Bouw wellnessresort in zicht na soap rond de dassenburcht

Doe je ogen dicht en waan je in een sprookje. ,,Duizend en 1 nacht. Maar zonder dat het kitsch wordt", zegt Thermen-Bussloo directeur Fabian Dolman over zijn ambitieuze saunaplan in recreatiegebied De Berendonck bij Nijmegen. ,,Je bent even in een andere wereld. Het eerste mediterrane wellnessresort van Nederland. Waar de saunabeleving een nieuwe dimensie krijgt. We willen onze gasten emotioneel en spiritueel raken, om tot een diepere ontspanning te komen."

100.000 tot 150.000 bezoekers worden er jaarlijks verwacht bij Thermen Berendonck. De komst naar de recreatieplas bij Wijchen en Nijmegen levert '150 tot 200' arbeidsplaatsen op. Twintig miljoen wordt er geïnvesteerd. ,,We gaan werken met zonnepanelen, windturbines, warmte-koude-opslag, waterzuivering. Dit wordt het meest duurzame wellnessresort van Nederland. De spin-off voor de regio zal gigantisch zijn. Want al die gasten willen ergens winkelen, eten, overnachten."

Het saunaplan wordt in 2009 geboren. Vóór zijn: de gemeente Wijchen (laat haar aanvankelijke scepsis snel varen, ziet vooral economische kansen), Leisurelands (voorheen RGV, eigenaar van De Berendonck, worstelt met teruglopende bezoekersaantallen en dalende inkomsten en koestert de nieuwe 'drager' van het recreatiegebied) en uiteraard Thermen Bussloo, de initiatiefnemer.

Maar de tegenstand is fors. Natuurclubs GNMF, IVN en Das&Boom vrezen aantasting van de rust, de natuur en het leefgebied van de das in het bijzonder, ook vanwege de geplande 500 parkeerplekken; 6 hectare bos moet wijken.

Petitie

Zo'n drieduizend mensen, deels bewoners van het nabijgelegen Nijmeegse stadsdeel Dukenburg, ondertekenen in 2014 een petitie tégen een 'megasauna' in wat ze zien als hun groene achtertuin. En de bestaande sauna- en wellnesscomplexen in de regio (inclusief het grote Sanadome in Nijmegen) zijn doodsbang dat 'Buss-loo' de nagel een hun doodskist wordt. ,,Het is al misgegaan bij de gemeente Wijchen", analyseert milieuman Alex de Meijer (GNMF). ,,Die had dollartekens in de ogen vanwege al die extra saunabezoekers. Men wilde bovendien ook Leisurelands ter wille zijn. En omdat er door de economische crisis al zoveel bouwplannen waren gesneuveld, móest dit project doorgaan. Alle andere belangen en nadelen, ze werden simpelweg weggewuifd. Zonder argumentatie! En zonder te zoeken naar compromissen. Dát maakte ons extra verbeten."

Alternatief

Ook Thermen Bussloo, groot en succesvol in Voorst (Gld) en van plan dit succes te herhalen op De Berendonck, stelt zich volgens GNMF 'arrogant' op. Volkert Vintges spreekt begin 2014 namens de milieuclub uitgebreid met de directie van Bussloo. ,,Het eerste dat directeur Hans Dolman tegen ons zei: 'We gaan niet praten over de locatie, want die staat vast.' Wij wilden juist wél praten over een alternatieve plek voor de sauna: recreatiegebied De Groene Heuvels in Ewijk bijvoorbeeld. We hebben zelfs voorstellen gedaan over een minder kwetsbare plek op De Berendonck. Allemaal onbespreekbaar. Het was powerplay, alsof wij kansloos zouden zijn bij de rechter. Nou, dat hebben we gezien..."

In mei 2015 zet de Raad van State een dikke streep door het nieuwe, saunavriendelijke bestemmingsplan van de gemeente Wijchen. Er rammelt van alles. Meer procedures volgen. De Gelderse Natuur en Milieu Federatie ziet in de aanwezigheid van de das een uitgelezen kans om verdere blokkades op te werpen.

Woordvoerder De Meijer wil best toegeven dat de das geen doel op zich was, maar slechts een middel. ,,De das bood ons als beschermde diersoort een juridisch handvat om verder te strijden. We vonden - en vinden - dat dit dier erg slecht wordt beschermd. Maar ons echte doel is: geen sauna op deze plek.''

Uiteindelijk, in februari 2016, strandt de dassen-procedure. De Raad van State oordeelt dat de voor de supersauna verleende ontheffing van de Flora- en faunawet overeind kan blijven. Mits er wordt gecompenseerd. Dat gebeurt: met het 'smikkelbosje', met de aanleg van vruchtdragende bomen en struiken elders op het toekomstige saunaterrein en met een 30 kilometerregime op de toegangswegen, afgedwongen door drempels en haakse bochten. O ja, er komt een speciaal verkeersbord. 'Pas op: overstekende dassen.'

,,Een schandalige beslissing, deze uitspraak", vindt Marc Moonen van Das&Boom. ,,Want écht gecompenseerd is er in feite niet, het gebeurt allemaal op bestaand terrein en in het bestaande foerageergebied van de das."

Gevolgen

Een ingeschakelde ecoloog voorspelt echter dat de gevolgen voor de soort zullen meevallen. Hij schrijft in een rapportage: 'Hooguit één familielid zal verdwijnen.'

Het is niet voorbij. De natuurclubs, die een gelegenheidscoalitie vormen met Sanadome en twee sauna's in de regio - ze delen zelfs de advocaat - vinden een nieuwe juridische ingang: de 'ladder van duurzame verstedelijking'. Simpel gezegd: een regel die stelt dat provincies en gemeenten niet zomaar nieuwe bouwplannen mogen toestaan als die elders tot faillissementen en leegstand gaan leiden.

,,Zo werkt het dus in Nederland", zegt Bussloo-directeur Fabian Dolman met een stem waarin onbegrip doorklinkt. ,,Bezwaarmakers kunnen steeds nieuwe procedures beginnen en eindeloos argumenten verzinnen. Ik noem het: roet in het eten gooien. En dan moet jij als ondernemer maar aantonen dat het allemaal anders zit. Vertragen, vertragen, vertragen, daar gaat het ze om." Een veelheid van argumenten tégen de sauna passeert in rechtszaken de revue. De bezwaarmakers bekommeren zich zelfs om het lot van de toekomstige saunagasten: de nabijgelegen snelweg A73 zou voor te veel lawaai en luchtverontreiniging zorgen. Ongezond.

Oktober 2016. Het geduld bij 'Bussloo' en Leisurelands is op, kennelijk. Nadat de gemeente Wijchen haar bestemmingsplan heeft 'gerepareerd', start de grootschalige bomenkap op De Berendonk. Fietspaden en toegangswegen worden alvast aangelegd. Een gok, want er loopt nog één procedure bij de Raad van State.

Dialoog

Leisurelands-directeur Erik Droogh en Thermenbaas Hans Dolman huren een fotograaf in en laten zich vereeuwigen bij een omgezaagde boom. Kettingzaag in de hand. Glunderende gezichten. De foto wordt verspreid naar de media. Boodschap: er is geen weg terug. Volkert Vintges (GNMF): ,,Die foto vertelt voor mij het hele verhaal. Twee mannen die zelf wel uitmaken wat er gebeurt."

Adriaan van der Linden (Leisurelands): ,,Onzin. We wilden juist open communiceren. Niet als een dief in de nacht beginnen met kappen, maar in het volle licht. En laten we niet uit het oog verliezen dat De Berendonck geen natuurgebied is, maar een recreatiegebied."

Fabian Dolman stelt dat hij en zijn vader de aflopen jaren wel degelijk hebben geprobeerd een open dialoog te voeren. ,,Het beeld dat wij ons arrogant hebben opgesteld, herken ik totaal niet. Onze bedrijfsmissie is: bijdragen aan de ontwikkeling, groei en heling van mens en wereld. Zowel voor onze gasten als voor de omgeving. Praten is altijd beter. Als je samen optrekt, is dat veel constructiever en effectiever. Waarom dat niet is gelukt? Ik denkt dat onze standpunten te ver uiteen lagen. De tegenstanders wilden gewoon per se niet dat wij kwamen. Dan wordt het moeilijk. Heel jammer. De enige winnaars in deze kwestie zijn de advocatenkantoren."

Hij pleit voor simpelere bezwarenprocedures bij bouwplannen. ,,Ik vind het raar dat je in dit land over dezelfde kwestie met verschillende Raad van State-procedures tegelijk bezig kunt zijn. Bundel dat."

Leisurelands-manager Van der Linden knikt. ,,Eenvoudigere, snellere procedures. Meer op de hoofdlijnen, minder op de details. Zodat alle partijen sneller weten waar ze aan toe zijn.''

Vertrouwen

Thermen-directeur Dolman heeft er '100 procent vertrouwen in' dat de hoogste rechter een dezer dagen ook de laatste nog lopende procedure in zijn voordeel beslist. ,,Dan kunnen we na de zomervakantie eindelijk beginnen met de bouw. We willen in oktober 2018 open gaan. We maken er iets prachtigs van, dat zal iedereen gaan zien."

De tegenstanders van Thermen Berendonck houden er rekening mee dat de strijd om de sauna weldra ten einde is. Alex de Meijer: ,,Tenzij we in de uitspraak van de Raad van State toch nog een haakje vinden om door te gaan. Als het bestemmingsplan opnieuw wordt vernietigd, ontstaat er nieuwe vertraging. Best mogelijk dat financierders dan afhaken."

Geen misverstand, zegt hij: ,,Wij zijn niet overal tegen. Wij zien ook wel dat De Berendonck een economische impuls nodig heeft, we willen best meedenken. Maar dan moet er serieus worden geluisterd naar serieuze bezwaren. Gemeenten en ondernemers mogen niet wegkomen met slecht gemotiveerde besluiten.'' In de jongste GNMF-nieuwsbrief schrijft De Meijer: 'Een mooi en duurzaam Gelderland is niet vanzelfsprekend. Natuur en milieu kunnen immers zelf niet praten.'

Activisten

Van het bekladden van bulldozers en het jatten van meetapparatuur in het bos, is de GNMF trouwens niets bekend. ,,Maar dat het is gebeurd, verbaast me niet echt. Sommige mensen, uit de activistische hoek, zijn érg boos."

De Meijer voorziet alweer een nieuwe strijd. Over een groot hotel bij de sauna. Dat hotel in het bos stuitte op zoveel verzet dat het door de gemeente Wijchen werd geschrapt uit de plannen, maar de milieubeweging is er niet gerust op. ,,Grote sauna's en wellnessresorts leven van arrangementen, dat weet iedereen. Een hotel hoort bij dat verdienmodel. Vroeg of laat komen ze met een nieuw hotelplan.''

Hij is er klaar voor.