Karremans laakt ‘ga dan’-reactie bij mogelijk vertrek Picnic: ‘Mensen weten niet wat dit betekent’

Voor het eerst in jaren staat er weer een ondernemer aan het hoofd van Economische Zaken. Volgens demissionair minister Vincent Karremans, in een vorig leven founder van vacatureplatform Magnet.me, wordt deze ervaring voelbaar in beleid. ,,Het perspectief van ondernemer zijn en de onzekerheid die je daarbij hebt, is iets wat in Den Haag soms onderschat wordt’’, zegt hij. ,,Ondernemen is keihard werken. Het is dealen met onzekerheid, niet weten of je aan het eind van de maand nog je team kunt betalen, laat staan jezelf. Die ervaring helpt enorm.’’

Karremans zag al als wethouder in Rotterdam dat de overheid sterk procesgedreven werkt. ,,Als de vinkjes zijn gezet, hebben we alles gedaan. Dan is het doel behaald. Terwijl ondernemers veel meer naar het resultaat kijken. Het maakt niet uit hoe je er komt, als je er maar komt.’’ Hij vindt dat je als overheid altijd moet nagaan of het doel waarmee je een plan maakte ook echt is behaald. Denken en werken vanuit KPI’s dus. ,,Doelen stellen is voor ondernemers volstrekt logisch, maar in Den Haag is dat vaak al moeilijk. Je creëert namelijk ook afrekenbaarheid, en in het bedrijfsleven is dat totaal logisch. In de overheid voelt dat onlogisch. Toch probeer ik dat erin te krijgen.’’

Lees ook: EZ-minister Karremans werkt aan nieuw plan tegen regeldruk: ‘Maar morgen niet 500 regels geschrapt’

Vernieuwde aanpak regeldruk

Een van de eerste plannen waar deze manier van werken zichtbaar wordt, is Karremans’ vernieuwde aanpak van regeldruk, die hij vrijdag 5 september presenteert aan de Kamer. „Ik wil scherpe en haalbare doelen en duidelijke meetpunten. Zoals elke ondernemer wil weten waar hij staat, wil ik dat ook in het beleid. Niet blijven doormodderen met iets dat niet werkt.’’

De minister legt uit waarom regeldruk zo lastig te verlagen is. ,,Eén: er is een hardnekkig geloof dat meer regels problemen oplossen. Vaak is het zo dat ondernemers die toch al ter kwader trouw zijn, zich ook niet aan nieuwe regels houden. De goedwillende ondernemer krijgt er dan alleen maar last van. Twee: er is te veel wantrouwen richting bedrijven, waardoor we extra regels maken om gedrag af te dwingen. Drie: de neiging om elk risico weg te nemen door middel van regels. Dat zorgt voor eindeloze detaillering en langdurige processen.’’

Karremans noemt het veranderen van die houding een ‘cultuurverandering’. „Dat los je niet morgen op, maar je moet er wel mee beginnen. En je moet realistisch zijn over wat regels daadwerkelijk kunnen oplossen.”

Wegloop van bedrijven

De afgelopen week pleitte Karremans meermaals voor actie omtrent het ondernemingsklimaat. In gesprek met De Ondernemer waarschuwde hij dat ‘de volgende CoolBlue of Mollie niet meer uit Nederland komt’. In gesprek met BNR deed hij er nog een schepje bovenop: ‘Het is niet meer te doen om te ondernemen’. Volgens hem gaan de ontwikkelingen in de wereld zo snel, dat we geen twee jaar hebben om ‘lekker achterover te leunen’.

Karremans schetst het scenario als er niets verandert: ,,Dan gaan bedrijven naar het buitenland. Dan komen er minder belastingopbrengsten uit het bedrijfsleven omdat ze hier geen belasting meer afdragen. Dat betekent dat de financierbaarheid van onderwijs, defensie, zorg en politie zwaar onder druk komt te staan. Het bedrijfsleven is de motor achter onze economie, dat is niet de overheid.’’

Volgens hem is het voor bedrijven nu makkelijker dan vroeger om te verhuizen. Hij wijst naar verzekeraar Aegon, die het hoofdkantoor naar de VS wil verplaatsen, en naar online supermarkt Picnic, die Nederland overweegt te verlaten als het bedrijf de supermarkt-cao moet toepassen. De politieke en maatschappelijke reactie daarop vindt hij te laconiek. „Ik zie lachende comments onder berichten van Michiel Muller, ook bij jullie, die zegt dat Picnic overweegt weg te gaan. Dat men zegt: ‘Ga maar’. Veel mensen realiseren zich niet wat het betekent als die trend doorzet. En er zijn bedrijven die, als het ondernemersklimaat zo blijft, kiezen om niet meer in Nederland te investeren. Als een fabriek zijn einde levensduur heeft bereikt en er moet een nieuwe komen, dan valt het kwartje misschien de verkeerde kant op.’’

Hij wijst erop dat het tij nog te keren is, maar dat politieke keuzes doorslaggevend zijn. „Het geld moet eerst verdiend worden voordat je het kan uitgeven of verdelen. Politiek focust zich heel erg op uitgeven en verdelen, veel minder op verdienen. Terwijl het verdienvermogen van Nederland zwaar onder druk staat.”

Lees ook: EZ-minister Karremans waarschuwt: ‘Volgende Mollie of Coolblue komt mogelijk niet uit Nederland’

‘Probleem leeft niet genoeg’

De afgelopen dertien jaar leverde zijn partij vaker de minister van Economische Zaken. ,,Daar mag je best kritisch over zijn. Maar kijk ook naar de politieke verhoudingen. Zonder meerderheid in de Kamer is het lastig. Als midden in de nacht een meerderheid besluit om een belangrijke regeling voor het bedrijfsleven af te schaffen, dan is dat funest voor de stabiliteit. Bedrijven willen weten waar ze aan toe zijn, anders investeren ze liever in landen die politiek stabieler zijn.’’

Karremans pleit ervoor dat ondernemers hun zorgen vaker en breder kenbaar maken. „Voice your concerns, niet alleen bij mij, maar ook bij andere partijen en in de media. Dit leeft niet genoeg. Bedrijven vertellen liever mooie succesverhalen, maar we hebben de moeilijke verhalen ook nodig.”

Hij herinnert zich hoe hij zelf als ondernemer naar de media ging om over successen te praten. „Maar bedrijven komen daar niet om te vertellen dat het heel slecht gaat en ze overwegen te vertrekken. Dat levert negatieve reacties op: het zal wel bluf zijn, ze zijn alleen maar uit op winst. Toch moeten we die urgentie met elkaar voelen. Onder de motorkap van de Nederlandse economie liggen grote uitdagingen.”

Volgens de minister lopen bedrijven dagelijks tegen meerdere belemmeringen aan. „We hebben stikstofproblematiek, regeldruk, een fiscaal klimaat dat concurrerend moet blijven. We zijn een klein land met weinig ruimte voor industrie en bedrijventerreinen, terwijl we daar 60 procent van ons geld verdienen. Dat staat onder druk.”

Nederland moet Europees samenwerken

Om de economische positie van Nederland te verbeteren, stelt Karremans dat daarbij ook meer Europese samenwerking nodig is. ,,In bijna elke industrie gaat het erom de eerste te zijn. In Europa hebben startups en scale-ups veel belemmeringen. Als je kijkt naar de meest waardevolle techbedrijven: die zitten in de VS of China, niet in Europa. Dat moeten we veranderen om mee te kunnen doen. Nederland is een kleine markt. Grote bedrijven moeten door kunnen groeien naar Europa en de wereld. Als het hier traag gaat, lopen we achter op concurrenten.’’