AI is niet altijd de oplossing voor meer productiviteit: dit wél

AI-FOMO

Generatieve AI groeide in razend tempo uit tot een hype. Daardoor overschaduwt het soms alternatieve oplossingen, ook als die alternatieven goedkoper, beter, ethischer of slimmer zijn. Dat is de keerzijde van de heersende AI-FOMO.

De belofte van tools als CoPilot en ChatGPT is dat ze ons effectiever maken. Dat is hoog tijd; kenniswerkers zijn de afgelopen decennia amper productiever geworden. Laptopwerkers zijn dagelijks ongeveer 2,5 uur bezig met e-mail. Jubelende trendwatchers leggen graag uit hoe je AI kan inzetten om mails te laten schrijven of samenvatten, wat tijd bespaart. Maar dat is niet de intelligentste oplossing voor dit probleem.

Uit onderzoek blijkt dat 80 procent van de professionals zijn mailbox altijd heeft openstaan. Dat maakt het lastig om te focussen. Daarbij heeft maar een op de acht bedrijven afspraken gemaakt over hoe snel een mail beantwoord moet worden. Als we nou eens afspreken hoelang een mailtje onbeantwoord mag blijven en we onze mailbox vaker afsluiten, dan lossen we dit probleem op. Het probleem: gedragsverandering is nou eenmaal minder sexy dan een nieuwe app.

AI overschaduwt niet alleen andere oplossingen voor productiviteit, het maakt ons in sommige gevallen ook minder productief. AI wordt nu onder meer ingezet om de resultaten van werknemers te meten, een vorm van surveillance op de werkvloer. Daardoor bestaat het risico dat werknemers te voorzichtig te werk gaan, onnodig lang over hun werkzaamheden doen en ingewikkelde taken laten liggen. Het illustreert dat technologie nooit neutraal is en altijd een bepaalde (soms onbedoelde) impact maakt. Laten we daar vaker bij stilstaan.

Risico’s van AI

AI-systemen vergen veel rekenkracht, wat een gigantische klimaatuitdaging oplevert. Het internet zorgt nu al voor 4% van alle CO2-uitstoot, evenveel als de luchtvaartindustrie. Dat wordt alleen maar meer, onder meer dankzij AI. Het trainen van ChatGPT-3, inmiddels niet meer in gebruik want verouderd, zorgde voor zo’n 500 ton CO2-uitstoot, evenveel als duizend auto’s die duizend kilometer rijden. OpenAI, het moederbedrijf van ChatGPT, gebruikt in 2027 evenveel stroom als heel Nederland. Waarom zouden we wel last hebben van vliegschaamte, maar niet van AI-schaamte? Kun je als groene ondernemer je zorgen maken over het klimaat, maar tegelijkertijd inzetten op generatieve AI?

OpenAI (het moederbedrijf van ChatGPT) maakt inbreuk op het auteursrecht, omdat het zonder toestemming artikelen van The New York Times en de Volkskrant gebruikt. Er zijn critici die voor deze praktijk een simpele en heldere beschrijving hebben: diefstal. Maakt dat gebruikers van ChatGPT medeplichtig? Er zijn bedrijven die afzien van het gebruik van populaire generatieve AI-tools, omdat ze vrezen voor rechtszaken. Het roept de vraag op hoe duurzaam (in de betekenis van ‘mogelijk langdurig’) het gebruik van generatieve AI is.

AI is een tool en geen doel

Kortom, het domste wat een ondernemer kan uitkramen, is de ambitie om ‘iets’ met AI te doen. Een loodgieter gaat ook niet naar het werk met het voornemen om zijn knijptang te gebruiken. AI, voorbij de hype valt samen te vatten in één zin: AI is een tool – en geen doel. Op dit moment lijkt er tussen die twee geen onderscheid. Daarom is het hoog om voorbij de hype te kijken en een kritischere blik te ontwikkelen op AI. Doen we dat niet, dan mogen we met recht spreken van een tijdperk van zogenaamd slimme technologie (smart-phones en kunstmatige intelligentie) en domme gebruikers.