Een doordeweekse zomermorgen op het landgoed van de familie van Derk Sauer nabij de Zeeuwse kust. Zoon Tom komt terug van een partijtje squash ('dik verloren'), echtgenote Ellen laat zich fotograferen voor haar column als hoofd- redacteur van het Russische Yoga Journal, Berner senner Klara besnuffelt de bezoeker en de heer des huizes (64) legt uit hoe hij toevallig een rol speelde bij het ontstaan van Donald Trumps - inmiddels wereldnieuws geworden - Russische connecties.
Trump's wodka
,,In Moskou was ik twee jaar mede-organisator van de Millionaire Fair. Die hielden we, inmiddels twaalf jaar geleden, in een grote hal van een zakenman uit Azerbeidzjan, Agalarov. Tijdens onze tweede editie was er een stand met het exclusieve wodkamerk van Trump. Donald was er toen niet, maar wel zijn hele gevolg. Een jaar later kwam Trump zelf voor de eerste keer naar Moskou. In dezelfde hal hield hij een van zijn missverkiezingen.'' Dezelfde Agalarov - Trump en hij werden zakenpartners die enkele vastgoedprojecten ontwikkelden - komt nu voor in vrijwel elke reconstructie van de beruchte ontmoeting van Trumps zoon met de advocaat die belastende informatie over Hillary Clinton beloofde. ,,Trump heb ik nooit ontmoet'', zegt Sauer, die koffie zet. ,,Maar zijn wodka is geen succes geworden.''
Lees ook: Zeldzaam interview CEO Bijenkorf: winst naar 14,7 miljoen op omzet van 721 miljoen
Zomerreces
Sauer is op Nederlands zomerreces in zijn geliefde buitenhuis. Elke zomer bivakkeert zijn familie tenminste zes weken op het domein even buiten Domburg. Hij bereidt zich voor op een korte fietsvakantie ('Naar het Duitse Sauerland. Grappig hè? Ben ik nog nooit geweest.') en op zijn terugkeer naar Moskou. Daar is hij sinds vorige maand weer eigenaar van een krant. Niet toevallig de krant die hem begin jaren 90 zijn eerste succes in Rusland bracht: The Moscow Times. Hij verkocht hem in 2005 samen met het grootste deel van zijn media- imperium.
Nu heeft u de krant weer terug. U bent terug bij af, of is de cirkel rond?
,,Ik zou zeggen: het laatste . We zijn nu bijna 28 jaar in Rusland. Ik begon in de laatste dagen van de Sovjet-Unie toen het land zich aan het communisme ontworstelde en openbrak. Op het gebied van persvrijheid is die opening weer bijna gesloten. We hebben die hele cirkel meegelopen. Tot 2015 was ik nog directeur bij een groot mediabedrijf in Moskou, RBK. Dat was niet meer vol te houden door de druk van buitenaf. Nu zit ik dus in hetzelfde hoekje als waarin ik begon.''
Dat klinkt bijna romantisch. Maar het is toch eigenlijk treurig?
,,Niet voor mij persoonlijk. Hoewel het jammer is te zien hoe dingen die ik heb opgebouwd, langzaam zijn afgebroken. Maar het is vooral slecht voor het land.''
Met wat voor doel begint u dan aan dit nieuwe avontuur? De krant verschijnt alleen digitaal. Veel winst is niet te verwachten.
,,Ik vind het echt belangrijk het onafhankelijke journalistieke geluid te behouden voor Rusland. We bedrijven eigenlijk heel ouderwetse journalistiek: hoor- en wederhoor, voor- en tegenstanders aan het woord; dat is zeer zeldzaam geworden. Er bestaat geen echte rechtstaat, er is geen persvrijheid meer.''
Is dat de reden dat u al eerder zei: 'Ik hoop dat mijn kinderen zich niet definitief in Rusland vestigen'?
,,Tja, mijn gevoel over Rusland is moeilijk uit te leggen. Hoeveel kritiek je ook kunt hebben op de regering, Moskou is een geweldige stad vol mogelijkheden. Vooral voor jonge mensen. Misschien niet als je in de media werkt zoals ik, maar neem Tom, mijn oudste zoon. Hij is zich heus goed bewust van de risico's, maar heeft nu, op zijn 28ste, wel een bedrijf waarvoor veertig mensen werken. Hij bouwt en exploiteert voetbalvelden. Dat heeft hij in twee jaar opgebouwd. Zoiets zou in Nederland veel moeilijker zijn.''
Maar waar kwam uw opmerking dan vandaan?
,,Nou ja, de Russische samenleving zit natuurlijk toch erg oneerlijk in elkaar. Er is een kleine klasse die alles voor het zeggen heeft. Dat kan erg vervelend zijn.''
In wat voor vervelend scenario zou u uw zoons kunnen treffen?
,,Het grote gevaar van in Rusland werken is, dat wanneer je te veel succes hebt, er iemand op de deur klopt en zegt: 'Geef mij dat bedrijf van je maar'. Als dat een machtig, aan de overheid gelieerd persoon is, kun je daar weinig tegen doen.''
Wie klopt er dan aan?
,,Dat zijn vrijwel altijd mensen die gerelateerd zijn aan de kleine club rondom Poetin. Niet de klassieke oligarchen uit de jaren 90, maar meer de jeugdvrienden van Poetin. En daar dan weer de zoon of nicht van. En die hebben dan weer een dwingende tussenpersoon die hun belangen regelt. De gang van zaken rond RBK is daar een klassiek voorbeeld van. Toen de zenders en kranten in 2014 heel populair en winstgevend waren geworden, was het bedrijf blijkbaar te invloedrijk om zelfstandig te blijven. Toen werd de eigenaar gebeld: 'Waarom verkoopt u het niet?' Die wist ook wel dat je dan op den duur geen nee kunt zeggen.''
Waarom niet?
,,Het zat zo: we schreven over de dochter van Poetin. Dat is not done in Rusland. Ook berichtten we over de witwaspraktijken van een van zijn vrienden. Dat ging duidelijk te ver. Eerst belden er mensen van de overheid dat ze niet gelukkig waren met publicaties. Negen van de tien bedrijven censureren zich dan zelf. Wij gingen door. Toen kwamen er demonstraties voor de deur, vragen in het parlement en aanplakbiljetten waarop ik 'vijand van het volk' werd genoemd. De hele machine kwam op gang. Ik heb in de jaren 90 nog weleens echte maffiosi weerstaan, maar nu kon de eigenaar niets anders dan verkopen en ik niets anders dan opstappen als directeur.''
Dat risico loopt Tom dus?
,,Je kunt groeien, maar je moet niet té groot worden. Nu ligt de voetbalbusiness wat minder gevoelig, maar stel dat hij uiteindelijk overal voetbalvelden bezit, dan loopt hij een reëel gevaar, ja.''
Toch antwoordde de recent door u aangestelde hoofdredacteur van The Moscow Times, de 29-jarige Nederlands-Russische Eva Hartog, op de vraag wat ze in de huidige berichtgeving over Rusland mist: 'Een verhaal dat Rusland niet neerzet als grote agressor'.
,,Dat komt omdat we vooral schrijven voor een westers publiek. Tweederde van de lezers woont niet in Rusland. Er is in de Europese media een ontzettend eenzijdig beeld over Rusland ontstaan. Het gaat alleen nog maar over Poetin. De officiële staatsmedia zijn natuurlijk allemaal voor hem, maar de weinige overgebleven onafhankelijke zijn nu ook compleet tegen. Ze hebben de essentie van de journalistiek uit het oog verloren. Namelijk: de lezer zelf de kans geven zich een opinie te vormen op basis van diverse standpunten. Dat wil ik met The Moscow Times doen.''
Zoon Tom stapt het vertrek binnen. Sauer: ,,Leg jij nou eens uit waarom Moskou zo'n leuke stad is om te wonen.''
Tom: ,,Nou, qua gezelligheid vind ik Amsterdam leuker. Maar Moskou is wel wereldser. Het is vooral leuk omdat er meer mogelijkheden zijn om iets te bereiken. Maar als je niemand kent, is het lastig. Het is ook een botte stad. Lelijk qua architectuur.'' Sauer, terwijl zijn zoon wegloopt: ,,Hoe komt hij daar nou bij? Het Rode Plein, het Kremlin, dat is toch prachtig allemaal?''
Lijkt u op uw vader?
,,Dat heb ik nooit helemaal geweten. Het jammere is dat ik, toen hij op zijn 62ste overleed, nog volop aan het uitvogelen was, wie ik was. Ik was 22 en nog een extreemlinkse activist. Eigenlijk had ik in die laatste jaren alleen maar ruzie met hem. Hij vond het verschrikkelijk dat ik zo radicaal was en daarbij ook nog eens niet studeerde. Dat laatste was een gotspe in onze familie. Hij moet echt gedacht hebben dat ik volledig verkeerd terecht zou komen. Ik had hem graag willen laten zien dat ik mijn weg heb gevonden.''
Was u nooit bang dat de vrees van uw vader zou uitkomen?
,,Nee, hoor. Ik werkte vanaf mijn 18de en heb altijd genoeg werk gehad. Ik ben sowieso niet snel bang dat dingen mislukken. Beslissingen ingegeven door angst, pakken vaak heel slecht uit. Natuurlijk was het een enorm risico om in Rusland voor mezelf te beginnen, maar ik ben nooit gemotiveerd door het creëren van zekerheden.''
Dat verschilt, naar ik begreep, nogal van de instelling van uw vader.
,,Mijn vader werkte altijd. Ik zie nog voor me hoe hij bij thuiskomst van de zaak met dikke tassen vol papieren naar boven ging om verder te werken. Mijn vader deed het zoals het in zijn generatie hoorde. Alles draaide toen om een vaste baan en een goed pensioen. Daar had hij het altijd over. Dan zou hij gaan genieten. Uiteindelijk is hij twee maanden na zijn pensionering overleden. Zo wilde ik het dus niet.
,,In de tijd waarin ik opgroeide, de Vietnam-oorlog woedde volop, waren we sowieso tegen vrijwel alles wat de gevestigde orde deed. Ik ben na 64 jaar nog nooit ergens in vaste dienst geweest.''
U zei net 'Toen was ik nog extreemlinks'. Dat is niet meer zo?
,,Ik ben links. Maar niet zo extreem meer, nee. Als 17-jarige was ik lid van de Kommunistiese Partij Nederland/Marxisties-Leninisties. Dat was gewoon een maoïstische beweging. Achteraf gezien was dat natuurlijk erg dom. Als excuus kan ik aanvoeren dat ik een tiener was. Maar als ik me echt in Mao Zedong had verdiept, had ik geweten hoeveel doden die revolutie van hem heeft veroorzaakt. Maar ik ben nog wel links. De wereld zit volgens mij fundamenteel verkeerd in elkaar. De verdeling tussen arm en rijk groeit alleen maar schever. Dat moet worden gestopt.''
U bent multimiljonair. Is dat niet al te makkelijk praten?
,,Natuurlijk ben ik enorm bevoorrecht, maar het saldo op mijn bankrekening heeft geen invloed op hoe ik vind dat een fatsoenlijke samenleving zou moeten werken. Jan Marijnissen zei ooit: 'Ik ben niet tegen rijkdom, maar tegen armoede.' Daar ben ik het mee eens.''
U staat bekend als groot sympathisant van de SP. Op welke partij stemde u bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen?
,,O... uhm... haha... tja...''
Niet meer op de SP, begrijp ik?
,,Ik heb voor het eerst in mijn leven niet op de SP gestemd, dat klopt. Ik kon er niet bij hoe links bij deze verkiezingen met open ogen in de afgrond liep. De partijen wisten allemaal dat ze zouden verliezen. Het lag zo voor de hand samen te werken.
,,Een fusie? Zou ik uiteindelijk voor zijn, ja. Maar kom eerst eens met een gezamenlijk programma van vijf of tien basale uitgangspunten.''
Waar heeft u dan wel op gestemd? Bent u ineens rechts geworden?
,,Nee zeg. Dat nooit. Maar ik zeg niet welke partij ik wel koos.''
U liet nooit een gelegenheid onbenut de SP aan te prijzen. Vulde u met tranen in de ogen uw stembiljet in?
,,Laat ik het zo zeggen: ik hoop dat ik de rest van mijn leven weer gewoon op de SP kan stemmen. Maar nu heeft de partij te weinig perspectief geboden, geen visie over waar het met het land naartoe moet. Ze hebben alleen benoemd wat er niet goed is. Zo doet de PVV het misschien, maar de SP moet iets anders bieden.
,,En de tweede reden is Europa. Ik snap niet waarom de SP zo sceptisch is over samenwerking. Als je in Rusland woont, zie je extra goed hoe bijzonder het is dat er in Europa al zeventig jaar vrede is. Onze generatie neemt dat voor normaal aan, maar ga eens in de Oekraïne kijken. De SP legt alleen de nadruk op de zogenaamde Brusselse bemoeizucht. Dat vind ik te beperkt.''
Ligt het ook aan de huidige partijleider? Emile Roemer lijkt niet bijzonder populair.
,,Dat heeft er niets mee te maken. Het gaat om de partijstandpunten.''
Zou u het zelf beter doen in de politiek? U schijnt opzwepend te kunnen speechen.
,,Absoluut niet. Mijn hart ligt bij de SP. Nog steeds. Maar ik heb geen enkele ambitie om politicus te worden.''
U wordt over twee maanden 65. Voor de SP nog altijd heilig als pensioenleeftijd. Voor u ook?
,,Ik heb de luxe dat ik me kan permitteren te doen wat ik leuk vind. En waarom zou ik daarmee stoppen? Ik ga gewoon net zo lang door als ik het leuk vind en me goed voel.''
U bouwt niet af?
,,Ik werk helemaal niet zo hard, hoor. Tachtig uur per week werken zoals veel van die topmanagers, vind ik echt veel te veel. Sinds jaar en dag zijn we er in de zomer twee maanden helemaal uit. En het prettige van Rusland is: de werkdagen beginnen niet zo vroeg. Ik heb de tijd voor een uitgebreide yogasessie en een fikse wandeling met de hond. Zo begin je heel anders aan een dag.''
Heeft het grote geld uw leven veranderd?
,,De grootste verandering is uiteraard dat de zorgen of je je iets kunt veroorloven voorbij zijn. Maar het geld staat gewoon bij een bank. Ja, we wonen riant. Verder proberen we het zo min mogelijk aan te raken en straks door te geven aan een volgende generatie. Neem dit landgoed. Dat hebben we ongelooflijk opgeknapt in de hoop dat onze kinderen en kleinkinderen hier zullen blijven komen. Ook als wij er straks niet meer zijn.''
Gaat u ooit nog weg uit Rusland?
,,Daarvoor zijn we te zeer met het land vergroeid. Vergis je niet: als je ergens bijna dertig jaar woont, zit zo'n plek in je hart. En wat nog belangrijker is: we zijn een heel hecht gezin. Tom woont er al, heeft er zijn eigen business en een Russische vriendin. En mijn middelste zoon heeft net een baan geaccepteerd in Moskou. Zij zijn veel Russischer dan ik. Ik blijf 100 procent Nederlands.''
Sauer wijst door het venster naar de tuin. Daar wil hij begraven worden. ,,Op het eilandje in de vijver. En Ellen ernaast, als het even kan. Dat is toch prachtig? Op je eigen landgoed. In de streek waar mijn voorouders hebben geleefd. Een motto op de steen? Alsjeblieft niet zeg. Dat lijkt me vreselijk belerend.''
Beslissingen ingegeven door angst pakken vaak heel slecht uit.
Derk Sauer
