'Brexit zal de Britten meer schaden dan ons'

Nervositeit over het gehele continent. Nog altijd hangt het vertrek van het Verenigd Koninkrijk in de lucht en vrijdag zou, tijdens de Europese top in Brussel, de discussie een kookpunt kunnen bereiken, schrijft het AD.

Dus draait de diplomatieke dienst alvast overuren. De Britse premier Cameron vloog gisteravond nog naar z'n Franse collega Hollande, terwijl EU-president Donald Tusk z'n agenda leeg veegde en zich van het ene zalvende gesprekje naar het volgende spoedde. Inzet: het voorkomen van die zo gevreesde Brexit.

Professor Henk Overbeek bleef gistermiddag gewoon in z'n woonplaats Amstelveen. Heel kalmpjes. Zijn stelling: als de Britten dan toch uit de EU stappen, komt dat de gezondheid van het bankensysteem ten goede.

,,Vooropgesteld: ik ben geen voorstander van een Brexit, maar om het Cruijffiaans uit te drukken: ieder nadeel heeft zijn voordeel.''

Het is toch bijna ondenkbaar om voordelen in een Brexit te zien?

,,Ik zal u sterker vertellen: mensen vinden mij doorgaans een zwartkijker. Maar nu draai ik het eens om. De wereld gaat gewoon door en komt niet rokend tot stilstand, voorspel ik u. Dat is ook niet gebeurd na de bankencrisis en daar zit precies mijn punt. Er is te weinig veranderd, waardoor het reëel is te denken dat we over 2 jaar weer zo'n crash gaan zien.''

Laat me raden: dat is de schuld van de Britten.

,,Nou, net zo goed van Nederland, Luxemburg, maak het rijtje maar af. Maar de Britse regering is het krachtigst. En of die nou van Labour is of van de Conservatieven: de regeringen in het Verenigd Koninkrijk hebben zich altijd een spreekbuis getoond van de financiële sector, van de Londense City. Het pakket aan maatregelen dat is genomen na de bankencrisis was te weinig.''

Maar er zijn toch veel maatregelen genomen? Wetten zijn aangescherpt. Banken moeten grotere buffers aanhouden, riskante bankonderdelen moesten worden afgestoten. De banken doorstaan stresstesten.

,,Die buffereisen zijn afgezwakt door tussenkomst van lobbyisten, de stresstesten zijn - en dat zeg ik niet alleen - niet streng genoeg en misschien nog belangrijker: een goede scheiding tussen consumentenbanken en beleggingsonderdelen van banken is nog altijd niet op orde. Regeringen worden gegijzeld door de financiële sector. Zie maar hoe banken speculeren tegen staatsobligaties. Aanpassingen om de sector gezond te krijgen, worden zo tegengewerkt. De Britten staan vooraan om de rem erop te gooien zodra het om verandering gaat.''

Het is maar zeer de vraag of zulke overwegingen donderdag en vrijdag ook door de hoofden schieten, bij de besprekingen in Brussel. Als alle 28 regeringsleiders bij elkaar kruipen voor een Europese top, moet de kogel door de kerk. Cameron heeft - met een hijgend anti-EU-kamp in eigen land - al begin deze maand beloftes losgeweekt over zelfbeschikking om zo een Brexit te kunnen voorkomen.

Tusk lanceerde toen zijn plan dat aan de Britse eisen voor meer zelfbestuur tegemoet moest komen. Zo zouden parlementen Europese wetten moeten kunnen tegenhouden, een zeer belangrijk punt van nog een serie. Volgens Tusk is het daarmee wel welletjes: hij is 'erg ver' gegaan. Cameron reageerde inderdaad verheugd, nu is het de vraag of de andere landen zich kunnen schikken in wat al 'Britse chantage' is genoemd.

Is dat te beschouwen als chantage en moeten we daarvoor wel zwichten?

,,De Franse president Charles de Gaulle heeft in zekere zin gelijk gekregen toen hij zei dat we met de Britten een Amerikaans Paard van Troje binnenhaalden. Er is altijd een scheiding gebleken op tal van onderwerpen tussen het Verenigd Koninkrijk aan de ene kant en Frankrijk en Duitsland aan de andere. De Britten hebben dus vanaf het begin ook bij Europese integratie de voet op de rem gehouden. Dan krijg je verschillen en dus ook verschillende belangen binnen Europese samenwerking.''

Los van de financiële sector. Wij voeren enorm veel uit naar het Verenigd Koninkrijk. Dit gaat ons toch geld kosten?

,,We voeren nog altijd veel meer uit naar Duitsland en los daarvan: er zal bij een Brexit heus wel een handelsverdrag worden gesloten. Het zal de Britten meer schaden dan ons. Kijk wat er met de investeringen in hun land gaat gebeuren. Als Toyota daar een fabriek heeft zal het die niet direct sluiten of verhuizen, dat is te duur. Maar als er een investering op til staat en Toyota moet kiezen tussen een vestiging in Engeland of Frankrijk, weet ik wel waar die gaat komen.''

Op deze manier worden de politieke betrekkingen in Europa er toch ook niet beter op?

,,Dat kan best meevallen. Wellicht ontstaat er ruimte voor een wat constructievere relatie met Rusland, maar we zouden de Brexit kunnen aangrijpen om de macht van de financiële sector aan banden te leggen. Het kan de weg vrij maken voor structurele hervormingen. Voor het bankensysteem kan het een zegen zijn.''

Paspoort Prof.dr. Henk Overbeek (Haarlem, 1949) was tot vorig jaar hoogleraar internationale betrekkingen aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Zijn specialismen zijn onder meer internationale politiek, de economische crisis en transnationale verhoudingen. Ook was hij kandidaat van de SP bij de verkiezingen voor de Eerste Kamer.

[Author] DEN HARTOG TOBIAS