In de zomer van 2018 werd een pizzeria bestolen door een vrouw die zei haar armband te zijn kwijtgeraakt. De werkneemster ging in goed vertrouwen voor de vrouw op zoek, waarop die het geldkluisje met alle fooi in haar tas stopte. Een paar weken later stond het hele fragment haarscherp op internet. De beveiligingscamera’s hadden alles vastgelegd.
In de maanden daarop besloten de andere filialen ook camera’s op te hangen. Die bleken niet alleen gebruikt te worden voor het betrappen van dieven. Een werknemer vertelt anoniem: ,,Toen ik na mijn dienst aan de bar zat, kreeg ik van mijn baas een appje, of ik die drankjes nog wel ging betalen. Waarschijnlijk was het als grapje bedoeld, maar ik vond het toch wel ongemakkelijk. Blijkbaar zit iemand dus gewoon naar die beelden te kijken.”
Veel zorgen
De meeste Nederlanders (94 procent) maken zich weleens zorgen over hun privacy, blijkt uit eind januari verschenen onderzoek van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). Bijna een kwart van de ondervraagden maakt zich ‘veel zorgen’ over het gebruik van camerabeelden, 22 procent zelfs ‘zeer veel zorgen’. Bijna veertig procent van de mensen die bezorgd zijn over de bescherming van hun persoonsgegevens, hebben veel tot zeer veel zorgen over hun werkgever.
Eef (39) - volledige naam bij de redactie bekend - werkte bij een inmiddels failliet verklaarde privékliniek die oogheelkundige ingrepen uitvoerde. Zonder dat zij het wist, hing in de ruimte waar zij haar moedermelk afkolfde een camera. Haar baas had in zijn kantoor naast zijn werkcomputer een groot scherm staan waarop hij haar bezig kon zien.
Per toeval kwam ze erachter dat in de betreffende kamer werd gefilmd. ,,Een collega rende op een dag naar me toe en zei verschrikt: ‘Gebruik jij mijn kamer op mijn vrije dag? Weet je dan niet dat daar een camera hangt?’ Ik heb wekenlang met ontblote borsten recht in beeld gezeten. Dat was een verschrikkelijk gevoel.”
Lees ook: Mag je het internet- en e-mailgebruik van je werknemers controleren?
Rode auto
De afgelopen maanden voerde vakbond CNV actie om werknemers te informeren over cameratoezicht op de werkvloer. De aanleiding was een casus over een rood speelgoedautootje dat al jaren in een kast stond. Toen een werknemer die kast opruimde, stuitte ze op een lang snoer. Het autootje bleek een verborgen camera te zijn, op haar gericht. De werkgever had een app op zijn telefoon geïnstalleerd waarmee hij de beelden kon bekijken. Dat was nodig vanwege diefstal door een voormalig werkneemster op die plek, was zijn verklaring.
Daphne de Wild, werkzaam voor het camerateam van de CNV: ,,Zoiets mag dus absoluut niet. Een werkgever mag een camera ophangen, maar de werknemer moet op de hoogte zijn gebracht en er moet een specifiek doel zijn, zoals het beschermen van werknemers en bezoekers of het voorkomen van diefstal.”
Camera’s in een kledingwinkel zijn volgens De Wild dus prima te verantwoorden. Ook is toezicht toegestaan als er een concreet vermoeden is over verduistering door het eigen personeel, ,,bijvoorbeeld omdat er telkens een kasverschil is als precies die werknemer sluit.” In dat laatste geval moet een specifieke termijn worden vastgesteld waarin de camera’s actief zijn. Daarnaast moet toestemming zijn verkregen van de ondernemingsraad (OR), als die er is.
Het camerateam beantwoordt op de website van het CNV veelgestelde vragen als: mogen de beelden worden gebruikt voor mijn functioneringsgesprek (nee), mogen er ook geluidsopnames worden gemaakt (nee) of mag een werkgever verborgen camera’s ophangen (ja, mits er aan de voorschriften van de Autoriteit Persoonsgegevens is voldaan).
De AP stelt verder dat camera’s alleen zijn toegestaan als er geen andere mogelijkheid is, en dat het cameratoezicht onderdeel moet uitmaken van een breder pakket aan maatregelen. De voorschriften voor verborgen camera’s of systematisch grootschalig cameratoezicht zijn nog strenger: daarvoor moet de werkgever eerst de privacyrisico’s toetsen, die check wordt de ‘gegevensbeschermingseffectbeoordeling’ genoemd
Lees ook: Pikken robots de banen in? Valt wel mee
Ongelijke machtsverhouding
Eef heeft het cameragebruik uiteindelijk nooit aangekaart bij haar werkgever, naar eigen zeggen omdat hij naar niemand luisterde en er al zoveel speelde op de werkvloer. Het incident droeg er wel aan bij dat ze een paar maanden later ontslag nam.
Evert Verhulp, hoogleraar Arbeidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam: ,,Het probleem met cameratoezicht op de werkvloer is de ongelijke machtsverhouding: een werknemer zal niet snel tegen een werkgever gaan procederen vanwege onjuist cameragebruik want je laadt daarmee verdenkingen op je, en het zal je positie bij de werkgever niet ten goede komen.” Hoewel werkgevers dus aan regels gebonden zijn, ziet Verhulp met enige regelmaat toch zaken voorbijkomen waarbij een werkgever zonder overleg camera’s ophangt, en dat de beelden als bewijs geaccepteerd worden om een werknemer te ontslaan als bijvoorbeeld diefstal is vastgelegd.
,,Je hebt als werknemers het recht om te weten dat je bespied wordt. Ook al wordt privacy soms als zeuronderwerp gezien, is het belangrijk dat je niet zomaar alles over je kant laat gaan. Klop, misschien zelfs collectief met je collega’s, aan bij de vakbond of Autoriteit Persoonsgegevens en laat je informeren. Zoals in zoveel rechtsgebieden weten veel werknemers niet wat hun rechten op dit vlak zijn. Met dit soort zaken geldt vaak dat als je denkt: dit is niet in de haak, je dan ook meestal gelijk hebt.”
