Tuinders met hoogtevrees hebben niets te zoeken op de Televisiestraat in Den Haag. Vanuit de glazen kas op 40 meter hoogte lijkt het alsof je boven de stad zweeft. De bouw van de kwekerij was dan ook bepaald geen klusje voor angsthazen. ,,Op deze hoogte waait het natuurlijk altijd flink,'' zegt Mark Durno. Hij is manager bij Urban Farmers, het bedrijf dat in het oude Philipskantoor de grootste stadsboerderij van Europa heeft gebouwd. ,,Dat betekende dus extra dik glas. En stevige klemmen, zodat de ramen niet uit de kas waaien. Voor ons was het dan ook behoorlijk wat gepuzzel om deze kas neer te zetten.''
Afgezien van de aparte locatie, is er aan de kas zelf niet zoveel geks te zien. Maar ook dat is slechts schijn. De tomaten op het dakterras maken deel uit van een ingenieus ecosysteem. Om te begrijpen hoe dat zit, moet je ook een verdieping omlaag. Het contrast met het zonovergoten dakterras is daar groot. Een afgesloten ruimte staat vol met bakken water. En daarin zwemmen duizenden roze vissen.
,,Tilapia,'' zegt Durno. Pardon? Tilapia is toch grijs? ,,Die in de supermarkt wel,'' lacht hij. ,,Ik weet wat veel mensen nu denken: 'tilapia, dat is toch die vis die nergens naar smaakt?' Ja, maar die van ons is anders. Wij laten zien dat tilapia lekker is. Als je het maar op de juiste manier kweekt.'' Bij Urban Farmers stoppen ze bijvoorbeeld minder vissen in een kweekbak. ,,Dat levert minder stress voor ze op. En dat betekent dat we geen antibiotica hoeven toe te dienen. Uiteindelijk smaakt onze vis daardoor beter.''
Nutriënten
De vissen vormen een essentieel onderdeel in de stadsboerderij. ,,Zonder vis stort ook de productie in de kas in elkaar,'' vertelt Durno. ,,De tilapia levert namelijk de broodnodige nutriënten voor de planten. Die weer het water zuiveren waarin de vissen dan kunnen zwemmen. Het is een uitgekiend ecosysteem waarbij alles met elkaar samenhangt.''
De gepassioneerde Durno gelooft heilig in 'zijn' stadsboerderij. Opgegroeid op een boerderij in Schotland, is hij sinds een paar jaar de baas van de Nederlandse tak van Urban Farmers. Een bedrijf dat al ervaring heeft opgedaan met stadslandbouw in Zürich en Basel. ,,Maar wat we hier doen, is tien keer zo groot,'' zegt Durno. Ondanks de 'mega-kas' wil hij geen concessies doen aan de kleinschalige filosofie van zijn bedrijf. ,,Wij leveren dagverse producten. Net zoals vroeger, toen iedereen in de stad zijn eigen moestuintje had. Je ging bij je buren kijken wat zij in hun tuin hadden staan. En de buren kwamen bij jou. Zo willen we het hier ook.''
Kan dat, een buurtgevoel kweken op 40 meter boven een bedrijventerrein?
,,Ja. We zitten uiteindelijk gewoon middenin de stad. En we zijn laagdrempelig. We gaan actief het contact zoeken met de Hagenaars. We willen ze verleiden bij ons te komen om onze producten te proeven. En te praten met ons, de tuinders. Het leidt tot nieuwe contacten en tot een bewuster omgaan met voedsel.''
Heeft het wel zin, een stadsboerderij en een viskwekerij op een steenworp afstand van het Westland en de zee?
,,We zijn geen concurrent van het Westland. Dat is een grootschalig kassencomplex dat eigenlijk volledig is gericht op de export. Niet een plek waar je even spontaan op je fiets langsrijdt om een gesprekje aan te knopen met de kweker. En nee, ook de zee is geen concurrent. Je weet immers niet in welk deel van de oceaan de vis is gevangen. En je weet niet of er toevallig sporen van metalen in zitten. Bij ons heb je de zekerheid van een goede vis. Je weet bij ons precies waar 'ie vandaan komt en hoe 'ie is gekweekt.''
Kan de Stadsboerderij straks heel Den Haag voorzien van voedsel?
Durno lacht. ,,Ben je gek. We hebben berekend dat onze productie straks voldoende zou moeten zijn om 900 Hagenaars te kunnen laten eten. We komen wekelijks bij hen thuis met een box vol groenten en vis. En we willen aan zo'n vijftien restaurants leveren. Zaken die het leuk vinden om écht Haagse producten op de kaart te zetten. Maar we zullen nooit mainstream worden. Daarvoor zijn we simpelweg te klein.''
Die kleinschaligheid zal vast een prijs hebben.
,,Onze vis is inderdaad duurder dan tilapia uit de supermarkt. Maar daarmee moet je het niet willen vergelijken. We hebben onze tilapia aan verschillende blinde tests laten onderwerpen. Daaruit kwam dat 'ie moeiteloos de vergelijking met zalm aankan. Die kost zo'n 20 euro de kilo. Dat is onze prijs ook.''
In de toekomst ook andere vis mogelijk?
,,Wellicht, maar we houden het voorlopig op tilapia. Daar weten we het meeste van. Op de stadsboerderij is het hele ecosysteem ingericht op deze vis. Als we de tilapia zouden vervangen door bijvoorbeeld dorade zou het gevolgen hebben voor onze nutriëntenbalans. En dus ook voor de planten in de kas.''
Is dat wel gezond, eten dat wordt verbouwd middenin een grote stad?
,,Kom op, het is hier niet Beijing, he. En daarnaast, we kweken op veertig meter boven de grond. De lucht is daar veel minder vervuild. Om zeker te zijn, testen we wekelijks het gehalte schadelijke stoffen in de plant. En we gebruiken sowieso geen gif. De groenten die we hier oogsten is hartstikke gezond.''
Is de boerderij niet veel meer een researchcentrum dan echt een noodzaak?
Resoluut: ,,Absoluut niet. We zijn een commercieel bedrijf en denken dat er in Den Haag wel degelijk een markt voor onze stadsboerderij is. We zijn hiermee aanvullend op het huidige aanbod, een niche-markt. Stadslandbouw is niet slechts een product van de crisis. Ook nu het economisch beter gaat, is de behoefte aan kleinschalige gemeenschapszin onverminderd groot. Het is echt een blijvertje.''
Bij een stadsboerderij denk ik ook aan koeien en schapen.
,,Je moet doen waar je goed in bent. We weten alles van planten en vis. En veel minder van koeien, schapen of varkens. Dus daar beginnen we voorlopig niet aan. Sowieso is veehouderij ook veel meer milieubelastend. Wij willen zo duurzaam mogelijk een grote productie draaien.''
De stadsboerderij is het hele jaar door in bedrijf, zegt Durno. ,,We beginnen in de kas met grote coeur de boeuftomaten, roze haikutomaten en cherry-tomaten. Daarnaast vijf soorten sla en een aantal soorten kiemplantjes. In de toekomst willen we experimenteren met onder meer komkommer en aubergine.''
Voorlopig is het voor Durno en zijn team aftellen tot 20 mei. Dan gaat de boerderij officieel open. Als alles meezit kunnen de eerste Hagenaars in mei proeven van de eerste sla. En die bijzondere tilapia? Die wordt vanaf september gevangen, belooft Durno.
