'Traditie en vernieuwing gaan hand in hand'

"Traditie en vernieuwing gaan hand in hand. Dat is de opdracht die ik heb meegekregen. Ik kan me niks leukers voorstellen; ik kan elke keer weer mensen verrassen met nieuwe artiesten en nieuwe werken, met oude artiesten met nieuwe werken, eigenlijk met alles wat we de moeite waard vinden. Dat deden we op de eerste editie in 1947 en dat doen we nog altijd. Het festival heeft altijd kunstenaars van wereldfaam uitgenodigd én nieuwe namen aan het publiek gepresenteerd."

Op haar kantoor op de vierde verdieping van het Muziekgebouw aan 't IJ, met prachtig uitzicht over het IJ, spraakwatervalt de Britse Holland Festivaldirecteur Ruth Mackenzie aanstekelijk enthousiast over de tweede editie van het festival die onder haar leiding tot stand is gekomen. "Ik denk niet dat Amsterdammers en Nederlanders zich realiseren hoe goed ze zijn in het nemen van risico's. Dit jaar stellen wij Joël Pommerat voor aan het Nederlandse publiek. Pommerat is een van de belangrijkste Franse theaterregisseurs van het moment, maar hij is nog nooit in Nederland te zien geweest. Hij komt met een geweldig stuk over de Franse Revolutie, maar dan gesitueerd in het hier en nu; in de Stadsschouwburg waan je je in het parlement, en moet je uit zien te vinden hoe de democratie werkt."

"Als je de acteurs ziet worstelen, begin je je vanzelf af te vragen wat we hebben geleerd sinds 1789. En óf we eigenlijk wel wat hebben geleerd. De vragen waarmee zij worstelen, daar worstelen wij nu nog steeds mee. Dat is een uitstekende reden om naar het theater te komen, denk ik."

Op een andere manier zien"Een van de redenen waarom ik zo van kunst en kunstenaars houd, is dat ze me kunnen helpen de dingen op een andere manier te zien. Kunstenaars zien de dingen vaak anders dan jij en ik; dan een journalist, een politicus of een vriend. Dat betekent overigens niet dat alle kunstenaars briljante ideeën moeten hebben over 'de grenzen van Europa' of andere belangrijke maatschappelijke thema's. Natuurlijk niet, we hebben ook fantastische voorstellingen in het festival die niet leunen op maatschappelijke thema's."

"Ik heb het vorig jaar bij mijn aanstelling al gezegd en ik ga het elk jaar opnieuw zeggen, vrees ik, maar ik ben er echt enorm door geraakt dat in 1947, toen er tekort was aan alles, mensen in Avignon en hier in Amsterdam de middelen hebben gevonden om kunstenaars vanuit de hele wereld uit te nodigen om kunst te laten zien en horen. Het is onze taak om net zo belangrijk en urgent te zijn als toen. Dus moet je ook reflecteren op wat er nu om ons heen gebeurt."

"Ik geloof niet in thema's, ik zou nooit aan een kunstenaar vragen of hij een stuk over Europa, of welk thema dan ook voor ons zou willen maken. Dat hoeft helemaal niet. We kijken naar kunstenaars, en de kunstenaars die wij graag willen hebben, hebben wat te vertellen over de wereld om ons heen."

"Het fantastische, zeer geëngageerde Estse regieduo Ene-Liis Semper en Tiit Ojasoo, bijvoorbeeld, heeft een werk van de Oostenrijkse theaterauteur Peter Handke over de grenzen van Europa bewerkt. Het speelt zich af op een plein in hedendaags Europa, waar in twee uur alles wat er nu speelt de revue passeert. Maar de kijker moet veel zelf doen, er wordt niet gesproken, er zijn alleen regieaanwijzingen."

"Het is een enorm spektakel: er zijn vijftig performers, dansers en een koor, meer dan vijfhonderd kostuums; ze trekken je echt hun wereld binnen. Ze spelen met je verwachtingen en vooroordelen. En het eindigt met een geweldige verrassing, je komt er echt met nieuwe ideeën vandaan."

Puur provocatief"Ik denk dat de toekomst zal uitwijzen dat Olga Neuwirth een van de belangrijkste componisten van de 21ste eeuw is; als je je oor te luister legt bij dirigenten of kenners van hedendaagse muziek, zetten zij allemaal hun geld op Olga. Maar het blijft natuurlijk gevaarlijk zoiets te zeggen. Bij de eerste uitvoering van Stravinsky's Sacre du printemps liep het publiek weg, de Tweede Weense School vonden mensen aanvankelijk ook geen muziek. Dat is vrij consistent en dat is heel deprimerend. Stockhausen, een van de vroege ontdekkingen van het Holland Festival, werd lange tijd als puur provocatief beschouwd, nu kun je je er geen buil meer aan vallen; als je het programmeert, is het steevast uitverkocht."

"Naar kunstenaars als Olga Neuwirth zijn wij altijd op zoek. Het fascinerende aan haar is de manier waarop ze zich door verschillende genres en culturen beweegt. Ze zit niet opgesloten in de bunker van de hedendaagse muziek, maar werkt samen met kunstenaars als Elfriede Jelinek, ze gebruikt film en verwijst veelvuldig naar bronnen uit de literatuur, de architectuur, popmuziek en cartoons. In Kloing!, bijvoorbeeld, laat ze een speciaal geprepareerde elektronische piano en videobeelden op elkaar reageren."

"We presenteren ook haar meesterwerk Le encantadas. Dat is zeer opwindend; we hebben het niet voor niets in de Gashouder gezet, waar vorig jaar Pierre Boulez geprogrammeerd stond."

Wunderbaum"Het is belangrijk dat we het beste uit de hele wereld brengen, maar we hebben ook een traditie om mensen eraan te herinneren dat het beste uit de wereld ook uit Nederland komt. Daarom zijn we zo blij met de wereldpremière van de eerste opera in acht jaar van Louis Andriessen, Theatre of the world, en daarom hebben we Merlijn Twaalfhoven, een jonge componist, gevraagd iets te doen in de Proms."

"Het Nederlands-Vlaamse acteurscollectief Wunderbaum is op het festival met vier voorstellingen. Het Nederlandse publiek kan zo een paar van hun grootste hits zien, voor een internationaal publiek is het een uitgelezen kans om ze te leren kennen."

"Ik heb gelachen en gehuild bij Privacy, een samenwerking van Wunderbaum en De Warme Winkel. Wine Dierickx en Ward Weemhoff zijn geweldige acteurs. Ward had ik twee jaar geleden al op het Holland Festival gezien in Gavrilo Princip, Wine kende ik niet, maar zij is fantastisch. Hun stuk is grappig, krachtig en heel moedig. En het gaat ook nog eens ergens over."

"Iedereen kent het Concertgebouw, maar lang niet iedere Amsterdammer is er weleens geweest. Ik vind het belangrijk dat de deur openstaat voor iedereen, het Holland Festival is er niet alleen voor jou en jouw vrienden. Daarom hebben we vorig jaar de Proms bedacht: zes concerten van topartiesten op één dag in het Concertgebouw. Het kost maar tien euro, dus waarom zou je het niet proberen?"

"Ik heb vorig jaar gezien dat het publiek dat naar het Holland Festival komt heel avontuurlijk is ingesteld; de generositeit ten opzichte van kunstenaars die nieuwe dingen proberen, ten opzichte van kunstenaars die ze niet kennen en van kunstenaars die ze niet kennen én iets nieuws proberen, is enorm. Dát was fantastisch om te zien. Die nieuwsgierigheid, dat avontuurlijke, dat is heel ongewoon over de hele wereld."

"Ik vergelijk het vaak met een vakantie: dit publiek keert niet ieder jaar terug naar weer hetzelfde beach resort, dit publiek wil iedere keer weer iets anders, iets nieuws meemaken. Dat is een geweldige kwaliteit. Ik ben blij dat ik hier woon en dat ik deel mag uitmaken van die gemeenschap."

CVRuth Mackenzie (Reading, 1957) was onder meer directeur van het Londen 2012 Festival (het officiële culturele programma voor de Olympische Spelen van Londen in 2012), algemeen directeur van de Schotse Opera en het Manchester International Festival, artistiek directeur van het Chichester Festival Theatre, adviserend dramaturg bij de Wiener Festwochen, directeur van het digitale kunstplatform The Space, en adviseur van de Britse minister van Cultuur, Media en Sport. In 2012 ontving Mackenzie de Peter Brook Empty Space Special Achievement en werd ze door de Britse koningin Elizabeth II onderscheiden voor haar verdiensten voor het Londen 2012 Festival. Sinds september 2014 is ze artistiek directeur van het Holland Festival.