Erfenis is niet altijd voordelig

De eerste drie maanden na het overlijden mogen schuldeisers zich niet op de nalatenschap verhalen. Tevens mogen ze de erfgenamen niet onder druk zetten om een keuze te maken over de erfenis. Gebruik deze tijd dus om goed na te denken over de te maken keuze en neem eventueel contact op met een notaris.

Na de eerste drie maanden kunnen schuldeisers (en andere belanghebbenden), de kantonrechter verzoeken een termijn in te stellen waarbinnen je een keuze over de erfenis moet hebben gemaakt. Wordt dit niet gedaan, dan geldt er geen wettelijke termijn waarbinnen je moet kiezen. Wel is het aan te raden hier niet al te lang over te doen. Zolang je nog geen keuze hebt gemaakt, moet je namelijk voorzichtig zijn met de handelingen die je verricht.

Allereerst kun je ervoor kiezen de erfenis zuiver te aanvaarden, dit houdt in dat je voor jouw erfdeel in de plaats treedt van de erflater. Dit geldt voor wat betreft de bezittingen maar ook voor de schulden. Wanneer de bezittingen uit de nalatenschap niet voldoende zijn om deze schulden te dekken, kan het restant worden verhaald op jouw eigen privévermogen.

Om een erfenis zuiver te aanvaarden hoef je niets bijzonders te doen. Wel wordt er vaak een verklaring opgesteld door de notaris (indien je deze hebt). Hiermee is meteen duidelijk wat er met de erfenis is gebeurd.

Aanvaarding van een erfenis kan niet alleen zuiver gebeuren, je kunt ook stilzwijgend een erfenis aanvaarden. Dit is het geval indien je je gedraagt alsof je de erfenis hebt aanvaard. Indien de erfenis schulden mocht bevatten, heb je deze met je handelen dus automatisch overgenomen.

Voorbeelden van gedragingen die tot een stilzwijgende aanvaarding van de erfenis kunnen leiden zijn het leeghalen van het huis, het meenemen van fotoalbums of het betalen van boodschappen met de bankpas van de erflater. Enkel het regelen van de uitvaart is niet voldoende voor het stilzwijgend aanvaarden.

Wanneer je niet zeker bent over de inhoud van de erfenis, is het verstandig de erfenis beneficiair te aanvaarden, ook wel aanvaarden onder het voorrecht van boedelbeschrijving genoemd. Beneficiair aanvaarden houdt in dat je de erfenis alleen aanvaardt indien deze positief is. Hiervoor is wel benodigd dat de nalatenschap eerst vereffend wordt.

Om een erfenis beneficiair te aanvaarden moet je een verklaring neerleggen bij de kantonrechter van de regio waar de overledenen woonde. Vaak zal de notaris dit voor je regelen. De rechtbank schrijft de akte van nalatenschap vervolgens in, in het boedelregister. Dit is een openbaar register waardoor belanghebbenden, zoals schuldeisers, ook kunnen zien wat de nalatenschap omvat.

In bepaalde gevallen heb je geen keuze en ben je verplicht de erfenis beneficiair te aanvaarden. Dit is het geval indien je een wettelijk vertegenwoordiger hebt, onder curatele of bewind staat en binnen drie maanden geen keuze hebt gemaakt. Ook in de situatie waarbij een mede-erfgenaam beneficiair aanvaardt en jij geen keuze hebt gemaakt, aanvaard je automatisch beneficiair. Voor minderjarige erfgenamen geldt nog een bijzondere regel. De wettelijke vertegenwoordiger van een minderjarige erfgenaam moet namelijk binnen drie maanden na het overlijden de erfenis voor de minderjarige erfgenaam beneficiair aanvaarden. De wetgever heeft hiermee willen voorkomen dat minderjarigen ongewenst met schulden worden opgezadeld.

Als je beneficiair aanvaardt, wordt de nalatenschap vereffend. Dit betekent dat je pas een deel van de erfenis krijgt nadat alle schulden van de nalatenschap zijn betaald. Bij het beneficiair aanvaarden ben je dus slechts aansprakelijk voor de schulden uit de erfenis met jouw deel van de baten van de erfenis. Als er na vereffening van de nalatenschap iets overblijft, wordt dit verdeeld onder de erfgenamen. Volgens de wet worden de erfgenamen die beneficiair hebben aanvaard, gezamenlijk de vereffenaars.

Als vereffenaar heb je een aantal wettelijke verplichtingen. Zo moet je de boedel beschrijven en dit ter inzage leggen bij de boedelnotaris of rechtbank. Daarnaast ben je verplicht een negatieve erfenis te melden en moet je schuldeisers oproepen. Als je niet aan deze wettelijke verplichtingen voldoet, heb je alsnog zuiver aanvaard met alle gevolgen van dien. Wanneer je beneficiair aanvaardt is het dan ook het ten zeerste aan te raden een notaris te raadplegen.

In uitzonderlijke gevallen hoef je niet te vereffenen na beneficiaire aanvaarding. Dit is het geval wanneer de executeur (degene die aangewezen is om de erfenis af te handelen) kan aantonen dat de boedel ruimschoots voldoende is om de schulden te betalen. Bij een positief saldo kan de wettelijke vertegenwoordiger van de minderjarige erfgenaam toestemming aan de kantonrechter vragen tot ontheffing van vereffening, een dergelijk verzoek kan ook worden ingediend indien de boedel slechts klein of nihil is. Indien de wettelijke verdeling geldt (alles gaat naar de langstlevende partner), en de kinderen aanvaarden beneficiair, vindt ook geen vereffening plaats. Dit wordt anders wanneer de langstlevende zelf beneficiair aanvaardt.

Een laatste keuzemogelijkheid is de verwerping van de erfenis. Als je besluit de erfenis te verwerpen, heb je nergens meer recht op. Ook de goederen die vermogensrechtelijk geen waarde hebben, mag je dan niet meenemen.

Net zoals bij de beneficiaire aanvaarding, moet je voor verwerping een verklaring indienen bij de kantonrechter van de woonplaats van de erflater. De rechtbank schrijft de akte van nalatenschap dan vervolgens in, in het openbare boedelregister.

Wanneer je als erfgenaam verwerpt, treedt plaatsvervulling op. Dit houdt in dat afstammelingen van de erfgenaam die verwerpt, zijn of haar plaats innemen. Indien moeder verwerpt, treden haar twee kinderen dus in haar plaats. Zij zullen dan samen het erfdeel van hun moeder moeten verdelen.

Wanneer de plaatsvervanger minderjarig is, zal de ouder van deze plaatsvervanger hem of haar wettelijk vertegenwoordigen. Dit zal in veel gevallen betekenen dat degene die de erfenis verworpen heeft, als wettelijk vertegenwoordiger van zijn of haar plaatsvervanger, alsnog de erfenis moet vereffenen.