Waarom Unilever Londen voor Rotterdam verruilt

Gezien de grote - vooral politieke - gevoeligheid van het dossier deden Unilever-topman Paul Polman en president-commissaris Marijn Dekkers het donderdag voorkomen alsof de vestiging van het hoofdkantoor in Nederland het gevolg was van een simpel rekensommetje.

De aandelen van de Brits-Nederlandse multinational zijn voor 55 procent Nederlands en voor 45 procent Brits. Het Nederlandse aandeel wordt bovendien meer verhandeld op de beurs dan het Britse, dus ligt het voor de hand om van Unilever juridisch een Nederlandse NV te maken in plaats van een Britse PLC. En voor een Nederlandse vennootschap is het logischer dat het hoofdkantoor in Rotterdam staat dan in Londen. Ook al wordt het bedrijf achter merken als Dove, Axe, Knorr, Ben & Jerry's en Omo de laatste jaren geleid vanuit Londen en blijft dat waarschijnlijk zo na de 'verhuizing'.

Lees ook: Hoe duurzaamheid de winstgevendheid van Unilever moet verhogen

Maar als de keuze zo eenvoudig was, waarom moest Unilever dan maanden nadenken over de locatie van het nieuwe hoofdkantoor?

Belofte

Unilever heeft nu nog twee hoofdkantoren, in Londen en in Rotterdam. Ruim een jaar geleden wist het concern met moeite een vijandige overname te voorkomen. Het Amerikaanse Kraft Heinz en het door enkele miljardairs geleide opkoopfonds 3G boden het enorme bedrag van 134 miljard euro voor Unilever. Eenmaal van de schrik bekomen beloofde Unilever de aandeelhouders een eind te maken aan de complexe Brits-Nederlandse bedrijfsstructuur en een van de twee hoofdkantoren te sluiten. Die vereenvoudiging moet kosten besparen en van Unilever een efficiënter en slagvaardiger bedrijf maken.

De onverwachte overval van Kraft Heinz en 3G was een traumatische gebeurtenis voor de als sociaal en duurzaam bekendstaande bestuursvoorzitter Paul Polman. De grote Angelsaksische beleggers dwongen Unilever vervolgens ook nog de matig renderende margarinetak - de historische Nederlandse basis van het bedrijf, met merken als Becel, Blue Band en Zeeuws Meisje - te verkopen aan een andere investeringsmaatschappij, KKR. 'Het was een krachtmeting tussen mensen die denken aan miljarden mensen in de wereld en mensen die denken aan een paar miljardairs', zei Polman onlangs nog in New York, zonder Kraft Heinz en 3G bij naam te noemen.

Betere bescherming

Door zich in Nederland te vestigen wordt Unilever minder kwetsbaar voor zulke vijandige overnamepogingen. Die betere bescherming zit hem niet zozeer in de wetgeving, zei Unilever donderdag in antwoord op de vraag in hoeverre bescherming tegen vijandelijke overnames een rol heeft gespeeld in de keuze voor Nederland. Qua wetgeving verschillen het Verenigd Koninkrijk en Nederland op dit punt nauwelijks van elkaar. Maar in de praktijk is er wel verschil, omdat die wetgeving in Nederland in de praktijk anders wordt geïnterpreteerd dan in Groot-Brittannië. In Angelsaksische landen als het Verenigd Koninkrijk wegen de belangen van de aandeelhouders meestal zwaarder dan in Nederland. Britse rechters en politici vinden over het algemeen dat de bedrijfstop in principe altijd moet kiezen voor het hoogste bod, omdat aandeelhouders daarmee het beste af zijn.

Volgens de Nederlandse regels moet een onderneming niet alleen naar winstmaximalisatie voor de aandeelhouders streven, maar ook rekening houden met de gevolgen voor andere betrokkenen, zoals klanten, werknemers en maatschappelijke organisaties. Nederlandse rechters vinden dat een bestuur het recht heeft een overnamebod af te wijzen, ook al is dat niet in het belang van de aandeelhouders.

Dat werd vorig jaar weer eens bevestigd door de Ondernemingskamer, die AkzoNobel tot woede van veel Angelsaksische aandeelhouders in het gelijk stelde toen het concern drie keer een miljardenbod van de Amerikaanse rivaal PPG afwees. Daarnaast wil het Nederlandse kabinet ook nog met wetgeving komen die Nederlandse multinationals 250 dagen 'wettelijke bedenktijd' geeft om onder een ongewenste overname uit te komen.

Fiscale voordelen

Fiscale redenen speelden volgens Unilever geen rol bij de keuze voor Nederland. 'Het Verenigd Koninkrijk kent ook geen dividendbelasting, dus er is een gelijk speelveld', zei president-commissaris Dekkers donderdag. Daarmee suggererend dat het misschien toch Londen was geworden als oud-Unilever-werknemer Mark Rutte niet beloofd had die dividendbelasting te schrappen. Die omstreden maatregel, die in geen enkel verkiezingsprogramma stond, kost 1,4 miljard euro per jaar.

En wat levert de komst Nederland op?

Vooraf werd de banenwinst voor Nederland, in geval van een keuze voor Rotterdam, geschat op enkele honderden tot 1.500. De werkelijke oogst valt tegen, want dat worden er tussen de nul en de veertig, bleek donderdag uit de toelichting van Unilever. Waarschijnlijk krijgt Rotterdam er rond de tien banen bij, want het nieuwe Nederlandse hoofdkantoor van Unilever NV zal volgens het bedrijf ongeveer vijftig medewerkers tellen. Op het huidige Nederlandse hoofdkantoor werken er al 40.

Van de 900 Unilever-werknemers in Rotterdam werken de meesten op het hoofdkantoor van de subdivisie 'Voeding en dranken', een van de drie bedrijfspoten van Unilever. De hoofdkantoren van de andere twee, veel winstgevender Unilever-divisies ('Persoonlijke verzorging' en 'Huishoudelijke producten') staan en blijven in Londen.

20,7 miljard

De divisie persoonlijke verzorging van Unilever kende in 2017 20,7 miljard euro omzet. Deze divisie is Brits.

10,6 miljard

De divisie huishoudelijke verzorging had in 2017 een omzet van 10,6 miljard euro. Ook deze divisie is Brits.

22,4 miljard

De divisie voeding en dranken, dat haar hoofdkantoor in Rotterdam heeft, had in 2017 een omzet van 22,4 miljard euro.

Dat Unilever een Nederlandse vennootschap wordt, betekent volgens Unilever evenmin dat het concern meer belasting gaat betalen in Nederland. Los van het schrappen van de Nederlandse dividendbelasting verandert de verhuizing niets aan het bedrag en de plek waar Unilever belasting afdraagt.

De Rotterdamse hoogleraar strategisch management Henk Volberda berekende in 2009 dat de honderd grootste Nederlandse hoofdkantoren toen goed waren voor 29 duizend banen. Dat is niet bijster veel op meer dan tien miljoen Nederlandse banen. Maar volgens Volberda is elke hoofdkantoor-baan goed voor 2,5 indirecte banen. De groei van die 'hele toeleveringsindustrie' - werk voor taxichauffeurs, cateraars, hotels, juristen, adviseurs en zakenbankiers - zal echter tegenvallen nu er hoogstens enkele tientallen extra banen op dat nieuwe hoofdkantoor worden geschapen. Hoewel, die hoogwaardige hoofdkantoorbanen waren volgens premier Rutte verloren gegaan als Unilever voor Londen had gekozen. Ook gaat de VVD-premier ervan uit dat de werkgelegenheid op het hoofdkantoor op termijn wel zal groeien.

Prestige

Hoofdkantoren zijn wel goed voor het internationale prestige van een land. Dat is ook wat waard, al is het moeilijk die waarde in euro's uit te drukken. Ook hebben hoofdkantoren een groot strategisch belang. De belangrijke besluiten over het concern worden doorgaans op het hoofdkantoor genomen. Maar of dat straks ook voor Unilever geldt, is de vraag.

Want het is onduidelijk of de raad van bestuur, die nu in Londen zetelt, wel naar Nederland verhuist als Unilever een Rotterdams adres krijgt.

De multinational antwoordt ontwijkend op de vraag of Polman zijn kantoor nu verplaatst van de oevers van de Theems naar de boorden van de Maas. 'Paul verblijft veel in het buitenland om Unilever-vestigingen te bezoeken, maar hij en financieel directeur Graeme Pitkethly zullen ook tijd in Nederland spenderen.' De Nederlander Polman spendeerde uiteraard al een deel van zijn tijd in Nederland, dus dit wil niet per se zeggen dat hij voortaan vaker in Nederland zal zijn dan voorheen.