Nieuws Bouw
Meer veiligheid in de bouw: experts geven tips
Ongevallen in de bouw komen ondanks een woud aan wet- en regelgeving nog veel te veel voor. In 2017 was het aantal dodelijke ongevallen historische hoog en in mei van dit jaar viel er nog een dode op een bouwplaats in Amersfoort. Volgens Pieter Bindt, Buitengewoon Raadslid van de Onderzoeksraad voor Veiligheid, kan de bouw zich niet verschuilen achter het vermeende feit dat ‘dit nu eenmaal een risicovolle branche is’.
,,Ooit gebeurden bij het spoor meer dodelijke ongelukken dan in de bouw. Nu vindt er onder het spoorwegpersoneel nog maar één dodelijk ongeval in de 10 jaar plaats! Dat is puur het resultaat van inzetten op veiligheid”, meent Egbert Vennik, voormalig bestuurder bij Van Gansewinkel en directeur van Tagpoint Training, een bedrijf dat veiligheidstrainingen aanbiedt.
De ambitie die de bouwsector al jaren uitspreekt is dat ze naar nul dodelijke ongelukken wil. Inderdaad, erg ambitieus en waarschijnlijk niet echt realistisch. Als je naar de cijfers van de afgelopen 10 jaar kijkt, stemt dat niet optimistisch.
Toch moet een substantiële afname van het aantal ongevallen met blijvend letsel of dodelijke afloop te doen zijn. Objectief gezien zou de bouw veilig moeten zijn. Kijk maar naar het grote aantal veiligheidscertificaten waar een bouwbedrijf over moet beschikken. Waarom gebeuren er dan toch nog steeds zoveel ongelukken?
Lees ook: Aantal ongevallen op het werk neemt toe: inspectie komt in actie
Volgens Bindt ligt de oorzaak voor het overgrote deel in het gedrag van de mensen op de bouwplaats: ,,Een certificaat hebben staat niet gelijk aan veilig werken. Er wordt te snel gedacht dat men het goed voor elkaar heeft met alle veiligheidseisen waar men aan voldoet. Op papier.”
Bouw kent meer ongelukken dan risicovollere milieusector
Uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2018 geeft 80 tot 90 procent van de bouwvakkers aan voldoende informatie te hebben over veilig werken en hun klussen uit te voeren volgens de geldende voorschriften. Bouwend Nederland zegt te streven naar nul doden, terwijl de praktijk het tegendeel uitwijst. Kennelijk vindt de top van de branche dus dat er iets moet gebeuren, maar sijpelt dit onvoldoende door naar de uitvoerders op de bouwplaats.
,,Mensen zijn meestal wel op de hoogte van de theorie over veiligheid, maar betrekken dit onvoldoende op zichzelf”, aldus Vennik. ,,De bouwsector is in theorie niet risicovoller dan bijvoorbeeld de milieusector. Toch gebeuren in die laatste sector minder ongelukken en wordt er veel veiliger gewerkt. Dat ligt voor het grootste deel aan de aandacht die er is voor de – individuele – veiligheid van de mensen die er werken of überhaupt maar op zo’n bedrijf komen.”
Lees ook: Zorg over toenemend tekort aan bouwpersoneel blijft groeien
Scholing via serious gaming
De oplossing is volgens Bindt en Vennik gelegen in scholing. Bij Tagpoint Training hebben ze hiervoor een door psychologen ontwikkeld online trainingsplatform, dat als doel heeft om het gedrag van de individuele bouwvakker te veranderen. Maar ja, niets zo lastig als iemands gedrag veranderen. Vennik: ,,Je moet vooral niet de focus leggen op kennis, maar dingen zó concreet maken voor de cursist dat hij beseft dat het over hém gaat.”
Het programma bestaat onder andere uit het doorlopen van serious gaming en uit filmpjes waarin realistische privé- en werksituaties te zien zijn die de bouwvakker herkent. ,,Verrek, dit gaat over míj!’’, is de reactie die hiermee wordt bewerkstelligd.
Bindt is enthousiast over de methode. “Ik heb een aantal modules gedaan en merkte dat mijn hersenen op verschillende manieren werden getriggerd. Het programma gaat redelijk snel en de cursist kan direct het geleerde bespreken met de hoofdaannemer op de bouwplaats.”
Lees ook: Advies: Bouwvakker beter belonen als hij goed presteert
Kosten? Jazeker, maar investeren in veiligheid is bepaald geen weggegooid geld. Eén ernstig ongeluk en je bent meer geld én goodwill kwijt dan je lief is. Of, zoals Bindt het formuleert: ,,Veiligheid is niet gratis; maar probeer eens een ongeluk…”
Druk op de bouwsector
Dat bouwvakkers het niet altijd zo nauw nemen met de veiligheid zou je natuurlijk toe kunnen schrijven aan de ‘stoere jongens-mentaliteit’. Maar dat is zeker niet de enige oorzaak. De bouw staat de laatste jaren weer flink onder druk, doordat de roep vanuit de samenleving om méér – woningen, kantoren – te bouwen groot is.
Tel daarbij op het grote aantal bouwvakkers dat met de crisis werkloos is geworden en inmiddels óf te oud is óf ander werk heeft gevonden, met als gevolg dat er nogal wat vakmensen uit andere (Oost-)-Europese landen hier aan de slag gaan.
Die laatste groep is de Nederlandse taal vaak onvoldoende machtig en kent een cultuur waarin het niet erg gebruikelijk is om ‘de baas’ tegen te spreken. Met als gevolg dat er soms op onveilige manieren wordt gewerkt. Een Nederlandse cursus helpt dan ook niet echt. Dit is een van de redenen waarom het programma van Tagpoint in letterlijk alle talen beschikbaar is. ,,Als het moet in het Swahili”, geeft Vennik als extreem voorbeeld aan.
Oplossingen
Volgens de heren ligt er een belangrijke taak bij de hoofdaannemers. Zij zijn uiteindelijk verantwoordelijk voor wat er op de bouwplaats gebeurt, ook al wemelt het er van de zzp’ers voor wie het niet haalbaar is om een cursus te bekostigen. Daar moet de hoofdaannemer dus in investeren. Dat is goed voor de individuele bouwvakker, goed voor de sector en zéker ook goed voor die hoofdaannemer zelf. Want áls er iets gebeurt, is hij aansprakelijk.
Gaat het dan nergens goed? ,,Jazeker”, weet Vennik. ,,Vooral bij familiebedrijven zie je dat er veel aandacht is voor veiligheid. Daar zien ze het belang van goed zorgen voor je personeel wel in. Dat vertaalt zich ook in een grotere loyaliteit van de werknemers.”
Tot slot benadrukt Bindt dat er in de aanbesteding veel meer aandacht voor veiligheid dient te komen. ,,Het Rijksvastgoedbedrijf is wat dat betreft al aardig op de goede weg. Zij nemen in de aanbesteding de wensen van de opdrachtgever over de veiligheid mee en accepteren daarin dus geen onveilige situaties.”
