Mr. Simon van den Boomen: 'In ieder familiebedrijf schuilt een Dr Oetker-risico'

De scheiding tussen aandeelhouders en directie is vaak flinterdun. Bij beursgenoteerde bedrijven is de governance – de spelregels tussen directie, aandeelhouders en toezichthouders – stevig verankerd. Daar zijn de aandeelhouders de baas en voert de directie de besluiten uit. Voldoende checks & balances voor een goed evenwicht. Bij familiebedrijven lijkt de governance doorgaans goed geregeld totdat er onderling heibel komt. Dit vindt meestal achter de schermen plaats, want de vuile was hang je liever niet buiten.

Duitse familiebedrijf Dr. Oetker moest van de rechter in twee delen worden opgesplitst

De afgelopen tijd waren er desondanks toch weer een aantal spraakmakende voorbeelden. Zoals het Duitse familiebedrijf Dr. Oetker, dat na een lange periode onder leiding van Rudolf-August Oetker op last van de rechter in twee delen moest worden opgesplitst. Hiermee komt een einde aan een langslepende ruzie tussen acht familieleden (met kinderen uit drie huwelijken) die ieder 12,5 procent van het bedrijf in handen hadden.

De ouwe Oetker had er alles aangedaan om de zaak bij elkaar te houden maar dat lukte uiteindelijk niet. Eigenlijk is Dr. Oetker een multinational die op familiale wijze wordt aangestuurd en dat leidt soms tot onderlinge ruzies en mogelijk vetes. Meestal zijn emoties een extra brandstof bij familiebedrijven maar ze kunnen ook explosieve gevolgen hebben.

Broers binnen Brabants familiebedrijf verschilden van mening over opvolging

In Noord-Brabant loopt nu een zaak tussen de gebroeders Van Cranenbroek, die met tuin- en doe-het-zelfartikelen een enorm vermogen hebben opgebouwd. De broers verschilden over de opvolging van mening. Er moest een uitspraak van de Ondernemingskamer aan te pas komen om de zaak weer enigszins op de rails te krijgen. De beide kemphanen kregen hulp van buitenaf opgelegd.

Dit soort zakelijke familieconflicten zijn geen unicum. Er zijn vele voorbeelden die de vraag opwerpen of er niet een moment is waarbij de ruziënde familie uit elkaar moet worden gehaald. Moet er in bepaalde extreme situaties niet een oplossing zijn dat bij ruzie binnen de familie er een ander, lees groter, belang prevaleert? Mag een familie, ook al zijn ze eigenaar en leven we in een vrij ondernemersland, niet op enig moment geconfronteerd worden dat er omwille van de publieke zaak moet worden ingegrepen?

Een paardenmiddel dat zeer terughoudend ingezet moet kunnen worden

Vandaar mijn gedachte om bij extreme situaties van ruziënde families binnen bedrijven een wettelijke veiligheidsklep in te bouwen, een verplichte time out-regeling. Natuurlijk is het lastig om in te grijpen, welhaast ondenkbaar vanuit de geest van vrij ondernemerschap. Maar we hebben er als samenleving baat bij dat we grote faillissementen als gevolg van onderlinge ruzies of mismanagement voorkomen. Vroeg of laat komt ruzie in de familie namelijk altijd op de werkvloer terecht.

Een time out-regeling om het gedrag van al te grote mastodonten ter verantwoording te roepen. Het moet niet om een wissewasje gaan maar om extreme situaties waarbij ingrijpen noodzakelijk is ter voorkoming van erger. Een dergelijke vergaande aanpak kan gerechtvaardigd zijn als relevante stakeholders dit eisen. Het is een paardenmiddel dat zeer terughoudend ingezet moet kunnen worden maar soms is een paardenmiddel beter dan helemaal geen middel. Maar waar ligt de grens?

Samen dingen doen, tijd in elkaar steken om de ander te begrijpen en de verschillen omarmen

Aan de zijde van het familiebedrijf is het ook van belang een crisis te voorkomen omdat anders zowel de familieband als het bedrijf naar de knoppen gaat. Dat is dan dubbel verlies. In sommige gevallen zie je dat gebeuren en vraag je je af hoe het zo ver heeft kunnen komen.

Families die samen willen ondernemen moeten de tijd nemen elkaar te blijven begrijpen. Samen dingen doen, tijd in elkaar steken om de ander te begrijpen, de verschillen omarmen, samen op de hei de strategie bedenken, you name it. We kennen trieste voorbeelden maar er zijn ook mooie verrassingen. In Brainport Eindhoven hebben we bijvoorbeeld VDL. Een enorm conglomeraat met meer dan 100 verschillende bedrijven en ruim 16.000 medewerkers. Als daar de vlam in pan zou slaan heeft de regio daar extreem veel last van omdat VDL strategisch belangrijk is in de keten van Brainport Eindhoven.

Een sublieme oplossing om als familie samen lang en gelukkig te blijven ondernemen

Bij Van der Leegte hebben ze het slim opgelost. Daar zijn ze happy met elkaar. Naast Willem junior als formele ceo en dochter Jennifer als commissaris, is er nog een tweede ceo en dat is Pieter. Hij is de informele ceo in de zin van chief entertainment officer. Een sublieme oplossing om als familie samen lang en gelukkig te blijven ondernemen. Ze doen leuke dingen samen en maken ook gewoon plezier met elkaar naast keihard werken en bouwen aan het bedrijf. Dat is de beste remedie tegen onderling chagrijn.

De regio kan gerust ademhalen als de Van der Leegtes weer eens samen op stap zijn. Dus familiebedrijven, neem de chief entertainment officer op in jullie functieprofielen. Geef hem of haar volop ruimte en investeer tijd en begrip in elkaar. Dat is en blijft de beste oplossing, want voorkomen is beter dan genezen.