'De NAM heeft veel geleerd de afgelopen jaren'

Meestal is hij op het hoofdkantoor in Assen of in Groningen, maar nu is NAM-topman Gerald Schotman op 'veilig' terrein: in Monster, hartje Westland. Want ook in Zuid-Holland wint de Nederlandse Aardolie Maatschappij op diverse plekken gas, zij het mondjesmaat en zonder dat de bodem trilt.

Misschien mede daarom oogt Schotman relaxed. Trots vertelt hij over het nabijgelegen zwembad De Boetzelaer dat op temperatuur wordt gebracht met de restwarmte van de gaswinning. Een 'klein, klein veld' noemt hij het terrein, ingeklemd tussen de kassen en het zwembad. ,,Waar we in Groningen jaarlijks 24 miljard kuub mogen produceren, gaat het hier om enkele miljoenen kubieke meters.''

Voor een buitenstaander lijkt het bijna masochistisch: van de luwte bij Shell, waar Schotman Chief Technology Officer was, stapte hij medio 2014 vol in de wind bij de NAM. Vrijwillig werd hij directeur van het bedrijf dat het in korte tijd had verbruid. Dat van fatsoenlijk werkgever die miljoenen huizen verwarmt ineens door critici wordt afgeschilderd als macht die het Noorden leegzuigt.

Schotman (geboren in Heino, 1961, opgegroeid in Wolvega) moet het beeld kantelen. Hij twijfelde niet, zegt hij. ,,Kan ik het verschil maken, kan ik de mensen helpen? Die vraag stel ik mezelf bij elke nieuwe uitdaging."

En wat is het antwoord?

,,Een volmondig 'ja'. Ik ken de mensen, dit gebied. Ik denk dat ik absoluut een positieve bijdrage kan leveren aan de samenleving."

Heeft uw vrouw u nog proberen te weerhouden? Als NAM-baas bent u de kop van Jut.

,,Zo kijk ik er helemaal niet naar."

Liever houdt Schotman het zakelijk en praat hij over Groningen. Het gasveld onder Slochteren is te lang als vanzelfsprekend beschouwd, zegt hij. En toen het misging, was het te laat. ,,Dat hebben we als NAM gewoon niet goed gedaan, we holden achter de feiten aan, ik heb daar excuses voor gemaakt. Als bedrijf hebben wij veel geleerd de afgelopen jaren."

Mede door Schotman, die geldt als prima 'communicator', zijn de bakens verzet. Alleen al in 2016 voerde de NAM meer dan 10.000 gesprekken met regionale bestuurders en omwonenden van gasvelden. Via open dagen en door gesprekken bij bewoners thuis. Ook heeft het gasbedrijf drie informatiebussen laten bouwen waarmee het door het land toert.

Wat gaat er beter?

,,We proberen mensen nadrukkelijk mee te nemen. Dat moet ook, want burgers stellen steeds meer vragen. Het is de tijdgeest, die zorgen zijn er ook over waar ons vlees vandaan komt, of vaccinaties wel goed zijn, wat er in medicijnen zit."

De NAM wordt verweten zich koud op te stellen en veel schade niet of laat af te handelen...

,,Ik besef heel goed hoe diep de gevolgen van de bevingen ingrijpen op het leven van de mensen in Groningen. Dat hoor ik in de vele gesprekken aan de keukentafel die ik voer met bewoners. Dat zijn soms vreselijke verhalen die mij raken."

Naast de uitdaging om het blazoen op te poetsen, heeft de NAM nóg een formidabele opdracht. ,,Gas is nu nog groot, maar het wordt minder en is eindig", zegt Schotman. ,,Over een halve eeuw stookt waarschijnlijk niemand meer fossiel en wekken we stroom op met zonnepanelen en windmolens. Gas zal dan vooral een brandstof zijn voor zware industrie, vliegverkeer, scheepvaart en ander transport. Als NAM moeten we daarop anticiperen."

Moet de NAM niet worden opgeheven als het gas op is?

,,Dat is aan onze aandeelhouders, Shell en ExxonMobil, maar ik zie de NAM nog heel lang bestaan. We stammen uit 1947 en hebben ons vaker aangepast. We kunnen een grote rol spelen bij de verduurzaming: we hebben de kennis én de infrastructuur. We hebben eerder een transitie gefaciliteerd: die van kolen naar gas. We dragen graag ons steentje bij aan de transitie van gas naar duurzame energie."

Wat kunt u exact bijdragen?

,,Geen enkele organisatie weet zoveel van de Nederlandse bodem als wij. Ik denk aan waterstof, CO2-opslag, aardwarmte. Om 170 graden warmte te vinden moet je vijf kilometer diep boren. Dat vereist specialistische kennis. Op onze platforms op zee kunnen we elektriciteit opslaan. Alle overtollige stroom van windmolenparken moet ergens heen. Vang het daar op en zet het om in waterstof. We proberen alles, maar niet alles zal lukken. Bij innovatie moet je verschillende projecten naast elkaar laten lopen. Ze zullen niet allemaal succesvol worden afgesloten."

Gaat de overgang naar een duurzame economie snel genoeg?

,,Ik vind dat het kabinet ambitieuzer moet zijn, we lopen achter op andere landen in Europa. Ik vind bijvoorbeeld dat we kolencentrales moeten vervangen door gas. Kolen stoot tweemaal zoveel CO2 uit dan aardgas, en dan is er nog de fijnstof die slecht is voor de gezondheid."

U biedt uw eigen gas aan als alternatief.

,,Dat zou een geweldige stap zijn om de doelen van Parijs te halen. Aardgas is nog steeds de minst vervuilende fossiele brandstof. Uiteraard begrijp ik dat sluiting van de kolencentrales lastig en duur is. Bedrijven investeerden miljarden en verdienen compensatie. Dat is een dilemma."

Het kabinet wil de eis dat nieuwe woningen automatisch op het gasnet worden aangesloten, uit de wet halen.

,,Een wijs besluit. Aansluiten is duur, zo'n investering moet 30 tot 50 jaar renderen. Tegelijk zeggen we: maak bestaande wijken niet te snel gasvrij. Als het Energieakkoord in 2023 is uitgevoerd, bedraagt het aandeel duurzame energie slechts 16 procent. De rest blijft fossiel, dat is de waarheid."

Cabaretier Freek de Jonge, vorige week op actietour door Groningen, zegt dat de gaskraan binnen tien jaar dicht moet.

,,Dat is niet realistisch. Wij hebben de komende decennia het Nederlands aardgas nog hard nodig als transitiebrandstof. In het hoofd zijn mensen vaak verder met de energietransitie dan mogelijk is."

In het Noorden vindt men dat de NAM nog steeds te veel gas oppompt. Jan Mulder riep zelfs op tot burgerlijke ongehoorzaamheid.

,,Iedereen heeft recht op z'n mening, maar laat ik hier niets over zeggen."

Volgens Schotman blijft gas nog 'minstens enkele decennia' belangrijk. Hij wijst naar buiten, in Monster staat de rijp op het gras. ,,We hebben het nodig, al helemaal op zulke koude dagen als nu. Mensen denken dat duurzaam nú al kan, het klinkt ook lekker modieus om te zeggen. In de praktijk heeft het véél meer tijd nodig." Tegelijkertijd moeten we de economische waarde van het resterende gas beter benutten, stelt Schotman. Het lijkt hem 'een slim idee' om een deel van de opbrengsten van het gas opzij te zetten. ,,En daarmee onze overgang naar een duurzame economie aan te jagen."

Hoe zou zo'n gasbatenfonds eruitzien?

,,Zeker nu de gasopbrengsten nog in de miljarden lopen, kunnen we investeren in de energiewinning van de toekomst. Laten we het gas linksom én rechtsom gebruiken. Linksom als transitiebrandstof en rechtsom door de opbrengsten te gebruiken voor het versnellen van onze verduurzaming. Het is een idee, besluiten hierover zijn uiteraard aan de politiek."

Groningen is dus nog niet van de NAM af?

,,We zijn onlangs lid geworden van de transitiecoalitie. Dat is een club van 50 bedrijven die de overgang naar duurzame energie willen bespoedigen. Dat hebben wij gedaan als signaal naar het Noorden en onze medewerkers. Groningen is dé energieprovincie van Nederland, er zijn veel bedrijven die zich met energie bezighouden, onder andere in de Eemshaven. Wij willen laten zien dat wij nog héél lang blijven en het Noorden vooruit willen helpen."