De grootste blikvanger op het kantoor van Kees van der Westen (62) is niet een van de espressomachines die zijn bedrijf maakt. Het is ook niet zijn vitrine met memorabilia die hij door de jaren heen heeft verzameld. Het is het lichtblauwe brommertje dat tegen de muur staat, een model uit de jaren zestig. 'Als 12-jarig jongetje sleutelde ik al aan die dingen', vertelt Van der Westen op de werkplaats van zijn bedrijf in Waalre. Zijn product: espressomachines, die gelden als de beste ter wereld en in alle windstreken worden verkocht.
Voorliefde voor techniek
De ontstaansgeschiedenis van zijn bedrijf heeft minder te maken met koffie, of met design, dan je zou denken. Het is zijn voorliefde voor techniek die hem bracht waar hij nu is. Toen Van der Westen in 1985 afstudeerde als industrieel ontwerper, was zijn keuze voor een espressomachine als eindproject vooral een praktische. De meeste van zijn medestudenten studeerden af met een meubel. 'Een meubel is iets dat je makkelijk zelf kunt maken. Maar dat werd toen zo vaak gedaan, dat het verdomde moeilijk werd nog met iets origineels te komen.'
Lees ook: Bredase koffieboeren met omzet van 5 miljoen openen gloednieuw kantoor
Geen koffiefanaat
Een koffiefanaat was Van der Westen zelf niet bepaald. 'Koffie dronk ik wel, maar vooral als ik een nachtje moest doorhalen voor mijn schoolopdrachten', herinnert hij zich. 'Ik kocht een paar oude lijken van espressomachines en gaandeweg heb ik uitgevogeld hoe de techniek ervan in elkaar stak. Al tijdens de afstudeerexpositie vond hij een koper voor zijn eerste machine. 'Verrek, dacht ik: ik kan geld verdienen met iets dat ik leuk vind.'
Drie modellen in productie
Ontwerper Van der Westen, gestoken in een jasje dat verraadt dat hij het sleutelen inmiddels aan anderen overlaat, produceert met zijn achttien man personeel zevenhonderd koffiemachines per jaar. Kees van der Westen Espressonistic Works bv heeft drie modellen in productie: de Speedster, de Mirage en de Spirit, die van de hand gaan voor bedragen tussen 8.400 en 17 duizend euro. Het zijn basismodellen - dus zonder allerlei technische rimram. En voor wie met die drie modellen nog niet uit de voeten kan, is er een bijzondere uitvoering met vier 'groepen', cilinders waar de koffie uitkomt. Van der Westen: 'Verve, een koffiebrander uit Santa Cruz in Californië wilde onze Spirit per se met vier groepen hebben in plaats van drie. Ze wilden een blikvanger hebben voor hun koffiezaken en deze machine is dik 2 meter breed. Zelfs toen ik de prijs noemde, wilden ze er twee hebben.' Van der Westen noemt de prijs lachend, alsof hij zelf hoort hoe exorbitant het bedrag klinkt: '33 duizend euro.'
Van die viergroepsvariant gingen er twee weken geleden nog twee naar Turkije, een nieuwe markt voor het bedrijf.
Hoogwaardige koffie
Andere groeimarkten voor het bedrijf liggen in Azië. 'Korea op nummer één, gevolgd door China en Australië', zegt dochter Yvette (26), die net als Van der Westens twee andere dochters actief is in het bedrijf. In Australië wordt de beste koffie ter wereld geschonken, daarover zijn vader en dochter het roerend eens. 'Daar kun je zelfs bij de McDonald's nog lekkere koffie krijgen', aldus Yvette. Kees: 'In Australische steden vind je twee koffiezaken op elke hoek, het is spectaculair.' Starbucks kreeg er geen voet aan de grond en gooide in 2008 van de ene op de andere dag bijna alle zaken dicht. De Amerikaanse keten poogt er momenteel een comeback te maken. Intussen is Azië bezig om Australië af te lossen als de ultieme koffiebestemming: hoogwaardige koffie is daar in opkomst. Yvette: 'In landen als Thailand en Indonesië hadden we het niet verwacht, maar ook daar verkopen we onze machines tegenwoordig. De vroegere theedrinkers daar, vooral de jonge mensen, stappen over op koffie.'
Professionele espressomachines
Van der Westen plaatst de omvang van zijn bedrijf in perspectief: het Italiaanse Cimbali, de grootste bouwer van professionele espressomachines, verkoopt 45 duizend machines per jaar. Zijn zevenhonderd apparaten vallen daarbij in het niet. Toch staan ze van Amsterdam tot Sydney en van Seoul tot San Francisco. Ondanks dat voert een ouderwetse bescheidenheid de boventoon bij Van der Westen. Interviews? Daar heeft hij weinig mee. Een foto? 'Beslist niet: mijn kop is niet belangrijk.'
Echt industrieland
Als je hem hoort vertellen, is zijn wereldwijde succes vooral een samenloop van omstandigheden. 'Hier in Nederland is het veel duurder om deze machines te maken dan in Italië bijvoorbeeld, een echt industrieland. Om mijn hogere prijs te compenseren, moet ik mijn machines extra degelijk maken'. Die degelijkheid zit 'm onder meer in de stabiliteit. Als je zijn machine eenmaal hebt afgesteld, is de consistentie van druk en temperatuur (en dus de koffiekwaliteit) heel hoog. Ook de capaciteit streeft die van de concurrentie voorbij. Zijn Spirit, het recentste model, stampt er met gemak 1.500 kopjes koffie per dag uit.
Rondleidingen op de werkplaats
Van der Westen leidt rond op de werkplaats in een non-descript bedrijfsgebouw bij Eindhoven, waar al zijn machines gebouwd, getest en verzonden worden. Sinds begin deze eeuw bouwt het bedrijf in productie, niet meer in opdracht.
In 2001 kwam het model Mirage op de markt, waarvan een variant geen knopjes heeft om in te drukken, maar hendels die de barista zelf moet overhalen om de 9 bar waterdruk door het maalsel te persen - in menig koffiezaak een gespreksonderwerp. In 2008 volgde de Speedster, het kleinste model, waarvan 95 procent aan particulieren wordt verkocht.
Lees ook: Deze nieuwe espressobar trekt de aandacht met landelijk latte-talent
Kennis en onderhoud
Wie een machine van Van der Westen in zijn keuken wil zetten, moet weten waaraan hij begint. De machines zijn eigenlijk gemaakt voor professionals en vergen veel kennis en onderhoud. Wat ermee gebeurt zodra ze zijn werkplaats verlaten, heeft Van der Westen niet altijd in de hand. 'In Nederland en een aantal andere landen werken we met een gespecialiseerd bedrijf voor installatie en onderhoud. Maar in sommige andere markten hebben we dat niet, dan heb je er minder zicht op.' Tot 2000 verzorgde Van der Westen vaak zelf de installatie en service. 'Ik kwam soms trieste gevallen tegen; machines die nooit goed schoongemaakt werden. Als ik zelf ergens onderhoud kwam doen, gaf ik de eigenaar na de schoonmaak nog een bakkie. Dan zeiden ze: 'Ik mis toch iets.' Ja, dat was die vieze, ranzige bijsmaak waaraan ze zo gewend waren geraakt. Verschrikkelijk.'
De groei bijbenen
In de werkplaats staan drie technici gebogen over een Spirit in aanbouw, ze sleutelen ergens diep in het binnenste. De werkzaamheden vinden nu nog plaats in twee aangrenzende grijze containergebouwen, maar binnenkort komt er een derde bij, aan de overkant. Dat is nodig om de groei bij te benen: tot nu toe werden er ieder jaar meer machines gebouwd. Toch is zijn succes niet altijd vanzelfsprekend geweest. Na zijn afstuderen was er nauwelijks een markt voor espressoapparaten. Van der Westen: 'Het was moeilijk: aan de ene kant wilde ik graag verder met het maken van espressomachines, maar aan de andere kant was het lastig de gang erin te krijgen.' Espresso werd in het begin van de jaren tachtig nog vooral in Italië gedronken. De zogeheten 'specialty coffee' (het ontwikkelen en branden van bonen van alleen de hoogste kwaliteit) had de rest van Europa nog nauwelijks bereikt. 'Hier dronken ze nog vooral filterkoffie en dan het liefst zo'n sloot waarin je de bodem van het kopje kon zien.' Van der Westens bedrijfje kende dan ook een moeizame start. 'In het begin maakte ik vooral machines in opdracht', zegt de ontwerper. 'Ik verkocht ze bijvoorbeeld aan grote concerns die iets leuks zochten voor in de receptie.' Tot begin jaren negentig bouwde Van der Westen slechts enkele machines per jaar. Hij moest er een bijbaantje op nahouden om zijn werk te kunnen financieren.
Belangrijke mijlpaal
Maar hij had de tijd mee: er broeide een revolutie. In het Amerikaanse Seattle was hoogwaardige koffie sinds de jaren zeventig in opkomst. Daar werd in 1971 Starbucks opgericht, aanvankelijk als koffiehandel, vanaf 1987 als de huidige koffiebars. Het drinken van espresso werd in de VS afgekeken van Italië. De trend begon daar en vond een weg terug naar Europa. Dat duurde wel even. Maar, vat Van der Westen samen: 'Alles wat hip is in Amerika, komt uiteindelijk naar hier overwaaien.' Eén belangrijke mijlpaal in de Nederlandse geschiedenis van de 'betere' koffie: de komst van de Coffeecompany in 1996. Van der Westen leverde de eerste machine voor de latere keten in de Leidsestraat in Amsterdam. Het bedrijf, inmiddels de grootste koffieketen in Nederland, stapte later over op een andere fabrikant. Maar dat er een markt was voor Van der Westens apparaten, was duidelijk.
Speedy machines
De machines uit Brabant onderscheidden zich al direct door hun bijzondere design. 'In de jaren tachtig en negentig waren espressomachines nog van die vierkante dozen, maar espresso betekent 'snel', dus ik wilde ook machines die er speedy uitzagen', legt hij uit. In zijn studententijd vormde vooral de ontwerpschool van de Memphis Group uit Italië een inspiratiebron. Van der Westen: 'Die ontwerpers wilden breken met de heersende trend die bepaalde dat design strak moest zijn, zoals bij Bauhaus en de Stijl. Memphis dacht juist: het mag iets vrolijker, laten we weer lol hebben in het leven. Als jonge vent vond ik dat heel leuk, dus ik heb die machines kleurig en fleurig gemaakt. Het waren meer sculpturale gevaartes dan puur espressomachines.'
Lees ook: Raaltenaar presenteert Troffee: koffie met app en QR-code
Minder uitbundig
Zijn drie huidige machines zijn inmiddels minder uitbundig van uiterlijk en passen zo in ieder interieur. Het glimmende metaal en de speelse knopjes lijken een beetje op het dashboard van een sportwagen uit de jaren vijftig.
Geen specifieke inspiratiebron
Van der Westen heeft als ontwerper geen specifieke inspiratiebron: 'Ik schets gewoon wat, totdat ik denk: dit is leuk.' Hij wijst op de werkplaats naar een Spirit in aanbouw: 'Het is een beetje Las Vegas, maar dan zonder de kleuren.' En inderdaad, het beweeglijke, cursief geschreven 'Spirit' achter het glazen paneel aan de zijkant van de machine doet denken aan het uithangbord van een casino in de gokstad. Of Van der Westen inmiddels ook koffie-expert is? 'Ik houd echt van koffie. Ik neig naar old school: donker, notig, chocoladeachtig. In Amsterdam bijvoorbeeld is de wat zuurdere espresso tegenwoordig helemaal in trek.' Dan, zichzelf corrigerend: 'Zuur moet ik niet zeggen. Fris, bedoel ik. Rins. Die branders hebben daar een gamma aan woorden voor, ik vind dat dus moeilijk.' Ter verduidelijking: 'Waar ik echt gek van ben, is de techniek.'
Om mijn hogere prijs te compenseren, moet ik mijn machines extra degelijk maken
Kees van der Westen
