Kweker en landbouwer hebben geen opvolger

In het Groene Hart hebben 662 van de 984 landbouwers van 55 jaar en ouder geen opvolger. Het probleem doet zich met name voor in de sectoren pot- en perkplanten, groente onder glas, boomkwekerijen en snijbloemen. Daar heeft gemiddeld 80 procent van de landbouwers van 55 en ouder geen opvolger. Bij melkveehouders is de opvolging nog het best geregeld: daar heeft 4 op de 10 boeren geen opvolger.

Dit blijkt uit cijfers die het Centraal Bureau voor Statistiek verzamelt in het kader van de jaarlijkse Landbouwtelling. Het gebrek aan opvolgers betekent dat landbouwbedrijven zullen verdwijnen en de grond zal in veel gevallen worden opgekocht door de buren of andere boeren.

Overname,,Als het doek valt, is het een gangbaar patroon dat de boer langzaam gaat afbouwen. In veel gevallen worden de percelen verkocht aan de buren en blijft de boer nog wel op het land wonen. Soms wordt een boerderij in zijn geheel verkocht en verhuist de boer'', zegt Cor Pierik, landbouweconoom van het CBS.

Als het bedrijf groter is, blijkt de kans op overname door een bedrijfsopvolger groter dan wanneer het een klein bedrijf betreft. ,,Het is een trend die we al jaren waarnemen. Door het hoge opleidingsniveau van de jeugd zijn er steeds minder jongeren die het familiebedrijf over willen nemen. Ze hebben een betere manier gevonden om hun brood te verdienen."

VergrijzingIn het overzicht zijn zeer kleine boerderijen, de zogenoemde hobbybedrijven, buiten beschouwing gelaten. Nederland telt in totaal ruim 55.000 landbouwbedrijven, waarvan 25.000 met een bedrijfshoofd van 55 jaar of ouder. Hiervan zijn er 15.000 die geen opvolger kunnen vinden.

Bijna een kwart van de Nederlandse boeren, die als bedrijfshoofd werkt, is ouder dan 65 jaar (dat bleek uit cijfers van vorig jaar. Daarmee behoort de agrarische sector tot de meest vergrijsde sectoren van ons land. Ter vergelijking: van de totale beroepsbevolking in Nederland, ruim 8,2 miljoen mensen, is slechts 2 procent 65 of ouder.

Zeven jaar lang is boomkweker Jacques Oudijk (64) uit Boskoop op zoek geweest naar een opvolger. Tevergeefs. In het nieuwe jaar gaat het bord Te Koop/ Te Huur de voortuin in.

,,Twee jaar geleden is de kogel door de kerk gegaan: ik stop. Sindsdien ben ik aan het afbouwen. Een deel van de grond is al verhuurd. Ik ben met plezier boomkweker geweest, maar er is meer in het leven'', vertelt Oudijk. Met de verkoop komt ook een eind aan een lange familietraditie in Boskoop. ,,Ik ben in 1974 begonnen op de kwekerij van mijn opa. En voor hem hebben nog vele generaties Oudijk gewerkt als kweker.''

VergroenenDe kwekerij in meerjarige sierheesters en coniferen in pot, - azalea's, seringen en goudenregens beslaat 3,5 hectare en behoort tot de kleine bedrijven in de sector. Oukoop runt het bedrijf vandaag de dag met een medewerker. Zijn afnemers zijn tuincentra, in binnen- en buitenland. ,,Ik heb berekend dat in heel Europa minimaal 1 miljoen bomen staan die ik in mijn handen heb gehad. Ik heb de wereld helpen vergroenen.''

In die ruim 40 jaar maakte Oukoop een spectaculaire schaalvergroting mee, waarvan het einde nog lang niet in zicht is. ,,Toen ik begon was het heel wat als je 30.000 bomen per jaar produceerde, tegenwoordig ben je met 100.000 stuks een kleintje.''

DaghandelHet leuke van een klein bedrijf is dat je als ondernemer alles moet kunnen: telen, verkopen, marketing, personeelsbeleid, financiën, noem maar op. ,,Ik zeg wel eens: je bent boomkweker of je bent het niet. Een beetje boomkweker bestaat niet. Je moet altijd aan de markt zijn. Jouw product is daghandel. Dus, als je vandaag moet leveren, moet dat ook vandaag zijn en niet morgen of overmorgen. De lijntjes zijn heel kort.'' De boomkwekerij heeft zware jaren achter de rug. ,,Dat maakte het ook niet makkelijk een opvolger te vinden. De boomkwekerij gaat gelijk op met de huizenmarkt. Als die slecht is dan hebben wij daar last van. Trekt-ie aan zoals nu, dan merken wij dat met enige vertraging. Het grote probleem is nu dat het rendement onder druk staat omdat de prijzen laag zijn. En het is niet zo als bij de melkveehouders dat er allemaal subsidies en regelingen zijn. Nee, je bent op de vrije markt aangewezen. Een groot, gevestigd bedrijf kan schakelen, maar een jong en kleiner bedrijf kan dat niet. Die ondernemer heeft met de bank te maken. En dat is een lastige factor geworden.''

Zeven jaar is Oudijk bezig geweest met het vinden van een opvolger. ,,Greenport Boskoop (het kwekersgebied) biedt een fantastische praktijkopleiding boomkwekerij voor jongelui, die geen tuinbouwopleiding hebben gevolgd. Die gasten zijn hele enthousiaste ondernemers die geen zin hebben om eerst zoveel jaar op school te zitten. In de zomer gaan ze 'tuinen', kijken bij allerlei bedrijven. Ze zijn ook bij mij geweest, maar ook zij denken meteen groot.''

Zoon,,Mijn buurman is zo gelukkig, die heeft zijn zoon in de zaak. Maar hij wacht met uitbreiden, want dan komt er meteen veel op zijn zoon af. 'Laat hij maar eerst de benen onder zijn gat krijgen', zegt hij. Gelukkig gebeuren er in de straat meer positieve dingen. Het wachten is op jonge ondernemers die kansen zien.''