Romantiek van het boeren voorbij door fosfaatreductieplan

'Ik ben een optimist', luidt de kop boven een interview dat melkveehouder Adrion van Beek uit Breda eerder dit jaar gaf aan een vakblad. Een meer dan noodzakelijke eigenschap, blijkt tijdens een twee uur durend gesprek aan de keukentafel op zijn bedrijf aan de Rithsestraat in het buitengebied van Breda. Een gesprek, waarin Adrion en echtgenote Lisette, die volop meedraait in het bedrijf, proberen uit te leggen welke regelingen er zoal in hoog tempo op de agrarische sector afkomen. En wat die voor de mens binnen die sector betekenen.

Melkquotum

Binnen de Europese Unie gold van 1984 tot 2015 een melkquotum. Een teveel aan melk had geleid tot boterbergen en melkpoederplassen, dus mochten de boeren nog maar een maximale hoeveelheid koemelk produceren. Dat quotum ging er af, in april 2015. Voor veel boeren hét signaal om - nu het éindelijk mocht - fors uit te breiden en te investeren in grond, stallen en extra dieren.

Nieuwe beperkende regeling

De boeren die toen al zagen aankomen dat er weer een nieuwe beperkende regeling op de sector af zou komen, kregen gelijk. Er werden maatregelen aangekondigd om de fosfaatproductie door de melkveehouderij in 2017 substantieel te verminderen.

Investering

Boer Van Beek wás zo'n vooruitziende boer. Hij investeerde met zijn echtgenote fors in een nieuwe, hypermoderne - aan alle denkbare eisen aangepaste - stal, maar breidde het bedrijf ook uit met 65 hectare grond. 'Hoe meer grond ik heb, hoe meer mest ik mag uitrijden', redeneerde de boer logisch. Maar de klap kwam uit een totaal andere hoek.

Andere hoek

Van Beek: ,,Ze bleken niet te rekenen in grond en hoeveelheden mest, maar in aantallen koeien. Dat aantal koeien moest omlaag met 160.000 plus 4 procent, gerekend vanaf de streefdatum die werd vastgesteld op 2 juli 2015."

Onduidelijkheid

Eind 2016 kreeg de sector dus te horen dat met terugwerkende kracht meer dan 160.000 koeien moesten verdwijnen. Waarheen? Hoe? Wanneer? Slachten? Welke koeien? Hoeveel per boer? Van Beek: ,,Wie je ook belt bij de overheid, al bel je er tien, je krijgt tien verschillende antwoorden. Onduidelijkheid is hét thema binnen de sector." ,,En onzekerheid", voegt Lisette toe.

Wijzigingen en uitzonderingen

Medio februari was wel een beetje duidelijk hoe de Regeling fosfaatreductieplan er uit zou zien. In maart ging de regeling in. In april kwam er al een wijziging. Uitzonderingen op de regel. Voor weidekoeien gold de regeling bijvoorbeeld niét. En ook de jongveeopfok- en vleesbedrijven werden uitgezonderd van de regeling. Slecht nieuws dus voor de melkveehouders, voor wie de regeling wel van kracht bleef. Die moesten méér koeien wegdoen dan ze al toch al moesten. Van Beek: ,,Ja, het moet érgens vandaan komen hè."

Lege stallen

Dus staan nu twee van zijn drie stallen leeg. De nieuwbouw wordt ook niet optimaal benut. Waar hij vorig jaar op drie locaties (Breda, Etten-Leur en Zundert) nog 220 koeien en 200 kalveren had staan, mag hij eind dit jaar in totaal nog maar 211 GVE's hebben. Dat staat voor grootvee-eenheid. Een koe is één GVE, een kalf is 0,23 GVE en een pink (éénjarig rund) gaat voor 0,53 op de teller.

Boete

En denk niet dat daarmee te sjoemelen valt: elke koe, elk kalf, elke pink wordt geregistreerd via het I&R (Identificatie- en Registratiesysteem voor runderen). Verkoopt de boer de koe, dan moet hij haar afmelden bij het INR en de koper moet haar aanmelden. Gebeurt dat niet, dan ligt twee dagen later een brief op de mat. Eén GVE teveel betekent een boete van 240 euro per maand. En die boete kan enorm oplopen als de afbouwregeling niet exact volgens het door de overheid vastgestelde stappenplan wordt uitgevoerd.

Voortvluchtig

Aan menig boerenkeukentafel valt te beluisteren: 'Je kunt in Nederland als mens zoek zijn. In Nederland zijn maar liefst elfduizend mensen voortvluchtig! Maar een koe? Zelfs het transport van de mest van het bedrijf naar de afnemer wordt via gps gevolgd. En geen oormerk mag ontbreken, denk erom!'

Droom

Ze hadden een droom, vertellen Adrion en Lisette. Tien jaar geleden gaven ze hun goed betaalde banen op om boer te worden. Ze namen het bedrijf van haar ouders over en belandden 'in een keiharde wereld.' Maar de liefde voor het dier staat voorop en vergoedt veel. Het mag dan ook geen zielig verhaal worden, zegt Adrion.

Familiekoe

Zijn gezicht straalt als hij over De Rith Nora vertelt. Hij kent zelfs haar geboortedatum: 17 januari 2001. Een familiekoe, waarmee veel mooie herinneringen gepaard gaan. ,,Die koe staat in de Top-10 van meest melk producerende koeien ooit. Mijn pa heeft daar zijn eerste kalf afgehaald. Ze geeft nu nog maar 20 liter per dag. Economisch is ze niet meer rendabel, maar denk je dat ik die naar de slacht breng? Of die koe waar ik deze week in de nacht vier uur achter heb gelegen in afwachting van de bevalling?" En zo dubt de boer, over elke koe waarvan hij noodgedwongen afscheid moet nemen. ,,Als ze gekalfd hebben is er altijd een reden om ze niét weg te doen. Of de poten staan zo mooi recht, of het is de kleur of ze is zo lief", somt hij op.

Trots

Is de droom uitgekomen? Lisette kijkt haar man aan. Adrion: ,,Nou ja, als je kijkt hoe het bedrijf er nu uitziet. Daar zijn we trots op." Lisette: ,,En de melkprijs is nu goed. Maar ja, of het zo blijft hangt af van de prijs op de wereldmarkt." Het stel heeft vier kinderen. Of één van hen het bedrijf ooit overneemt? Adrion: ,,Onze oudste zoon is geïnteresseerd, maar hij wordt van dit soort overheidsregelingen niet ambitieuzer."

Lucht kopen

De reductie van fosfaat is nodig om eind dit jaar onder het fosfaatproductieplafond te komen. Daar-na vervalt de GVE-regeling en mogen de boeren desgewenst weer meer koeien houden. Maar daarvoor moeten ze wel fosfaatrechten kopen van boeren die met hun bedrijf gestopt zijn. Je koopt dan in feite lucht, maar het is een noodzakelijke investering. Hoeveel dat gaat kosten per koe? Van Beek: ,, 2.000 euro? 8.000? Dan heb je het wel over acht ton als we er honderd koeien bij nemen. Dat is boven ons budget."

Meer onzekerheid

Nog meer onzekerheden? ,,De uitstoot van ammoniak via de lucht. Dat wordt ook een issue. Nee, we zijn er nog lang niet."