Ze is een wervelwind, Katja Schuurman (42). Spreekt op de snelheid van Max Verstappen-zonder-panne, negeert geen enkele verbale zijstraat of afslag, draait tijdens het praten moeiteloos haar haren in een ingewikkelde knot, smeert vaseline op haar lippen, trekt om de twee minuten haar jurkje recht, bedankt de serveerster die mineraalwater op de terrastafel neerzet nadrukkelijk, informeert en passant naar het assortiment salades en lacht vriendelijk als het stotterende antwoord luidt dat de keuken helaas pas over een uurtje opengaat. Schuurman: ,,O, dat geeft niet, gelukkig heb ik onderweg een salade bij de supermarkt gehaald.'' Ze vist uit haar handtas een rond bakje rijst met zalm en groente. Zegt: ,,Sorry hoor, je vindt het toch niet erg als ik dit ondertussen even eet, hè?'' In dezelfde ademteug: ,,Goed, waar waren we ook alweer?''
Sociale onderneming
Ergens tussen India en Ecuador. Letterlijk, want het gesprek vindt plaats op een terras in Rotterdam. En ook figuurlijk, in Schuurmans verhaal, over haar sociale onderneming Return to Sender die een nieuwe weg inslaat.
Lees ook: Eva Jinek: dit kunnen ondernemers leren van haar successtory
Het idee voor Return to Sender, dat producten uit ontwikkelingslanden hier op de markt brengt en de winst van de verkoop laat terugvloeien naar de derde wereld, ontstond zo'n twaalf jaar geleden, toen Schuurman voor een BNN- programma de allerarmste vrouwen in India bezocht. Of beter: toen ze op de terugvlucht zichzelf in een comfortabele vliegtuigstoel terugvond, met een glaasje wijn in haar hand. ,,Terwijl ik die vrouwen daar achterliet, dat voelde zo slecht.''
In India keek ze mee met vrouwen die 'de onaanraakbaren' worden genoemd. In sloppenwijken scheppen zij de latrines met ontlasting leeg in een bak. ,,Daar gooien ze as overheen en die bak dragen ze op hun hoofd naar een plek waar ze 'm kunnen leegstorten. Dat was het allerergste wat ik ooit gezien heb, het is vies, het stinkt enorm; als die vrouwen ergens etenswaren kopen, worden ze naar ze toe gegooid. Ik vroeg een van die dames naar haar dromen, maar die had ze niet. Het was goed zo, zei ze. Later begreep ik het: op het moment dat zij zou dromen van een ander bestaan, zou ze dit niet meer trekken.
,,Op die reis bezocht ik ook een project waar deze vrouwen werd geleerd om handwerk te maken en te naaien. Een aantal bedrijven had toegezegd om ze aan te nemen na hun opleiding. Ik zag bij hen zo veel veerkracht, dat ontroerde me. Van meisjes van 16, maar ook van 60-jarige vrouwen die hun leven lang dat kutwerk hadden gedaan. Ze zaten daar niet woedend over wat hen was aangedaan, maar wilden dolgraag een vak leren.''
Hema
Anderhalf jaar later kwam een stroom van manden, babykleertjes, sieraden, krukjes, keramiek, houten speelgoed vanuit Azië, Afrika en Zuid-Amerika naar Nederland, dat door Schuurmans organisatie werd doorverkocht. ,,Vanaf het begin had ik het idee dat de Hema een prachtige winkel zou zijn voor deze spullen. Stomtoevallig zat ik een keer bij De Wereld Draait Door toen ook de toenmalige Hema-directeur Ronald van Zetten te gast was - volgens mij omdat de Hema-worst een x-aantal jaar bestond. Ik vroeg hem: kunnen we zo heel even kletsen? Daar besloten we met elkaar in zee te gaan, letterlijk op de achterkant van een bierviltje schreven we de eerste plannen.''
Wat een toeval. Of geloof je in een hogere macht die dat voor elkaar brengt?
Triomfantelijk: ,,Als er een kracht is die de boel hier organiseert, hoop ik niet dat hij zijn energie steekt in het bij elkaar brengen van Ronald van Zetten en Katja. Dan laat die kracht nogal wat steken vallen, vind je ook niet? Ik mag hopen dat hij zorgt dat die vrouwen geen poep meer hoeven te scheppen, dat er geen oorlogen meer zijn en dat er overal ter wereld genoeg water en eten is. Maar toevallig was het wel, ja.''
In het begin vlogen de producten de Hema-filialen uit, de laatste jaren liep de omzet terug. ,,We hadden bijna geen winst meer om te laten terugvloeien naar de projecten. We stonden voor de keuze: of stoppen, of nog groter proberen te worden.''
Gigantische webshop
Het is dat laatste geworden. De Hema wordt per 14 september verruild voor designwinkels door het hele land en een gigantische webshop. Topontwerpers als Christien Meindertsma en Floris Hovers vliegen de wereld over om de producenten bij te staan. En voor de website van deze krant maakt Schuurman filmpjes waarin ze geliefden meeneemt naar Return to Sender-producenten, en naar projecten van Plan Nederland die zij steunt. Met zus Birgit (40) reist ze naar Nepal, binnenkort neemt ze haar vriend Freek van Noortwijk (28) mee naar Kenia en ze is net terug van een achtdaagse reis door Ecuador met ex-man Thijs Römer (39), voor hetzelfde doel.
,,Ja, dat vonden ze bij jouw krant nogal bijzonder, dat mijn ex meegaat op zo'n reis. Ik heb hem, maar ook Birgit en Freek, natuurlijk vaak vol vuur verteld over de projecten, maar toch is het anders als ze het met eigen ogen zien. We maken geen zielige filmpjes hè, ik wil juist dat de daadkracht van de mensen in die landen goed naar voren komt. En we maken nogal wat mee. In Ecuador was Thijs de laatste dagen ziekjes, we wisten niet zo goed waarvan. Op aanraden van de lokale mensen daar hebben we een sjamaan laten komen. Zij zou hem 'schoonmaken'. Ze gooide eau de cologne in zijn gezicht, rochelde drank over hem heen en was met sigarettenrook in de weer. En dat duurde lang, niet normaal.''
En? Hielp het?
Gierend: ,,Nee joh, helemaal niet.''
Er zijn zoveel scheidingen die alleen maar verdriet en narigheid voortbrengen. Als exen hebben jullie een relatie die beter is dan menig huwelijk.
,,Ik zou willen dat meer mensen zo goed zijn met hun ex. Net bracht ik Sammie (de 7-jarige dochter van Schuurman en Römer, red.) bij Thijs en zijn nieuwe vriendin Igone. Ik knuffelde hen allemaal; Sammie, Thijs én Igone. De taxichauffeur verzuchtte: 'Je mag haar ook nog echt, hè?' Hij zou dat ook wel willen, zo'n contact. Maar hij communiceert alleen maar met zijn ex via de kinderen. Dat vind ik zo treurig.
,,Uit elkaar gaan is natuurlijk altijd verdrietig. Het is echt niet zo dat we dat besluit lachend hebben genomen. Al hebben we, toen we de scheidingspapieren gingen tekenen, heel erg moeten lachen. Ook gehuild hoor, maar we zaten zo te lachen dat de vrouw die het allemaal regelde, informeerde of we het eigenlijk wel zeker wisten. Wij vonden allebei dat het de beste oplossing was. Het is niet zo dat de één de ander iets heeft aangedaan, er is geen wrok.''
Daarbij: geen van jullie eindigde op een flatje drie hoog achter in de bijstand.
,,Dat speelt absoluut een rol, ik kon gewoon in mijn eigen huis blijven wonen. Dat is in veel gevallen niet zo, dan verandert er nog veel meer. Ik zal niet doen of dat niet zo is.''
Wat zou je mensen die nu scheiden adviseren om te doen?
,,Dat weet ik meteen: Thijs en ik zijn een hele poos in relatietherapie geweest, om het huwelijk te redden. Dat is niet gelukt, maar omdat wij dat wel een tijdlang hebben gedaan en zo veel zaken hebben uitgesproken, dingen van elkaar zijn gaan begrijpen, gevoelens over elkaar hebben kunnen uiten met iemand erbij, is het ook zo goed tussen ons. Kijk, die scheiding is het allerkutste dat ik heb meegemaakt. Maar je houdt een relatie met elkaar, zeker als je kinderen hebt. Dus dan kan je maar beter zaken hebben uitgesproken, met een toehoorder. Want als je dat met z'n tweetjes doet, zit je zo weer op de pijnpunten, dan is het zo weer ruzie.''
Wat doe je anders in je nieuwe relatie?
,,Ik kijk kritischer naar mezelf, waar ik in het verleden soms te snel de ander de schuld gaf. En ik benoem niet meer alles wat ik even irritant vind aan hem, ik denk vaker: laat gaan. Ik heb iets meer empathie en toon iets meer zelfreflectie.''
Ze plukt een haar van de telefoon op tafel. ,,Sorry, dat is iets dwangmatigs.''
Hoe vaak overkomt je dat?
,,Dat heb ik ook met die twee plantenbakken daar die ik parallel wil zetten, en als ik bang ben dat ik iets niet in mijn tas heb zitten en dat heel vaak achter elkaar ga controleren. Het zit vooral in cijfers. Iemand noemt een jaartal en dan ga ik heel erg rekenen met getallenreeksen en zo. Veel mensen hebben wel iets in die richting, maar mij nam het op een bepaald moment over. Het kon ook mijn dag verpesten, het ging niet meer mijn lijf uit en het was pas de volgende dag van: nieuwe ronden, nieuwe kansen. Daardoor heb ik een paar jaar minder van mijn leven kunnen genieten. Daarom slik ik nu medicijnen, een uitkomst. Veel mensen zijn er nog altijd huiverig voor, maar het kan de kwaliteit van leven echt verbeteren. Ik ben zo veel gelukkiger nu.''
Merk je het verschil als je die medicijnen niet slikt?
,,Ja, want ik heb één keer moeten stoppen toen ik zwanger wilde worden. De eerste maanden dacht ik: hé, het is weg. Maar na een maand of vijf was het - whoem - in alle hevigheid terug. En toen nam ik me voor: ik ga er ook gewoon helemaal nooit mee stoppen.''
Ook niet als je nog een keer in verwachting probeert te raken?
,,Ja natuurlijk, dan wel. Maar niet zomaar, om te kijken of ik zonder die pillen kan.''
Je vriend heeft weleens gezegd dat hij het mooi zou vinden om te kijken of je nog een keer zwanger kunt worden.
Op haar hoede: ,,Hm-hm. Ik ben nu 42, ik voel me goed. Ik ben er volgens mij nog prima toe in staat, maar we zijn er nog niet mee bezig.''
Heb je voor jezelf een leeftijd in gedachten, als bovengrens?
Ernstige blik. ,,85, dacht ik.'' Gierende lach. ,,Nee joh, ik heb echt geen idee.''
Echt niet?
,,Natuurlijk wel, maar dat hou ik voor mezelf. Ik deel volgens mijn moeder toch al veel te veel.''
Heeft ze gelijk?
,,Volgens mij zijn er twee redenen waarom ik zo open ben. Toen ik bekend werd, hadden veel mensen toch een bepaald idee over mij. Ik heb liever dat het gebaseerd is op wie ik echt ben. Bovendien: heel wat bekende mensen zetten zichzelf neer in de media op een manier die helemaal perfect is. Nu ken ik er een heleboel van achter de schermen en weet dat dit in veel gevallen niet helemaal de waarheid is. Dat vind ik oneerlijk. Ik wil ook mijn imperfecties laten zien.''
Als je kijkt naar wat je de afgelopen maanden op Instagram gepost hebt: één lange reeks wat-heb-ik-het-toch-goed-foto's. Met je vriend, met je ex, met je kind, met je zus.
,,Dat klopt. Ik heb weleens gedacht: ik moet ook eens een foto posten waarop ik heel chagrijnig kijk. Maar ik ben nu eenmaal niet heel vaak chagrijnig en als ik met iemand ruzie heb, ga ik ook niet op dat moment een foto maken om te posten. Foto's voor Instagram maak je nu eenmaal vooral bij mooie en leuke momenten en niet als je je kapot verveelt op de bank. Maar ik beloof: dat ga ik vaker doen.''
Op sociale media kreeg Schuurman een paar maanden geleden felle kritiek én enorme bijval toen ze in het debat over seksisme een foto van haar bilpartij plaatste. Diezelfde foto verscheen bij een opiniestuk rond dit thema in de Volkskrant.
,,Die foto erbij vond ik fan-tas-tisch. Het zei alles. Namelijk: dat je je vrouwelijkheid niet hoeft te verbergen om serieus genomen te worden. Kijk, sommige mensen - óók vrouwen - hebben dat idee nog steeds.''
Uit de reacties op sociale media bleek dat nogal wat mannen het verwarrend vinden dat iemand die in de Playboy staat en naaktscènes in films speelt, tegen seksisme ageert.
,,Tja, verwarrend... Ik vind het vooral nogal dom. Wat denken ze dan dat mijn boodschap is: 'Ik ben een sekssymbool en zo wil ik ook graag behandeld worden? Ik wil eigenlijk niet dat je serieus tegen me praat, want ik heb net m'n borsten laten zien? Eigenlijk wil ik alleen maar dat je zegt dat ik een geil wijf ben? En ik zal verder ook m'n mond houden, omdat ik net m'n borsten heb laten zien?' ,,Ik vind het ook leuk om mensen op het verkeerde been te zetten. Eerst werd ik vooral als sexy meisje gezien en helemaal niet serieus genomen. Daarna juist wel en toen ging ik weer in de Playboy staan, haha. Volgens mij zit de waarheid in dat wat schuurt. We hebben zo veel verschillende kanten in ons zitten, die wil ik allemaal laten zien.''
Op Instagram zette je laatst een foto uit &C, het magazine van Chantal Janzen. Daarop ben je met champignonsoep en melk in de weer, in je badpak, terwijl je nogal wat morst over je lijf.
,,Je moet die hele shoot zien, want die gaat over duurzaamheid, verspilling, over dat we veel te veel consumeren. Allemaal met een vette knipoog natuurlijk.''
Dat haal je niet uit die ene foto die je op Instagram plaatste. Die straalt toch vooral seks uit.
,,Dacht je dan dat ik me anders zou gaan gedragen na wat reacties van mensen die het niet helemaal met me eens zijn?'' Gierend: ,,Het is nog hartstikke knap dat ik een badpak heb aangetrokken. Ik had ook niets kunnen aantrekken, dit is nog heel decent.''
Letterlijk op de achterkant van een bierviltje schreven we de eerste plannen
Katja Schuurman
