Bouwend Nederland: 'Nederland gaat weer op slot'

De uitspraak van de Raad van State, die besliste dat bouwprojecten niet meer automatisch toestemming krijgen om tijdelijk stikstof uit te mogen stoten, is dramatisch voor de bouwsector. ,,Met het schrappen van de generieke bouwvrijstelling gaat Nederland op slot", waarschuwt branchevereniging Bouwend Nederland.

Door de uitspraak van de RvS moeten alle nog niet vergunde bouwprojecten opnieuw een individuele milieuvergunning aanvragen. ,,We zijn terug bij af en dit zorgt voor enorme vertragingen met alle schadelijke gevolgen voor huizenzoekers, energietransitie en de Nederlandse economie", aldus Bouwend Nederland. ,,Alles moet nu gericht worden op het terugbrengen van de stikstofuitstoot."

De bouwsector keek op voorhand al gespannen uit naar de uitspraak over of een groot project in de haven van Rotterdam waarmee CO2 wordt afgevangen door mocht gaan. Nu er een streep is gezet door de vrijstelling voor de stikstofuitstoot van dat project, vervalt voor veel bouwers ook de automatische toestemming om woningen te bouwen.

Nog te vroeg om exacte gevolgen te kennen

De zogeheten bouwvrijstelling uit 2021 moest juist een einde maken aan de impasse die de stikstofcrisis in de bouwwereld had veroorzaakt. Voor de fase waarin een huis wordt gebouwd was het niet langer nodig om een vergunning voor de stikstofuitstoot aan te vragen, omdat het om tijdelijke uitstoot gaat. Maar in die beredenering ging de RvS dus niet mee.

Bronnen in de bouw geven aan dat de uitspraak niet onverwacht komt. Wel komt de uitspraak slecht uit, omdat marktontwikkelingen als gestegen grondstofprijzen, gestegen hypotheekrente en de hoge inflatie toch al druk op de bouw hadden gelegd. Dat het kabinet het ene na het andere onhaalbare proefballonnetje oplaat, helpt ook niet mee. Volgens de bronnen jaagt dat juist buitenlandse investeerders weg, eerder dan dat ze worden aangetrokken.

Of de uitspraak van de RvS direct grote gevolgen heeft, is nog niet te zeggen. In de omgeving rond Natura 2000-gebieden zal de bouw wel stil worden gelegd, zo wordt verwacht, maar in stedelijke gebieden kan de bouw vermoedelijk wel doorgaan. Of grote infrastructurele projecten, zoals het verbreden van de A27 bij Utrecht, kunnen doorgaan is volgens die bronnen, bekend bij De Ondernemer, maar zeer de vraag.

Uitspraak komt niet onverwacht voor bouwconcern Heijmans

De voor de bouw dramatische Porthos-uitspraak van de Raad van State leidt niet tot onvoorziene financiële tegenvallers bij bouwconcern Heijmans. Onherroepelijke vergunningen staan overeind. Projecten die in aanbouw zijn, gaan volgens de onderneming dus gewoon door.

Door het besluit van de hoogste bestuursrechter mogen bouwprojecten niet meer automatisch toestemming krijgen om tijdelijk stikstof uit te stoten. ,,Ofschoon dit uiteraard een tegenvaller is, komt het besluit van de Raad van State voor Heijmans niet onverwacht en waren wij hierop voorbereid", stelt Heijmans in een verklaring.

De onderneming uit Rosmalen handhaaft daarom ook zijn financiële verwachtingen voor dit en komend jaar. Dat had het bedrijf woensdagochtend voorbeurs ook al gezegd, maar de Porthos-uitspraak kwam pas enkele uren daarna naar buiten.

Heijmans zegt verder dat nieuwe projecten in de woningbouw nog steeds mogelijk zijn, zolang de stikstofneerslag maar binnen de wettelijke grenzen blijft en dat wordt aangetoond via berekeningen. Het concern heeft dat voor nagenoeg alle eigen projecten die in ontwikkeling zijn al gedaan. Dat zou eventuele vertragingen tot een minimum beperken.

Voor grotere klussen op het gebied van infrastructuur voorziet Heijmans wel "extra hinder" door het vervallen van de bouwvrijstelling.

Milieugroep Mobilisation for the Environment (MOB) is blij met de uitspraak van de Raad van State. ,,De Raad heeft een streep gehaald door een van de geitenpaadjes van het kabinet", zegt oprichter Johan Vollenbroek. Hij had de zaak aangespannen tegen de zogeheten bouwvrijstelling, waarbij bouwprojecten automatisch toestemming kregen om tijdelijk stikstof uit te stoten. De hoogste bestuursrechter veegde die uitzondering woensdag van tafel.

'Uitstoot stikstof nauwelijks verminderd'

Vollenbroek heeft vaker met succes rechtszaken aangespannen tegen stikstofregels van de overheid. Die uitspraken leidden tot de strengere regels waartegen onder meer boeren en de bouw hebben gedemonstreerd. Volgens de activist wilde de overheid met de vrijstelling "de vergunningverlening weer op gang brengen zonder maatregelen te hoeven nemen om de stikstofuitstoot werkelijk omlaag te brengen en verdere achteruitgang van onze natuur te stoppen". Sinds 2019 is de uitstoot van stikstof nauwelijks verminderd, zegt Vollenbroek. ,,De grootste bron, landbouw, heeft nog weinig tot niets gereduceerd."

Greenpeace: Nederland weer verder op slot

Ook Greenpeace trekt de conclusie dat de stikstofproblematiek nu echt moet worden aangepakt. Nu de Raad van State heeft bepaald dat de bouwsector niet meer mag worden vrijgesteld van vergunningen om tijdelijk stikstof uit te stoten, gaat Nederland "weer verder op slot", concludeert Greenpeace. Volgens de milieuorganisatie is duidelijk dat er maar één oplossing is: het stikstofbeleid moet flink worden aangescherpt.

Greenpeace stelt in een eerste reactie dat de tijd van "pappen, nathouden en vrijwilligheid" definitief voorbij is. ,,Dat betekent dat de overheid vergunningen van grote vervuilende bedrijven zal moeten intrekken om de natuur te redden en Nederland van het slot te halen." Blijft zo'n fundamentele aanpak uit, dan zullen ook projecten die het klimaat ten goede komen daaronder lijden, vreest de organisatie. Bijvoorbeeld de bouw van windmolens op zee.

Makelaars bang voor vertraging bij oplossen woningnood

De Nederlandse Vereniging van Makelaars (NVM) vreest dat het oplossen van de woningnood in Nederland extra vertraging oploopt door het schrappen van de bouwvrijstelling door de Raad van State. Niet alleen mensen die op zoek zijn naar een koophuis, maar ook huurders zullen hiervan de dupe zijn, aldus de makelaars.

Bouwprojecten mogen van de hoogste bestuursrechter niet meer automatisch toestemming krijgen om tijdelijk stikstof uit te stoten, is bepaald in een zaak over het megaproject Porthos in de Rotterdamse haven. Daarmee komt de stikstofproblematiek in de bouwwereld van een paar jaar geleden eigenlijk weer terug.

De NVM is bang dat investeerders en projectontwikkelaars terughoudender zullen worden als het gaat om investeren in nieuwe woningen, zowel voor koophuizen als huurwoningen. En dit terwijl het naar de smaak van de makelaars eigenlijk al jaren niet lukt om de nieuwbouw van woningen in Nederland goed op gang te brengen.

Wie een huis zoekt heeft daarom maar weinig om uit te kiezen. ,,Als het aanbod verder krimpt wordt het er niet beter op", geeft een teleurgestelde woordvoerder van de NVM aan. Hij wijst erop dat de kosten voor bouwen door de hoge inflatie ook flink zijn opgelopen. Bouwmaterialen zijn bijvoorbeeld veel duurder dan een paar jaar terug.

Boeren: 'Tijd om realistisch naar stikstof te kijken'

Het besluit van de Raad van State om een streep te zetten door de automatische stikstofvrijstelling voor bouwprojecten bewijst dat beleid blijft vastlopen doordat het kabinet "rigide naar de factor stikstof" blijft kijken en dit wettelijk ook is vastgelegd. Dat stelt de boerenorganisatie Agractie in een reactie op de uitspraak van de hoogste bestuursrechter.

,,Het is tijd voor realistisch beleid dat Nederland van het slot haalt", zegt Bart Kemp, voorman van de actiegroep. Hij pleit er al langer voor om de zogeheten kritische depositiewaarde (KDW), die gebruikt wordt als norm voor de hoeveelheid stikstof die neerslaat in de natuur, los te laten. ,,Dit heeft niets met de werkelijke staat van de natuur te maken, of met vereisten van Brussel. Door dit beleid zitten we nu in een fuik. Het gaat niet werken en gaat nog heel veel rechtszaken opleveren van boeren, de bouw en de industrie", zegt Kemp.

Agractie en andere boerenorganisaties pleiten er al langer voor dat er veel breder gekeken wordt naar het in goede staat houden van natuurgebieden. Door de uitspraak van de Raad van State mogen bouwprojecten niet meer automatisch toestemming krijgen om tijdelijk stikstof uit te stoten. Volgens de Raad is de zogeheten bouwvrijstelling juridisch niet houdbaar. Als een bouwproject leidt tot stikstofneerslag in een kwetsbaar natuurgebied, is nu weer een natuurvergunning nodig.

Bouwers BAM en Heijmans onderuit op Damrak na stikstofuitspraak

Het besluit van de Raad van State had direct gevolgen voor bouwers BAM en Heijmans. Zij behoorden tot de grote verliezers op het Damrak. Beleggers reageerden op de uitspraak van de Raad van State, die besliste dat bouwprojecten niet meer automatisch toestemming krijgen om tijdelijk stikstof uit te mogen stoten. Dat besluit is volgens branchevereniging Bouwend Nederland dramatisch voor de sector en Nederland dreigt daarmee op slot te gaan.

BAM zakte bijna 5 procent. Concurrent Heijmans, die ook met kwartaalcijfers kwam, verloor 7,5 procent. Topman Ton Hillen sprak van solide prestaties in het afgelopen kwartaal en handhaafde de verwachtingen voor het hele jaar. Ook krijgt een groot deel van het personeel deze maand een bonus van 500 euro bruto.