Prinsjesdag, Troonrede, Miljoenennota: maar de ondernemers dan?

We leven nu negen maanden na de val van Kabinet Rutte III, en zeven maanden na de verkiezingen. Alsof er niets aan de hand is, blijft politiek Den Haag vooral met zichzelf bezig. Met beeldvorming in plaats van beleid. De carrousel van ministers en staatssecretarissen draait na elke crisis vrolijk door. Onze demissionaire premier zou na tien jaar toch moeten weten dat beeldvorming volgt uit het beleid dat je voert, of nalaat uit te voeren. Er zijn genoeg voorbeelden uit de afgelopen tien jaar te noemen waarbij zíj́n kabinetten het gevoerde beleid als een boemerang in het gezicht kreeg terug geslingerd. Ik doe een kleine greep.

Hoe het woningtekort toenam

Een buitengewoon pijnlijk voorbeeld is natuurlijk de toeslagenaffaire. Reden voor de val van Kabinet Rutte III. Voor de 40.000 gedupeerden ettert de zaak nog steeds door, getuige deze indrukwekkende documentaire die afgelopen week werd uitgezonden. Of neem de onbevredigende manier waarop de aardbevingsschade in Groningen wordt afgewikkeld: een grote groep wordt nog steeds niet gezien.

Het woningtekort in Nederland werd mede veroorzaakt door invoering van de verhuurderheffing die woningcoöperaties jaarlijks 1,7 miljard euro kost –een verkapte belasting om de staatskas op orde te krijgen van toenmalig minister van Wonen Stef Blok in kabinet Rutte II, die in diezelfde tijd buitenlandse beleggers probeerde te paaien om huizen van woningbouwcoöperaties op te kopen; juist, dezelfde man die nu als minister van Economische Zaken na het sluiten van de gaskraan in Groningen gas uit de Waddenzee wil halen; een uniek natuurgebied dat door Unesco op de Werelderfgoedlijst is gezet. Hiervoor was hij overigens minister van Buitenlandse zaken, die – voordat Sigrid Kaag zijn stokje eind mei van dit jaar overnam – de roep om evacuatieplannen van de ambassade uit Kabul vorig jaar negeerde, zoals de Volkskrant onlangs onthulde.

Wetgeving om internationale wetgeving te omzeilen

De stikstofcrisis laat zien dat de achtereenvolgende kabinetten in de afgelopen tien jaar – het RIVM waarschuwde hier al in 2004 voor - alles hebben gedaan om over de uitstoot van stikstof geen keuzes voor de lange termijn te maken. Sterker: er werd in 2015 nog een wet opgesteld en aangenomen om bij natuurgebieden tijdelijk extra vervuiling toe te staan. Uiteindelijk kon de Raad van State in 2019 niet anders dan op grond van Europese wetgeving de regering terug te fluiten.

Johan Remkes, dezelfde die nu de formatie moet lostrekken, concludeerde vorig jaar in het rapport ‘Niet Alles Kan’ dat de plannen om de stikstofcrisis aan te pakken onvoldoende zijn en juridisch geen stand zullen houden. Dat boeren en de bouwsector zo boos zijn, is meer dan logisch: hen werd lange tijd een worst voorgehouden, die hen nu weer is afgepakt. En wat te denken van het zwabberende coronabeleid van minister Hugo-dansen-met-jansen-de-Jong, waar vooral de horeca- en cultuursector in Nederland anderhalf jaar de wrange vruchten van plukken. De nachthoreca mag open, maar als Assepoesters moeten we klokslag twaalf naar huis. Wie verzint het?

Alleen het decor staat nog overeind

Die anderhalve meter was de hele zomer al een wassenneus, in restaurants, op terrassen, markten en in krappe winkeltjes. Het decor stond nog wel overeind - de ontsmettingsgel bij de voordeur, de waarschuwingsbordjes om 1,5 meter afstand van elkaar te houden en de handenwas instructies op het toilet - maar iedereen was het toneelstuk allang vergeten. Het grote Max Verstappen-feest in Zandvoort met tienduizenden bezoekers leverde uiteindelijk niet de uitbraak van corona op, die werd gevreesd. GGD Kennemerland meldde dat 91 mensen twee weken na de Grand Prix positief waren getest.

Vertrouwen in de politiek daalt naar ongekend laag niveau

‘Nederland is en blijft een goed land om in te wonen’, sprak de Koning afgelopen dinsdag in de troonrede. Zeker, maar niet voor iedereen: voor teveel mensen is de toekomst onzeker, omdat de politiek niet thuis geeft. Geen regering formeert. Geen keuzes maakt. Meer bezig is met beeldvorming over zichzelf dan met het uitdenken en invoeren van beleid voor de lange termijn. In de Troonrede werd met geen woord gerept over ondernemers, over zzp'ers die al anderhalf jaar aan het potverteren zijn, over de cultuursector, de horeca- en evenementsector die hun inkomsten zagen verdampen, over de leningen van de bank waar ondernemers nog geen inkomsten tegenover zien staan.

Alleen voor de bühne regeren, voor beeldvorming, heeft consequenties. Een dag voor Prinsjesdag werd bekend gemaakt dat zes op de tien Nederlanders nog maar weinig vertrouwen heeft in de politiek. Mensen keren zich af van politici en duiken in hun eigen gelijk. Ondernemers hebben baat bij een stabiele samenleving en een enigszins voorspelbare toekomst: investeringen vragen niet om verrassingen in wetgeving of afgedwongen maatregelen, omdat de regering internationale wetgeving negeert.

Desondanks staat onze immer vrolijke demissionair minister-president na de opening van het parlementaire jaar weer grijnzend voor de camera. Hij heeft er patent op om bij crises met diepe rimpels in zijn voorhoofd te doen alsof hij wordt overvallen door ‘de gebeurtenissen’ om vervolgens na tig vergaderingen met een grote grijns te verkondigen dat hij wel denkt dat ‘het kabinet eruit komt’. Of het demissionaire kabinet. Dat maakt hem niet uit. Als de beeldvorming maar klopt.