Prothesekoning Frank Jol opent nieuwe vestiging in Amsterdam

Als mensen iets ernstigs is overkomen, zoals een amputatie of een verlamming, krijgen ze vaak te horen dat ze waarschijnlijk niet alles meer zullen kunnen doen. "Daarmee maak je iemand tot een zielig hoopje mens, een patiënt," zegt Jol. "Ik kijk veel liever naar wat mensen wel kunnen. Ook met een beperking kun je weer een actief en volwaardig leven leiden. Dus zeg ik tegen mijn klanten: 'Pech dat je dit is overkomen, maar we gaan nu nadenken over wat je nog wel kunt.'"

Geboren uitvinder

Jol is geen wonderdokter of gebedsgenezer, laat geen mensen opstaan uit rolstoelen. Maar hij is wel een geboren uitvinder die niets moet hebben van het woord onmogelijk. Al 20 jaar is hij gespecialiseerd in het maken van protheses voor topsporters, atleten en andere mensen met een actieve levensstijl.

Jol is twee jaar geleden gaan samenwerken met OIM Orthopedie, een landelijk opererende producent van orthopedische hulpmiddelen. De samenwerking kreeg de naam OIM Aktief en opent morgen een nieuwe vestiging op het Friendship Sports Centre in Amsterdam-Noord. Jol en zijn team leggen zich daar toe op op maat gemaakte protheses als vervanging van ledematen. Ook maken ze er ortheses die ondersteunen bij bijvoorbeeld een beperking of functieverlies. Op de aangrenzende atletiekbaan, de sportvelden, in het zwembad, de fitnessruimte of gymzaal kunnen de producten direct met de klanten worden getest.

Thuis in wereld van protheses

Jol voelde zich onmiddellijk thuis in de wereld van protheses, steunkousen en teenspreiders. Toen zijn vader, die in een ziekenhuis werkte, hem als kind een keer meenam naar de ruimte waar de medische instrumenten werden gemaakt, keek Jol ademloos rond. Hij benijdde de oude mannen in hun lange jassen die daar ongestoord mochten 'knutselen'. "Voor mij was dat het heiligdom van het ziekenhuis."

Jaren later zag hij bij het arbeidsbureau een vacature voor orthopedisch instrumentenmaker. "De keuze was snel gemaakt. Ik solliciteerde, deed een opleiding in Den Bosch en begon in 1995 mijn eigen bedrijf in Hoorn."

Werken zoals hij leefde

Jol werkte zoals hij leefde: veel pionieren, steeds op zoek naar nieuwe mogelijkheden en vastbesloten het beste uit zichzelf, maar vooral ook uit anderen halen. "Ik deed aan triatlons, klimmen, duiken en skiën. Mijn actieve levensstijl stond ver af van de mensen die bij me in de praktijk kwamen. Dat zette me aan het denken. Waarom konden zij niet ook weer gaan doen wat ze zo graag willen?"

Hij was dan ook meteen enthousiast toen hij in contact kwam met de beweegbare blade. Deze blade verving de vaste voetprothese en maakte het bewegen voor mensen met een amputatie makkelijker. "Ik zag daar wel wat in en ben gaan experimenteren in mijn knutselhok. Samen met mijn klanten testte ik wat voor hen het beste werkte. Bij het maken van de perfecte prothese moet je rekening houden met de bewegingsruimte, de temperatuur, de restfunctie van het spierweefsel en het vetgehalte. En bovenal natuurlijk de persoon zelf. Wat wil hij of zij? Moet hij er zijn geld weer mee gaan verdienen, bijvoorbeeld in een fabriek of als timmerman, of is het om weer te kunnen sporten of met de kinderen te kunnen spelen? "

Mens als belangrijkste factor

Jol ontdekte dat niet de techniek, maar de mens de belangrijkste factor is in het proces. "Ik ben daar wel eens mee op mijn bek gegaan. Dan had ik niet door dat mensen nog midden in hun rouwproces zaten. 'Ik ben een vechter en ga er echt voor,' vertelden ze me dan enthousiast. Zes weken later bleek dat ze niets hadden gedaan met mijn advies om het trainingsprogramma te volgen en minimaal vijf kilo af te vallen. Zo iemand is er nog niet aan toe, omdat hij of zij nog te veel in het verwerkingsproces zit. Gaandeweg leerde ik dat steeds beter herkennen."

Verantwoordelijkheid nemen

Verantwoordelijkheid nemen en trainen zijn volgens Jol onontbeerlijk voor een goed resultaat. "Ik maak het product en doe dat zo goed mogelijk, maar tachtig procent doe je zelf door te trainen."

Als voorbeeld noemt hij het verhaal van een 14-jarig meisje dat kanker had gehad en daar een bovenbeenamputatie aan overhield. "Zij wilde heel graag dokter worden, maar dacht dat dat nooit zou gaan lukken, omdat ze tijdens haar coschappen veel moest lopen. Met de juiste prothese en veel oefenen heeft zij uiteindelijk toch haar coschappen kunnen doen."

Dankzij Jol hun sport weer beoefenen

Voor een man die polio had gehad, ontwikkelde Jol een spalk waardoor hij weer kan hardlopen. Een man die zijn hand was verloren, kon met een prothese voorzien van een inktschraper weer aan het werk in een machinefabriek. En voor een talentvolle schaatser met een beenverlamming bedacht hij een speciale klapschoen, zodat zij weer kon schaatsen. Zeilers, wildwaterkanoërs, snowboarders: allemaal kunnen ze dankzij Jols werk hun sport weer beoefenen.

Afhankelijk van het soort sport hebben zij daarvoor een aparte prothese nodig. Jol: "Voor tafeltennis kunnen ze ook met een dagelijkse prothese uit de voeten, maar bij bijvoorbeeld hardlopen, skiën of wielrennen is een tweede voorziening noodzakelijk. Je kunt het vergelijken met schoenen. Veel sporten doe je ook op speciale schoenen."

De 'prothesekoning'

Paralympische atleten en topsporters die met Jol werken noemen hem ook wel 'de prothesekoning'. Voor Bibian Mentel, wereldkampioen aangepast snowboarden, maakte hij bijvoorbeeld een beenprothese. Ook Suzanne Verduijn, die op haar 19de een beenamputatie onderging, kreeg hulp van Jol. "In 2012 deed ze op de onderdelen sprint en verspringen mee aan de Paralympische Spelen in Londen. Na Londen behaalde ze ook haar andere doelen: ze werd dokter en moeder. Zij is het voorbeeld van iemand die zich nergens door laat beperken. Daar ben ik heel trots op."

5.000 tot 15.000 euro voor een prothese

Kostbaar is het wel: voor een onderbeenprothese ben je gemiddeld 5000 à 7500 euro kwijt, een bovenbeenprothese kost tussen de 12.000 en 15.000 euro. Daar komen dan nog de kosten voor begeleiding en coaching bij. De basisverzekering vergoedt dat niet. Jol: "Soms wordt het gefinancierd vanuit een WMO-budget, maar het kan veel beter. Ik hoop dat er op den duur vergoedingen voor komen en dat het overal in Nederland normaal wordt om het op deze manier te doen. Als mensen na een ongeluk of ziekte weer zelfstandig kunnen eten en zich kunnen aankleden en wassen, moeten ze het zelf gaan rooien. Wij zijn er voor de wens die daarna komt, voor mensen die weer willen gaan doen wat ze altijd graag deden."