Michiel Muller: marktopschudder met startup-mentaliteit

Michiel Muller (51) woont met zijn gezin in de Rotterdamse wijk Hillegersberg. Niet in een kast van een villa, maar in een gewoon rijtjeshuis met krappe parkeerplaats. Voor de fietsen van puberkinderen, vrouw en gast is nog net genoeg ruimte over.

Coach

De luwte van de wijk en de rust in huis vormen een schril contrast met het hectische leven van deze serieondernemer, investeerder, geboren netwerker en (onbezoldigd) adviseur. Zijn vader leerde hem te sparen en vooral niet naast zijn schoenen te gaan lopen. Zijn vrouw (ook ondernemer), drie kinderen, vrienden en zakenpartners geven hem daar trouwens ook geen ruimte voor, zegt hij later.

"Door wie ik word gecoacht? Niet door een specifiek iemand, het kan ook een stagiair zijn met een scherpe opmerking. Mijn omgeving is mijn spiegel; ik word door mensen om mij heen gecorrigeerd. En wat ik ook doe: langs het cricketveld of aan vrienden vertellen waarmee ik bezig ben. Zo hoor ik allerlei meningen. Gemiste kans om het niet te doen. Je krijgt er zo veel coaching door. Het behoedt je voor mogelijke fouten of tunnelvisie. Leer ook van de consumenten die je product afnemen. Bij Picnic maken we zo met onze klanten samen het bedrijf."

Moddergooien

Het gesprek vindt plaats in de week dat het moddergooien is begonnen over de vraag wie verantwoordelijk is voor de teloorgang van V&D. De winkelstraat raakt leger en leger nu de ene na de andere keten ter ziele lijkt te gaan en Dixons het besluit nam om alleen nog als webwinkel te bestaan. In zijn laatste boek, Ondernemen is een ABC’tje, haalt Michiel de wankele winkelmastodont V&D aan. In januari 2015 werd de medewerkers gevraagd bijna 6 procent van hun salaris in te leveren om de structurele kosten te drukken en het bedrijf zo van een faillissement te redden. Tevergeefs, bleek later.

Met zijn ondernemingen, investeringen en adviezen zaagt hij aan de poten van gevestigde bedrijfstakken. Maar hij voelt zich onder geen beding verantwoordelijk voor het leegstromen van de winkelstraat en omvallen van bedrijven als V&D. Voor zijn uitleg leent hij een van de gevleugelde citaten van Jeff Bezos, oprichter van Amazon: ‘Niet Amazon belemmert de toekomst van de boekwinkels, maar de manier waarop de boekwinkels zelf met de toekomst omgaan.’

"Tango heeft ervoor gezorgd dat de consument jaarlijks ruim een half miljard euro in de zak houdt in plaats van dat het naar de oliemaatschappijen gaat. Als je nu in Leusden bij Tango tankt, krijg je 7,50 euro korting op je boodschappen bij Picnic. Innovatie is goed voor de consument. Prijzen dalen. En V&D? Als er één bedrijf een goede uitgangspositie had om Bol.com te worden, dan was het wel V&D."

Je vader heeft zijn hele leven bij Fokker gewerkt. Waar komt dat rebelse ondernemerschap toch vandaan?

Hij geeft niet direct antwoord, maar begint over het fenomeen tegels lichten en jezelf verwonderen; daar ligt voor hem de oorsprong van zijn bedrijven en investeringen. Hij geeft als voorbeeld de wachttijd in de zorg. "In die markt is er frictie tussen vraag en aanbod die niet wordt opgelost. Ik noem dat niet schoppen, maar oplossen. Zodra je innovatie naar een grote consumentenmarkt brengt, zul je altijd gevestigde spelers tegenover je vinden."

"Wij bezorgen met Picnic de boodschappen gratis thuis. Dan word je als challenger gezien. Hoe ik aan mijn ideeën kom? Uit irritatie of inspiratie, als ik op zaterdag aan deze keukentafel een stapel kranten en tijdschriften zit te lezen." Hij valt even stil. "Die drive tot aanpakken heb ik van mijn moeder. Zij stamt af van de Rotterdamse architectenfamilie Kraaijvanger. Mijn moeder is niet snel tevreden als iets gaat zoals het gaat.'

Wat is jouw drive?

"Kijken of het lukt te innoveren. En kijken of je consumenten voordeel kunt geven door een nieuwe manier van werken. In relatie tot Picnic speelt er bij mij een groter thema: de voedselvoorziening van de moderne stad. Hoe krijg je in grote steden de voedselvoorziening beter en duurzamer, met minder fijnstof, georganiseerd? Ben je in staat om innovatie van de grond te krijgen in een markt die al 100 jaar hetzelfde is, en op zo’n manier dat consumenten daar voordeel van hebben?"

Ondernemers in het mkb hebben het zwaar. Concurrentie van onlineshops en lastige consumenten maken het moeilijk. Heb je tips voor hen?

"Zorg dat je jonge mensen aan boord houdt of krijgt en luister naar ze. Zij denken volstrekt anders, namelijk in oplossingen. Ze maken bijvoorbeeld dat je meegaat met nieuwe technologie. Een goede mkb’er redt het, is mijn overtuiging. Consumenten willen nog steeds die lokale ondernemer. Grote bedrijven die superefficiënt zijn en nooit de telefoon opnemen, daar hebben de mensen het wel mee gehad. Consumenten willen weer als normale klant worden behandeld, als mens. De local hero wordt sterker als hij goed is, de juiste diensten aanbiedt en ook nog eens na 18.30 uur de telefoon opneemt. Weet als boekhandelaar wie je klanten zijn. Maak eens een praatje. En laat een scholier voor een paar euro in de wijk de boeken bezorgen. Dat is het voordeel dat je hebt ten opzichte van Bol.com of Amazon: je kunt je klanten persoonlijke aandacht geven."

"Verder moet je de start-up-mentaliteit van het begin vasthouden. Als Picnic groter wordt, moeten we nieuwe dingen gaan doen. Niet denken: we leveren boodschappen aan de deur en het is eigenlijk wel prima zo." Met stemverheffing: "Nee, dat gaat niet gebeuren! Wat zijn de nieuwe concepten in onze markt? Wat gebeurt er in het buitenland? (Amazon test op dit moment in Duitsland de bestelservice Pantry, red.) Onze elektrische auto’s gaan leeg terug, dus verzin iets. Retouren van webshops meenemen? Whatever. Bij Picnic zitten jonge vogels, die denken zo."

Wat ben jij voor leider?"Ik ben nieuwsgierig en daag uit. Ik heb niets met hiërarchie. Ik stel veel vragen en geef verantwoordelijkheid makkelijk uit handen. Iedereen is een leider op zijn gebied, zo zie ik dat. Ik selecteer intuïtief. Als iemand op een wonder- baarlijke vraag van mij een verrassend antwoord geeft, heb je mij. Humor is belangrijk. Het ontspant de relatie, het relativeert en is goed voor de sfeer. Maar uiteindelijk moet je wel presteren, je moet bereid zijn door een muur te gaan."

Je adviseert ondernemers ook eens buiten de eigen bedrijfstak te kijken. Wat bedoel je daarmee?"Het levert andere inzichten op, maakt je blik breder. Doordat ik investeer in nieuwe (high)techbedrijven doe ik kennis en ervaring op die ik weer kan gebruiken bij Picnic. Reserveer als ondernemer een dagdeel om dat te doen. Investeer in een start-up of praat met starters. Dat zou iedere ondernemer moeten doen. Je leert weer dingen bij door betrokken te zijn bij die jonge bedrijven."

Is er niet te veel aandacht voor startups? Het mkb heeft juist meer aandacht nodig.

"Ben ik niet met je eens. Startups lopen vooruit en gebruiken nieuwe technologieën. Ze ontwikkelen bijvoorbeeld een app om een leeg café of restaurant vol te krijgen. Dan ontstaat er een nieuw concept. Van zulke innovaties profiteren mkb’ers uiteindelijk ook."

Mooi gezegd, maar de mkb-ondernemer krijgt geen of onvoldoende financiering van banken!

"Stop met zeuren over banken. Banken hebben nooit risicokapitaal in bedrijven gestoken. Crowdfunding, kredietunies, ontwikkelingsmaatschappijen, de obligatiebeurs; er zijn veel alternatieve financieringsbronnen voor het mkb. Een start-up hoeft ook niet bij een bank aan te kloppen voor financiering. Als je geld in een start-up steekt, schrijf je dat de volgende dag af. Je investeert omdat je een hoog rendement verwacht in ruil voor het zeer hoge risico. Een bank wil je geld lenen met weinig risico en een beperkt rendement via de rente."

Niet alles wat je aanraakt, verandert in goud. Biedenenwonen.nl mislukte. Platforms in de verzekeringswereld en de zorg strandden. Dat levert imagoverlies op.

"Daar ben ik he-le-maal niet mee bezig. Je leert ervan. Die projecten hebben me veel tijd gekost. Aan dat verzekeringsplatform hebben we zeker zes maanden gewerkt. Als je idee in de planningsfase strandt, dan weet je: mooi, hoef ik het niet nog een keer op die manier te doen. Als mensen naar me toe komen en vertellen dat ze een faillissement achter de rug hebben en hoe dat is gekomen, dan zeg ik: ‘Mooi, dan heb je dat alvast geleerd.’"

"Veel ondernemers weten me te vinden voor advies of een verzoek tot deelneming. Het liefst voer ik die gesprekken in de ochtend telefonisch. Ik zoek dan naar de daadkracht, de drive. Hoe is iemand tot het idee gekomen? Loopt zo iemand al zeven jaar met het idee rond en is hij of zij nog steeds niet begonnen? Dan ben ik snel klaar. Dan ben je geen ondernemer."

"Een volgend plan voor een onderneming? Ik ben niet bezig met wat ik nog meer ga doen. Totaal niet! Mijn aandacht is op dit moment 100 procent gericht op Picnic."