Het doel heiligt de cijfers

60 procent van de vluchtelingen die naar Europa komen, zijn economische migranten, stelde Frans Timmermans maandag. Geen oorlogsvluchteling dus. Een brisante opmerking in het verhitte asieldebat, schrijft het AD woensdag. Maar klopt het?

Houd een enquête onder de Nederlandse bevolking en de uitkomst is: oorlogsvluchtelingen zijn welkom, gelukzoekers niet. Als eurocommissaris Frans Timmermans, ondervoorzitter van de Europese commissie, stelt dat 60 procent van de vluchtelingen om economische redenen onderweg is naar Europa, is dat koren op de molen van anti-asieldemonstranten én de PVV. En slecht nieuws voor het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) en bestuurders die draagvlak zoeken voor opvangcentra.

Wat zegt Timmermans precies?

Tegen de NOS zegt hij: "Meer dan de helft van de mensen die nu in Europa aankomen, zijn mensen van wie je kunt aannemen dat ze geen enkele reden hebben om de vluchtelingenstatus aan te vragen. 60 procent. Die mensen zouden sneller terug moeten. Als we daar eens mee zouden beginnen. Dat zou een enorm verschil maken."

In een uitgebreidere quote op de site van radioprogramma Met het oog op morgen verwijst hij daarbij vooral naar vluchtelingen uit Algerije, Tunesië, Marokko en Pakistan.

Hoe komt hij aan die cijfers?

Volgens zijn woordvoerster baseert Timmermans zich alleen op cijfers over de maand december van de Europese grensbewakingsorganisatie Frontex. "Die laten een veranderend beeld zien ten opzichte van de rest van 2015."

De cijfers staan niet online. Frontex zegt de cijfers voor december nog niet uitgesplitst naar nationaliteit te kunnen leveren. Volgens een woordvoerster kan wat Timmermans meldt 'ongeveer kloppen'. Echter, alleen als je iedereen behalve de Syriërs als economische vluchtelingen telt. Frontex heeft wel cijfers over heel 2015: '56 procent van de migranten die in 2015 in Griekenland aankwamen, kwam uit Syrië'. Verder uitgesplitst: er kwamen vorig jaar 880.820 migranten via Griekenland naar Europa. De top 3 van nationaliteiten: Syrisch (494.103), Afghaans (212.721) en Iraaks (90.917). Landen waar het (deels) oorlog is.

Iets anders geldt voor zeeroute Libië-Italië. Daarover meldt Frontex: "De meeste migranten die in december in Italië arriveerden, hadden de Nigeriaanse nationaliteit." Daar heeft Frans Timmermans dus gelijk. In Nigeria is het geen oorlog. Het aantal migranten op die route (9700 in december) is veel lager dan die naar Griekenland.

Timmermans ziet dus een trendbreuk. Maar 's werelds grootste organisatie voor migratie IOM herkent dat beeld niet. Het blijkt ook niet uit de cijfers over januari 2016. ,,Tussen 1 en 25 januari kwamen er 45.361 migranten aan in Griekenland. De grootste groepen: 16.318 Syriërs, 9825 Afghanen, 4801 Irakezen, 1140 Iraniërs," zegt een woordvoerder. Het aantal Marokkanen en Tunesiërs? 104 en 105.

Het IOM krijgt de cijfers van de Griekse autoriteiten. "De opmerking van de eurocommissaris verbaast me. Er is een interessant verschil met onze cijfers," zegt de woordvoerder. Voor veel 'economische' vluchtelingen is Griekenland sowieso het eindpunt. Macedonië laat al geruime tijd alleen mensen uit de 'oorlogslanden' Syrië, Afghanistan en Irak door.

Er zijn wél economische vluchtelingen verderop in Europa. Duitsland noteerde medio vorig jaar 40 procent asielzoekers uit de Balkan: Kosovo, Albanië, Servië. Doordat die versneld werden teruggestuurd, was dat percentage in november nog maar 2,5 procent. In december werden in het Duitse asielsysteem 127.000 asielverzoeken geregistreerd, onder wie 44.500 Syriërs én (op plek 5) 2900 Marokkanen.

In Nederland vroegen in december 4693 mensen asiel aan. De top 3: 1500 Syriërs, 643 Afghanen en 456 Irakezen. Syriërs krijgen hier bijna altijd asiel. Voor Afghanen en Irakezen geldt dat, volgens Eurostat, voor ongeveer de helft.

Zijn veel Syriërs dan misschien helemaal geen Syriërs, maar roepen ze dat wel bij aankomst in Griekenland om zo mee te liften in de vluchtelingenstroom?

Die verhalen doen al langer de ronde. Dat blijkt niet uit cijfers van Frontex: in het derde kwartaal van 2015 meldt Frontex 2200 keer document-fraude, waarvan 179 keer de Syrische nationaliteit wordt gemeld. Wel zijn er al maanden klachten over slechte registratie van vluchtelingen, onder meer in Griekenland. Daar zijn geen cijfers over.

Dus op welke migranten doelt Frans Timmermans precies?

Kan hij wel de decembercijfers van Frontex overleggen? Ziet hij vluchtelingen uit Afghanistan en Irak als economische migranten? Via een woordvoerster liet hij gistermiddag weten: ,,De Frontex-cijfers worden snel openbaar. De eerste vice-president heeft het punt willen maken dat Europa meer werk moet maken van een goed terugkeerbeleid. Hij heeft al vaak gezegd dat het draagvlak wegvalt als mensen die geen recht hebben op bescherming wel in Europa mogen blijven." Het venijn zit hem in een andere zin in de e-mail: ,,Het lijkt er inderdaad op dat de trend aan het veranderen is in januari, dus er kunnen nog geen conclusies worden getrokken."

Eindoordeel:

Timmermans heeft een signaal willen afgeven om te wijzen op het nut van een goed terugkeerbeleid. Daarbij heeft hij een nog niet te controleren én mogelijk eenmalige uitschieter in migratiecijfers gebruikt. Het gevolg is dat het percentage van 60 procent economische vluchtelingen blijft hangen in het asieldebat, terwijl die aanname op wankele grond is gebaseerd.