gemeente nam het project Amsterdam Oersoep dankbaar in ontvangst, aldus Collin. ,,De welstandscommissie zei eigenlijk meteen ja." Het stadsbestuur was ook snel om, omdat het kunstwerk bijdraagt aan het aantrekkelijker maken van de binnenstad. ,,Dit past heel erg in het beleid van Amsterdam om het Damrak en Rokin uit te rollen als een rode loper naar het centrum.'' En dan was er de ambitie om iets neer te zetten met eeuwigheidswaarde. Wie niet meteen stonden de applaudisseren, waren de gebroeders Van der Linde van de gelijknamige beroemde banketbakkerij annex ijssalon aan de Nieuwendijk, pal naast de passage. Zij zagen zichzelf weggedrukt worden in het geweld van de winkelbedrijven. In overleg werden er aanpassingen gedaan aan het plan. Zo kreeg Van der Linde een etalageruit in de passage, waardoor te zien is hoe zij hun producten bereiden. Collin: ,,Als ik nu kom, krijg ik een handdruk en een ijsje.''
(Tekst gaat verder na foto)
Kroonluchters
Voor het kunstwerk in de Beurspassage werden Hans van Bentem, Arno Coenen en Iris Roskam als collectief gekozen uit vijf kunstenaars. Ze brachten Oersoep als een magazine, waarin ze de passage lieten zien alsof die al bestond. Met glossy foto's en verhalen over het thema, die aanhaken bij alles wat je in de grachten vindt. De kunstenaars werden niet beperkt in hun vrijheid. De kroonluchters werden eind oktober in de nok van de passage gehesen. Er is een kroonluchter voor elke bekende Amsterdamse schilder. De grootste is voor Rembrandt.
,,Het moest duurzaam worden, dat bereik je ook door iets heel mooi te maken'', zegt Hans van Bentem. ,,Bovendien hoef je het materiaal nauwelijks schoon te maken, dat blijft fraai." Het effect is volgens Collin inderdaad dat bezoekers van de passage ervan onder de indruk zijn. ,,Dat betekent niet dat je het mooi moet vinden.'' Hij is geraakt door het enthousiasme. ,,Ik dacht wel dat het wat zou losmaken, maar niet dat zoveel mensen het ook echt geweldig zouden vinden."
Marketeer Ines hoopt op een plek in de toeristische toptienlijstjes. ,,Uiteraard na het Rijksmuseum en het Van Gogh Museum, maar daarna De Passage. Waarom niet?''
Collin heeft in de periode dat de Oersoep werd gerealiseerd weleens wakker gelegen. ,,Op zo'n belangrijke plek zoiets neerzetten, dat kan natuurlijk ook helemaal verkeerd gaan. Maar 90 procent van de reacties is positief.'' Wat Collin zelf mooi vindt, is dat de kunst onderdeel is van het vastgoed. ,,Een bijzonder traject. Wij moesten onze investering natuurlijk kunnen verantwoorden naar onze beleggers, en dat zijn vooral pensioenfondsen in Nederland.''
Waar Bouwinvest volgens hem in is geslaagd, is beide werelden - de kunst en bouw - open te stellen voor elkaar. Soms was dat wel passen en meten. ,,Wij zijn gewend om te sturen op begroting en planning. Kunstenaars niet. Zij beginnen ergens aan en kunnen niet zeggen wanneer het klaar is.'' Het was dan ook aanvankelijk de bedoeling om in september open te gaan. Maar het werd 2 december, een dag nadat Primark de deuren opende. ,,Precies op tijd.''
Dit artikel is gemaakt in samenwerking met Bouwinvest. beurspassageamsterdam.nl
Hans van Bentem maakte van fiets een kroonluchter
De kunstenaar
,,Iris Roskam, Arno Coenen en ik kennen elkaar al jaren. Iris en Arno zijn onder andere bekend van de plafondschilderingen Hoorn des Overvloeds in de Markthal in Rotterdam. De Beurspassage is ons eerste gesamtkunstwerk. Het is moeilijk te zeggen wie nou wat heeft gemaakt en bedacht. Het is heel organisch gegaan. Voor de kroonluchters hebben we ons laten inspireren door de Knekelkapel, een Tsjechische kerk die is versierd met botten, schedels en lampen. In de Beurspassage zijn het overblijfselen van fietsen geworden. Op de illustraties op het plafond zie je alles wat je vindt in de grachten van Amsterdam. Inderdaad, net het 'grachtenaquarium' in Artis."
Matthijs Bijpost helpt kunstenaars met projecten
De metaalbewerker
,,We zitten in Sittard en zijn leverancier van veel bedrijven bij ons in de buurt, zoals DSM", vertelt Matthijs Bijpost van Wilwy. ,,Sinds een paar jaar helpen we ook kunstenaars uit het hele land met het realiseren van hun werk. Onze uitdaging is iets te maken, precies zoals de kunstenaar het heeft bedoeld.
Dit doen we omdat we zo ons vakmanschap kunnen tonen. Normaal snijden, zetten, walsen en lassen we allerlei onderdelen voor de industrie, maar die zie je natuurlijk nooit. Als onze medewerkers een dagje naar Amsterdam gaan, kunnen ze nu mooi hun eigen werk laten zien."
Diederik Habbema heeft koffie en bouillon
De koffieman
,,Eigenlijk is het een rare ruimte die we moesten vullen", zegt Diederik Habbema van koffiebar Liquid Mokum. ,,Deze bar is zestien meter lang en anderhalve meter diep. De bar is eigenlijk te lang om alleen maar te vullen met koffie. We doen dan ook andere dranken: sappen en bouillon. Dat is in Londen en New York erg hip. Ik durf zelfs te voorspellen dat bouillon net zo'n grote hype gaat worden als koffie. Niet alleen vanwege de lengte van de bar wilden we meer dan koffie verkopen. Overdag is de passage de drukste plek van Amsterdam, 's avonds moet er ook reuring zijn. We zijn dan ook open."
Luigi Zuliani maakte de wanden en het plafond
De terrazzowerker
,,Mijn dochter en schoondochter zijn een jaar bezig geweest met het maken van het mozaïek op 5.111 matjes, die we vervolgens opplakten. In de werkplaats in Zoetermeer hadden we een proefstuk staan van de passage van 2,5 meter. Een deel hebben we gevoegd, het andere deel niet. Dan konden ze kiezen. Ze kozen het stuk dat niet was gevoegd. Voor de vloeren maakten we op basis van de tekening mallen van hardschuim, waarin we het gekleurde cement stortten. Veel onderdelen maakten we in de werkplaats, zodat we enorme puzzels hadden, sommige met wel dertig onderdelen. Die zetten we dan hier op de vloer in elkaar. Het was een jaar lang bijna letterlijk dag en nacht werken."
Caroline Prisse zandstraalde de passagespiegels
De glasvrouw
,,De spiegels voor de passage waren zo groot dat ze niet door de deur pasten in ons eigen atelier", vertelt Caroline Prisse van Van Tetterode Glass Studio. ,,We hebben een nieuwe tijdelijke zandstraalcabine gebouwd bij de Fiction Factory in Zaandam.
Vlakglas is naast glasblazen onze specialiteit. Het proces dat we voor de Beurspassage toepasten, is zandstralen. We vuren heel fijn zand af op een spiegel. De delen die we niet willen kleuren, dekken we af, de gezandstraalde delen worden verguld of beschilderd. We werken voornamelijk in opdracht van onder meer kunstenaars en architecten. We doen zowel klein werk als grote opdrachten. Ik durf wel te zeggen dat we daarin uniek zijn in Nederland."
De cijfers
1.150.000glazen mozaïeksteentjes zijn gebruikt voor het plafond van de Beurspassage.
16.000tegeltjes van 10x10 centimeter zitten op de wanden.
250m2groot is de granito vloer.
3kunstenaars werkten aan de Oersoep.
300handgeblazen lampen zitten in de zeven kroonluchters.
2december opende de Beurspassage.
