Bedrijvig Zeeland: hoe Yerseke het kloppend hart van de visindustrie werd

Yerseke groeide in dertig jaar uit van oester- en mosseldorp tot één van Europa’s belangrijkste draaischijven voor vis. Dagelijks rijden honderden vrachtwagens en busjes met alle denkbare soorten over Zanddijk naar de bedrijven op bedrijventerrein Olzendepolder. De handel en transport in verse vis biedt nu al werk aan honderden mensen, van visfileerders tot orderpickers en van chauffeurs tot verkopers. En het eind van de groei is nog lang niet in zicht. Hoe is het mosseldorp kampioen van de Nederlandse vislogistiek geworden?

Nijlbaars en tonijn

Wie deze vraag wil beantwoorden, komt uit bij Erik de Koeijer. Hij heeft met zijn bedrijf Kotra dagelijks zo’n honderd vrachtwagens met gekoelde of diepgevroren vis op de weg. Zo komen er elke maandagavond vijftien vrachtauto’s met vis uit IJsland aan in Yerseke en vertrekken wekelijks minstens zoveel koelwagens met honderden tonnen verse vis naar Spanje. ,,We hebben hier ook nijlbaars uit Afrika en tonijn uit Indonesië en Sri Lanka. Voor deze producten zijn we een draaischijf voor heel Europa.” Die rol is hem niet in de schoot geworpen. ,,Je moet op het puntje van je stoel blijven zitten. Er komen altijd uitdagingen voorbij en als je misgrijpt, kan de wereld er opeens heel anders uitzien.”

Een zeehaven of visafslag heeft Yerseke niet. Toch ligt het dorp volgens De Koeijer heel centraal, dichtbij Belgische steden en centraal ten opzichte van vismijnen in IJmuiden, Urk en Oostende. ,,Wij waren als familiebedrijf ruim 100 jaar gespecialiseerd in mosselen en oesters. Pas rond 1990 kwam daar vis bij”, vertelt hij in het AD. ,,Dat begon in 1988 met de komst van een nieuwe rechtstreekse lijn tussen de Faeröereilanden en de Bijleveldhaven in Vlissingen-Oost. We dachten die vrachten goed te kunnen combineren met de mosselen en oesters.” Het bleek een gouden greep. ,,Het waren enorme hoeveelheden, soms kwamen er wel twintig tot dertig vrachtauto’s met vis uit zo’n schip.”

Nieuw cluster

Niet veel later vroegen Franse klanten of De Koeijer ook Noorse zalm bij hen kon afleveren. ,,Het was een kwestie van maanden of we hadden een lijndienst van Noorwegen naar hier opgezet.” Halverwege de jaren negentig kwam er via nieuwe eigenaar Transport Vooruit uit Breskens ook een lijn met vis uit Denemarken bij. ,,Door de zalm uit Noorwegen, de Deense vis en de Faeröer-lijn werden wij in Yerseke een steeds belangrijker cluster voor verse vis. Die visboeren in België, Duitsland en Frankrijk vonden dat natuurlijk wel handig. We kwamen daar toch al voor de mosselen en nu konden ze makkelijk ook vis via ons bestellen.”

Ook in Yerseke bleven de nieuwe lijnen van De Koeijer niet onopgemerkt. Voor handelaren in mossels en oesters was het opeens interessant om zich te specialiseren in zalm en witvis. Voorheen was het onrendabel om kleine hoeveelheden verse vis naar Yerseke te laten komen. Ook nieuwbakken ondernemers roken kansen. ,,Een aantal van onze chauffeurs stopte met rijden en ging zelf in de vis. De grondleggers van bedrijven als G&B en W&A waren ooit allemaal bij ons in dienst. Zelfs Adri Bruijnooge senior, de oprichter van Adri&Zoon, begon hier als chauffeur.”

Garagebox

Marnix Boone, van Vis- en Vleeshandel G&B begon twintig jaar terug met buurman Peter Goedegebure een handeltje vanuit een garagebox. ,,De eerste jaren konden we daar nog niet van leven en reden we inderdaad nog een paar dagen per week voor De Koeijer”, bevestigt hij. Volgens hem is Kotra enorm belangrijk voor het ontstaan en de groei van visgroothandels zoals de zijne. ,,Dankzij Kotra komt hier alles samen. Je bestelt ‘s morgens vis op de afslag in IJmuiden, Scheveningen of Urk. De Koeijer laadt daar elke middag en ’s avonds staat het bij ons in de koelcel en kunnen ze er in de productie mee aan de slag”, legt hij het proces uit.

Dankzij die ‘korte lijntjes’ maakte G&B een onstuimige groei door. Nadat 17 jaar geleden de garagebox werd verruild voor een loods, is het bedrijf twee gloednieuwe gebouwen verder. ,,Elke dag zijn er veertig auto’s op de weg, een heel wagenpark. We rijden zes dagen in de week en hebben zo’n zestig chauffeurs in dienst. Die komen dagelijks ieder op zo’n 25 adresjes, vooral in Zuid-Nederland. Allemaal horecazaken, uiteenlopend van cafetaria tot sterrenzaak.”

Hoofdmoot

Behalve Kotra, heeft ook Adri&Zoon –van oudsher een mosselbedrijf - volgens Boone bijgedragen aan de explosieve groei van vishandel in Yerseke. ,,Kabeljauw en de zalm zijn nu de hoofdmoot, mosselen zijn minder belangrijk geworden”, zegt Jeroen van der Jagt, verantwoordelijk voor interne logistiek bij Adri&Zoon. Ook dat bedrijf had baat bij het succes van De Koeijer. Collega Sjaak van der Jagt: ,,Vroeger waren de volumes nog te klein om zelf rendabel te rijden, maar nu gaan we zelf naar de visafslagen. We hebben momenteel twaalf vrachtauto’s.” Voordeel is dat het tijdwinst van een paar uur oplevert, zodat de fileerderij weer een paar uur eerder kan beginnen. ,,Zo kan de vis binnen 24 uur op het bord van de klanten liggen.”

Technisch hoogstandje

Volgens Jeroen van der Jagt nam de handel zeven jaar geleden opnieuw een grote vlucht toen Adri&Zoon een eigen fileerderij begon. ,,Vanaf dat moment zijn we zelf gaan produceren. Daarvoor draaide het om de handel en deden we geen bewerkingen.” In de fileerderij is net een nieuwe lijn geïnstalleerd. ,,Een technisch hoogstandje waarmee zalm in mooie filets wordt gefileerd en aan het einde van de lijn wordt bijgesneden door gespecialiseerde fileerders. Hier werkt zo’n zestig man. De eerste ploeg begint al om 4.00 uur. Op drukke dagen gaan ze tot 17.00 uur door.” In tegenstelling tot buurman G&B, levert Adri&Zoon niet direct aan restaurants. ,,Wij bevoorraden vooral viswinkels, marktmannen en groothandels. Die willen allemaal hun spullen vlak voor het weekend hebben. Van donderdag tot zaterdag zijn daarom de drukste dagen bij ons.”

Inmiddels heeft het bedrijf vrijwel alle denkbare vissoorten op voorraad. Sjaak van der Jagt: ,,Dat is ideaal voor de groothandels hier in de buurt, op deze manier kunnen zij snel schakelen.” Boone van G&B schat in dat in Yerseke zo’n vijftien bedrijven actief zijn die horeca bevoorraden. Daarnaast zijn er nog heel wat eenpitters. ,,Die hebben geen loods, alleen maar een busje. Daarmee kun je op Yerseke perfect je handel bij elkaar sprokkelen en bezorgen.” Jeroen van der Jagt beaamt dat. ,,Als eenmansbedrijf kun je makkelijk gebruik maken van grote bedrijven in Yerseke. De lijnen lopen al.”

Illustratief voor de groei van de vishandel is de bouwdrift op bedrijventerrein Olzendepolder. Het nieuwe pand van FishXL is bijna klaar en de uitbreiding van Adri&Zoon is net achter de rug. Jeroen van der Jagt: ,,We waren echt uit ons jasje gegroeid. Vorig jaar gebruikten we noodgedwongen onze eigen auto’s met de koelwagen om de voorraad kwijt te kunnen.” Het pand is nu twee zo groot. ,,Iedereen dacht: nu kunnen we vooruit, maar het staat al meteen weer vol. Het is wel veel beter werkbaar: de interne routing is enorm verbeterd.” Bij G&B wordt het pand dat drie jaar terug is gebouwd vanaf februari in omvang verdubbeld. ,,We probeerden het rustig aan te doen, zodat we het nog even konden uitzingen. Maar dat lukt gewoon niet”, zegt Boone. ,,In de nieuwbouw komt ook een winkel. Volgend jaar rond deze tijd kunnen ook particulieren onze vis- en vleesproducten kopen.”

Ook Kotra zit niet stil. Sinds Erik de Koeijer tien jaar geleden het bedrijf weer overnam, zag hij de omzet stijgen van 45 naar 65 miljoen. Alleen al in Yerseke werken 260 mensen. In 2014 bouwde Kotra een groot vrieshuis. ,,De diepgevroren producten zijn goed voor een kwart van de omzet. Dankzij een flexibele wand kunnen onze vrachtwagens zowel producten op plus 2 en min 20 graden vervoeren.” In 2021 start de bouw van een pand waar gekoelde niet-visgerelateerde goederen kunnen worden overslagen. ,,Met verse vis kun je weinig andere goederen combineren omdat het dan al snel naar vis ruikt.”

Kilo kokkels

Ondanks de uitstapjes naar andere verse, gekoelde producten, blijven het de schelpdieren die Yersekse handelaren een grote voorsprong op de concurrentie geven, weet Boone. ,,De moeilijkste producten komen uit Yerseke: dat zijn de schelpdieren, met de kortste houdbaarheidsdatum. Op gerookte zalm plak je een datum van drie weken; een kilo kokkels is overmorgen niet meer goed. Verse producten zijn zó in opkomst en als je daarin mee wil doen, moet je gewoon hier zitten. Dat is de kracht van Yerseke. Nee bestaat niet en het is altijd vers.” Erik de Koeijer heeft het allemaal zien gebeuren. ,,Wij zijn gegroeid, maar de groothandels nog veel meer. Daarmee is een behoorlijke stroom in gang gezet. Op het moment komt nergens in Nederland zoveel vis vandaan als van Yerseke.”