Corendon-topman: ‘Lelystad: een soapverhaal vol met lelijke hoofdstukken’

Met stevige passen loopt Steven van der Heijden (58) door de gangen van het hoofdkantoor van Corendon in Lijnden, onder de rook van Schiphol. Hij groet zijn medewerkers, verkiest de trap boven de lift en oogt ontspannen. Geen duur pak en strakke stropdas vandaag, maar een donkere spijkerbroek en lichtblauw overhemd. Sinds 2014 is hij topman van Corendon, de reisorganisatie die groot werd met vliegvakanties naar Turkije, maar inmiddels naar talloze bestemmingen rond de Middellandse Zee vliegt. Het is waarschijnlijk zijn laatste klus na een lange carrière, die hem langs alle grote reisorganisaties van het land voerde en hem tot de machtigste man van de reiswereld maakte.

Lelystad Airport krijgt de ene na de andere tegenslag. Toch moet de nieuwe vakantieluchthaven volgens planning in 2020 open. Gaat dat gebeuren?
,,Ik acht de kans klein dat Lelystad de komende jaren opengaat. Waarschijnlijk pas in een volgende kabinetsperiode.”

In december trok minister Van Nieuwenhuizen de ‘verkeersverdelingsregel’ (vvr) in. Daarmee wilde ze vakantievluchten van Schiphol naar Lelystad verplaatsen, maar de Europese Commissie ziet er niets in. Was u verrast?
,,Eerder andersom: we hadden heel raar opgekeken als de verkeersverdelingsregel wel was goedgekeurd. Die vvr stond vol met rare dingen. Het kan niet waar zijn dat van airlines wordt verwacht dat ze hun plek op Schiphol opgeven zonder er in Lelystad beter van te worden. We hebben uitgebreid met de Europese Commissie gesproken en onze bezwaren kenbaar gemaakt. Hun afwijzing viel te verwachten. Dus nee, ik ben niet verbaasd. Maar dit is wel het zoveelste lelijke hoofdstuk in het soapverhaal dat Lelystad Airport inmiddels is.”

Een ‘soap’, een ‘hoofdpijndossier’; hoe heeft het zover kunnen komen?
,,Minister Van Nieuwenhuizen zit in een spagaat. Ze is gebonden aan het regeerakkoord waarin staat dat Lelystad alleen vakantievluchten van Schiphol mag overnemen. Ook een ruime Kamermeerderheid wil niet dat Lelystad autonoom groeit, wat natuurlijk wel gebeurt als je een vliegveld gewoon openstelt. Dan kan iedere airline capaciteit aanvragen. De minister moet dus een oplossing bedenken om het verkeer op beide luchthavens te reguleren. Dat kan alleen met een verkeersverdelingsregel via de Europese Commissie. Maar Brussel accepteert geen verregaande beperking van de concurrentie en eist dat ook andere airlines toegang krijgen tot Lelystad. De minister heeft dus een onmogelijke opdracht waar geen oplossing voor te vinden is.”

Daar komt het groeiende maatschappelijke verzet nog eens bij.
,,De druk van omwonenden, zowel bij Lelystad als bij Schiphol, is het afgelopen jaar onmiskenbaar gegroeid. Tegenstanders van luchtvaartgroei hebben de krachten gebundeld. Dat Oost-Nederland de eerste jaren te maken krijgt met laagvliegroutes heeft daar zeker aan bijgedragen. Deze maatschappelijke druk, een onmogelijke opdracht uit het regeerakkoord, Brussel dat dwarsligt... impasses en dilemma’s all over the place.”

Ziet u nog oplossingen of ligt er straks een fonkelnieuw vliegveld in de polder te verstoffen?
,,Er zijn in mijn ogen drie scenario’s mogelijk. Eén: de coalitiepartijen breken het regeerakkoord open en staan autonome groei op Lelystad gedeeltelijk toe. De kans hierop is echter klein. Vooral D66 en ChristenUnie zijn gevoelig voor de maatschappelijke druk en houden vast aan de gemaakte afspraken. Het tweede scenario: Lelystad gaat open zonder verkeersverdelingsregel en laat ook nieuwe airlines toe. Ook dit gaat niet gebeuren, want daarmee zou de minister tegen alle afspraken ingaan.”

En het derde scenario?
,,Lelystad Airport gaat niet open. In ieder geval niet in deze regeerperiode. Een volgend kabinet zal Lelystad niet ongebruikt in de polder laten liggen en een nieuwe afspraak maken in het regeerakkoord die wél uitvoerbaar is en groen licht krijgt van Brussel.”

Ligt dit laatste scenario het meest voor de hand?
,,Ja, het is denk ik de enige optie. De minister zal de herindeling van het luchtruim waarschijnlijk aangrijpen om Lelystad opnieuw uit te stellen. Die herindeling is niet voor 2023 klaar en als het goed is zijn de laagvliegroutes boven het Oosten dan verdwenen. Met het doorschuiven van het probleem naar een volgend kabinet worden kool en geit beide gespaard.”

Hoe raken de airportperikelen reisorganisaties zoals Corendon?
,,Eigenlijk opvallend weinig. Alle airlines willen groeien, wij ook. En dat doen we ook, vanaf Maastricht. Daar stationeren we dit jaar twee toestellen en groeien we snel. Ook vliegen we vanaf Rotterdam en Eindhoven. Maar Schiphol is voor ons natuurlijk de belangrijkste basis waar we jaarlijks bijna vierduizend vluchten uitvoeren. Wij hebben die slots en daar kan niemand wat aan doen. De Europese Commissie heeft duidelijk laten weten dat je airlines niet kunt dwingen hun slots op te geven. We kunnen op Schiphol alleen niet uitbreiden. Maar dat kunnen we op Lelystad ook niet. En bovendien zit ik liever met vierduizend vluchten op één vliegveld dan op twee. Dat is een stuk efficiënter.”

Bestaat er een situatie waarin Corendon wél naar Lelystad wil?
,,We willen best wat inleveren op Schiphol, maar dan moet er op Lelystad méér tegenover staan. Alleen als we kunnen groeien zullen we naar de polder gaan. We gaan niet naar Lelystad als we een-op-een onze vluchten op Schiphol moeten inleveren. In dat geval is er geen enkele reden om te verhuizen.”

Lelystad-directeur Hanne Buis verwacht veel van haar ‘verleidingstactiek’; airlines met lage luchthaventarieven en snelle omdraaitijd verleiden naar Flevoland te komen.
,,Dat gaat niet werken. Toen ik nog bij TUI zat heb ik al eens een analyse laten uitvoeren naar de gevolgen van een verhuizing naar Lelystad. Daar zitten zo ongelofelijk veel operationele nadelen aan. Extra kosten, minder efficiëntie, beperkte faciliteiten, reparatie en onderhoud is veel ingewikkelder. En als het hard waait en de wind komt toevallig uit de verkeerde hoek, mag de baan niet worden gebruikt. Dan zit dus dat hele vliegveld op slot.”

Zijn er meer nadelen?
,,Brandstof is op Lelystad veel duurder. Op Schiphol komt het via pijpleidingen uit de grond, in Lelystad moet het met trucks worden aangevoerd. En in een vliegtuig gaat heel veel kerosine. Alleen al de extra brandstofkosten doen de lagere luchthaventarieven teniet. Onderhoud idem dito. Daarvoor ontbreken de juiste faciliteiten. Moeten we dan leeg op en neer naar Schiphol voor onderhoud? Onzinnig natuurlijk. En het beperkte aantal vliegbewegingen in de eerste jaren is ook een grote belemmering voor een airline om er een toestel te stationeren. Als wij Lelystad niet als basis kunnen gebruiken, is het onbetaalbaar. Eigenlijk kunnen maatschappijen zoals Corendon, maar ook TUI en Transavia, pas rendabel vanaf Lelystad opereren als we daar minimaal twee toestellen kunnen neerzetten. En dat is niet mogelijk.”

Heeft vliegen vanaf Lelystad dan helemaal geen voordelen?
,,Vroeger was Schiphol voor reizigers een soort excursie, tegenwoordig zijn mensen zo gewend om te vliegen: die willen geen gedoe met parkeren, kilometers lopen naar de gate en drie uur van tevoren aanwezig zijn vanwege de lange rij bij de security. Op regionale luchthavens zoals Eindhoven en Maastricht gaat dat natuurlijk veel sneller. Dat voordeel heeft Lelystad ook.”

Op Schiphol voeren jullie zevenhonderd nachtvluchten per jaar uit. Lelystad is ’s nachts dicht.
,,Het is een groot nadeel dat Lelystad slechts open is van 06.00 tot 23.00 uur. Een toestel kost, ook al vlieg je er geen meter mee, zo’n 8 miljoen euro per jaar. Dat betekent dat we die dure toestellen in de zomer maximaal willen gebruiken. Als je ’s nachts mag vliegen, kun je op een dag drie keer op en neer naar een bestemming in Zuid-Europa. Op Lelystad zou dat maar twee keer kunnen. Dat maakt het ticket een stuk duurder.”

Waarom houden airlines zo krampachtig vast aan hun plekje op Schiphol?
,,Omdat er geen enkele prikkel is om naar Lelystad te verhuizen. Het levert ons niets op, het biedt weinig voordelen en een heleboel nadelen. Eigenlijk is het met Lelystad Airport alles of niets: als airlines vluchten moeten inleveren op Schiphol, zoals de bedoeling is, wil niemand naar Lelystad. Als maatschappijen minder vluchten op Schiphol hoeven in te leveren en er meer terugkrijgen op Lelystad wil iedereen naar de polder. Maar goed, dat is een gepasseerd station. Kabinet en Kamer willen geen autonome groei op Lelystad. Wordt dat wel toegestaan, dan is de belangstelling enorm. Carriers als Ryanair staan te trappelen, die vliegen Lelystad het liefst in hun eentje vol. Vanuit twintig bases in Europa bieden ze dan bestemming Lelystad aan en noemen het Amsterdam-Oost.”

Gaat de eerste Corendon-vakantievlucht vanaf Lelystad Airport er ooit nog komen?
,,Ik denk het wel, maar ik geloof niet dat ik dat nog voor mijn pensioen ga meemaken. Dat gaat nog heel wat jaren duren.”