'Advies aan Rutte en Kaag: lees het sociaal akkoord van VZN, ONL en AVV'

Eind mei presenteerde ik, namens Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN), samen met ONL voor Ondernemers en vakbond AVV een advies voor het komende kabinet met oplossingen voor de haperende arbeidsmarkt. Dit akkoord bevat baanbrekende voorstellen om de sociale zekerheid in Nederland anders te organiseren. Ons huidige sociale zekerheidsstelsel kan immers niet meer overweg met de moderne arbeidsmarkt. Het piept en kraakt in zijn voegen en loopt op z’n achterste benen.

De afgelopen decennia is het stelsel stap voor stap versoberd. Mensen met de minste werkzekerheid worden hierdoor het hardst getroffen. De coronacrisis heeft dit pijnlijk duidelijk gemaakt. Ons stelsel moet hoognodig op de schop. Dat besef groeit, gelukkig. Ook het onlangs gepresenteerde SER-advies over de arbeidsmarkt straalt deze boodschap uit.

Zelfstandigen zouden ervaring moeten kunnen opdoen volgens het 'trampolinemodel'

Als de vernieuwing van het sociale zekerheidsstelsel net zo veel tijd in beslag neemt als de vernieuwing van het pensioenstelsel, zijn we echter jaren verder. Daar kunnen en willen de ruim 1 miljoen zelfstandigen die Nederland kent niet op wachten. VZN wil een stevige steen bijdragen aan de modernisering van de arbeidsmarkt en ons sociale stelsel. Bijvoorbeeld door het voortouw te nemen om zelfstandigen ervaring te laten opdoen met een modern, flexibel en op het individu ingericht sociaal model. Wij noemen dit het 'trampolinemodel'.

Een trampoline vangt je op wanneer je valt en geeft je een zetje mee wanneer je springt. Vertaald naar sociale zekerheid zorgt het trampolinemodel dus enerzijds voor een vangnet voor als het even tegen zit, en heeft het anderzijds een opstuwende werking voor mensen die zich willen ontwikkelen. Het stimuleert dus weerbaarheid en wendbaarheid op de arbeidsmarkt. Dat is overigens niet alleen belangrijk voor zelfstandigen, als je het mij vraagt. Misschien kunnen op termijn wel alle werkenden gebruikmaken van het trampolinemodel. Maar laten we om het behapbaar te houden starten met de zelfstandig ondernemers.

Een zelfstandige kan de trampolinerekening aanspreken wanneer hij of zij tijdelijk minder of geen inkomsten heeft

Hoe ziet ons in het sociaal akkoord gepresenteerde trampolinemodel er op hoofdlijnen uit? Het meest kenmerkend is dat het niet voor elk risico een aparte premie kent met een dik wetboek aan spelregels dat bepaalt wanneer iemand recht heeft op een uitkering, hoe hoog en hoe lang. Nee, dat bepalen mensen zelf. Simpel, omdat ze de beschikking krijgen over een eigen budget waar men 100 procent zeggenschap over heeft.

Zelfstandigen kunnen het budget bijvoorbeeld aanwenden om weer snel aan het werk te komen bij ziekte, of voor om- en bijscholing. Het potje kan ook gebruikt worden voor het regelen van aanvullende voorzieningen voor pensioen of arbeidsongeschiktheid, bovenop een aantal collectieve basisregelingen. Een zelfstandige kan de trampolinerekening bovendien aanspreken wanneer hij of zij tijdelijk minder of geen inkomsten heeft– bijvoorbeeld bij plotselinge vraaguitval (denk aan de coronapandemie) of door eigen keuze (zoals het nemen van een sabbatical).

Ombouw in plaats van afbouw van de huidige zelfstandigenaftrek

Hoe financieren zelfstandig ondernemers hun trampolinerekening? Wij stellen ons hierbij twee geldstromen voor. Allereerst storten zelfstandigen zelf euro’s op hun trampolinevoorziening. Bij het bepalen van je tarieven en prijzen, dien je dus rekening te houden met het kunnen aanleggen van deze buffer.

De tweede geldstoom is een fiscale stimulans vanuit de overheid, door het aanwenden van de huidige fiscale regelingen voor zelfstandigen voor dit doel. Dan kun je bijvoorbeeld denken aan ombouw in plaats van afbouw van de huidige zelfstandigenaftrek, gericht op het afdekken van sociale en ondernemersrisico’s. Dit draagt bij aan duurzaam zelfstandig ondernemerschap. En dat is goed voor zowel mens als maatschappij.

Een volgend kabinet staat voor de opgave om de discussies, voorstellen en rapporten van de afgelopen jaren over de arbeidsmarkt om te zetten in concreet beleid. Maar eerst zijn Rutte en Kaag aan zet voor het schrijven van een proeve van regeerakkoord. Ik hoop dat zij, en de latere formatiepartners, zullen putten uit het sociale akkoord van VZN, ONL en AVV. Want met het creëren van een eigen rechtspositie voor zelfstandigen op de arbeidsmarkt inclusief een modern sociaal stelsel, kan men rekenen op de steun van VZN.