In niet-ingewijde kringen oogst Judith Bouw (52) vaak verbazing als ze vertelt over haar werk, in de trant van ‘huh, kun je een paard melken dan?’. „Mensen realiseren zich niet altijd dat een paard een zoogdier is”, vertelt ze tegen het AD.
Gebruikelijk is het evenwel niet om paarden te melken, wij Hollanders zijn immers gewend aan het drinken van koemelk. Bovendien geeft een merrie minder melk dan een koe en alleen als ze zin heeft. „Als bij het melken ook maar één geluidje klinkt, houdt het al op. Paarden vertonen vluchtgedrag, terwijl koeien zijn gefokt om te worden gemolken.”
Fokkerij en melkerij
Paardenmelkerij Achterduijst ligt in het grensgebied van Nijkerk, Bunschoten en Amersfoort, net over de Laak. Het idee ontstond in 2010, tijdens een vakantie in het Limburgse Panningen, waar Judith en echtgenoot Gijsbert (51), hoefsmid en, evenals zijn opa en vader, veehouder, een paardenmelkerij bezocht. Ze werden geraakt door de Haflingers, een van oorsprong Oostenrijks paardenras, dat bekendstaat om z’n rustige karakter. „Ik wilde graag een eigen bedrijf”, vertelt Judith, die daarnaast in de ouderenzorg werkt. „Gijsbert beheert de fokkerij en ik doe de melkerij.”
Ze startte met één merrie. Inmiddels zijn in een oude stal, gebouwd rond 1900, zes merries, één veulen - er zijn er meer op komst - en een hengst ondergebracht. Die hengst, de drie jaar oude Nachtstern, wiens witte haar in fraai gevlochten strengen over de hals hangt, is een topper. Bij een internationale keuring en karaktertest in Oostenrijk behaalde hij onlangs de vijfde plaats. „Het is mijn droom om een paardenstal te bouwen met plek voor meer paarden en veulens.”
Product aan de man brengen
Het viel aanvankelijk niet mee om haar product aan de man te brengen. ,,Ik stond op lokale markten met een kannetje melk. Mensen zijn er toch een beetje beducht voor. Omdat je de melk niet in de winkel kunt krijgen, hebben ze geen idee hoe het smaakt. Het is een nicheproduct. Verspreid over het land is er maar een handvol paardenmelkerijen.”
Omdat je de melk niet in de winkel kunt krijgen, hebben ze geen idee hoe het smaakt. Het is een nicheproduct
Judith Bouw
Gaandeweg wist Judith een klein klantenbestand op te bouwen, mede geholpen door de toegenomen roep om natuurlijke producten. Verse melk en verzorgingsmiddelen, die voor 15 procent uit melk bestaan, komen daaraan tegemoet. Naast de paardenmelk verkoopt Judith flacons met onder meer hand- en gezichtscrème, bodymilk en shampoo. Deze producten ontwikkelt de Nijkerkse helemaal zelf: van receptuur tot etiket. De verwerking gebeurt in een gespecialiseerd bedrijf in Noord-Holland.
Geneeskrachtige werking van paardenmelk
Over de vermeende geneeskrachtige werking van paardenmelk doen wereldwijd allerlei verhalen de ronde, vaak geworteld in tradities uit landen als Kazachstan, waar de drank deel uitmaakt van het dagelijks leven. Maar deugdelijk, wetenschappelijk onderzoek is niet voorhanden. Daarom is Judith terughoudend in haar oordeel. De boetes voor onjuiste claims zijn hoog. Eerder dit jaar bestrafte de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit ruim twintig websites die ten onrechte medische- of andere gezondheidsclaims over paarden- en ezelinnenmelk plaatsten.
Dat betekent niet dat paardenmelk haar onverschillig laat, integendeel: Judith gebruikt haar eigen producten graag en vertelt er enthousiast over, maar, benadrukt ze, ‘persoonlijke ervaringen zijn nog geen bewijsmateriaal’.
Paarden melken gaat met machine
Tijd om Hummer te melken, een dagelijks klusje. De merrie, die zich makkelijk over het hoofd laat aaien, is inderdaad vernoemd naar een automerk. „Elk jaar verzinnen we een ander thema voor onze veulens. Dit jaar hebben we bijvoorbeeld Franse namen gehad.” Gewoonte is om een veulen de eerste letter van de naam van zijn vader of moeder te geven.
Het melken gebeurt met een kleine machine. Het blijkt zo gepiept; de opbrengst is gering, circa anderhalve liter. Dat is niet zo gek, want de zoogtijd van het zes maanden oude veulen loopt op z’n eind.
Elk jaar verzinnen we een ander thema voor onze veulens
Judith Bouw
De melk gaat in plastic bakjes en wordt ingevroren. Klanten kunnen de verse paardenmelk, die elke maand in het laboratorium wordt gecontroleerd op de aanwezigheid van ziekmakende bacteriën, afhalen op de boerderij. Paardenmelkpoeder en crèmes, waarvan Judith het meest verkoopt, stuurt ze wel op.
Vergeleken met koemelk is paardenmelk aanzienlijk duurder. Een liter kost zo’n 13 euro. Dat valt te verklaren: de opbrengst per merrie is klein en verwerking ervan arbeidsintensief. De verzorgingsproducten hebben volgens Judith een marktconforme prijs (een gezichtscrème kost bijvoorbeeld 22 euro). Maar uiteindelijk is alles een kwestie van vraag en aanbod.
Lees ook: Mark en oma Coby (99!) maken ouderen in december een stukje minder eenzaam met de Oliebollenbar
De smaak van paardenmelk
Maar hoe smaakt paardenmelk nu? We nemen de proef op de som. Ter vergelijking zet Judith er een bekertje melk, afkomstig van een van de zestien koeien van Gijsbert, naast. Die is duidelijk geler van kleur. „Paardenmelk smaakt naar watermeloen of naar noten, een beetje zoals ‘mensenmelk’.”
Hm. Moeilijk te zeggen. Het smaakt in elk geval mild, weinig uitgesproken. De koemelk is een stuk voller en romiger. „Tsja”, merkt Judith op, „een koe heeft vier magen en een paard maar één.”
Paardenmelk kent een lager vetgehalte, is armer aan eiwitten, maar weer rijker aan lactose (suiker), wat het een iets zoetere smaak geeft. Gezond of niet gezond, uiteindelijk is het een kwestie van smaak.
