Schijnzelfstandigheid? Zzp’er zelf groter risico dan Belastingdienst

Nu de Belastingdienst per 1 januari 2025 weer volledig handhaaft op schijnzelfstandigheid, houden veel mkb-ondernemers hun hart vast. Voor hen voelt dat als een tikkende tijdbom. Want wat betekent straks de Wet VBAR? En wat als je ineens jaren aan loonheffing moet terugbetalen?

Volgens Ilse Vermeulen van Please is die angst begrijpelijk, maar moeten ondernemers niet alleen voor de Belastingdienst vrezen. Vermeulen: ,,De Belastingdienst heeft nu al moeite om te handhaven. Ze hebben tachtig mensen op dit dossier zitten. Te weinig om de arbeidsverhouding van alle 1,7 miljoen ZZP’ers in Nederland onder de loep te nemen.

,,Daarnaast kondigden ze in december een zachte landing aan van de opheffing van het handhavingsmoratorium. Ja, er wordt gehandhaafd. Maar nee, er wordt nog niet beboet, behalve bij het bewust niet naleven van de wetgeving.”

Valse zekerheid

Zonder dat zij het weten hangt ondernemers die met ZZP’ers werken het risico van een arbeidsovereenkomst boven het hoofd. Met alle bijbehorende heffingen, premies en voorwaarden. Vermeulen: ,,Veel ondernemers denken: wij hebben een modelovereenkomst, dus we zitten goed. Maar daar koop je niks voor als de ZZP’er niet conform de modelovereenkomst werkt en dus eigenlijk een schijnzelfstandige is. Als die ZZP’er zelf naar de rechter stapt en zegt: ‘Ik wás helemaal geen zelfstandige’, heeft de ondernemer een groot probleem.”

Vermeulen legt uit: ,,Zolang iedereen tevreden is, is er niets aan de hand. Maar op het moment dat een zzp’er financieel in de knel komt, ziek wordt of een ongeluk krijgt en er eigenlijk sprake is van een gezagsverhouding, verandert alles.”

,,Neem een zzp’er in de bouw. Zolang alles goed gaat, hoor je hem niet. Maar stel, hij valt van het dak. Of een zorgverlener spuit een verkeerd medicijn in bij een patiënt met alle gevolgen van dien. De patiënt kan normaliter een schadevergoeding vorderen van de ZZP’er. Maar als de ZZP’er een schijnzelfstandige is, kan deze de schadevergoeding doorspelen naar de werkgever. Zeker als deze ZZP’er hetzelfde werk doet als zijn collega’s in loondienst. En dát kan een bedrijf financieel hard raken. Denk aan twee jaar loon doorbetalen of aansprakelijkheid bij een ongeluk. Dan is de Belastingdienst ineens je minste zorg.”

Inbedding bepaalt alles

Of iemand écht zelfstandig is, wordt bepaald aan de hand van feiten en omstandigheden. De belangrijkste graadmeter volgens Vermeulen op dit moment? Inbedding. ,,Draait iemand mee in jouw bedrijfsvoering? Wordt hij ingepland, gebruikt hij jouw spullen, werkt hij onder dezelfde voorwaarden als je personeel? Dan moet je vraagtekens zetten bij een samenwerking als ZZP’er.”

Ze illustreert het met een voorbeeld: ,,Stel, je hebt een horecazaak en je huurt een kapper in, die achterin in een hoekje gasten in die horecazaak knipt. Die werkt volledig zelfstandig, regelt zijn eigen klanten en bepaalt zelf zijn tarieven. Geen inbedding, dus geen schijnzelfstandigheid. Maar diezelfde kapper die in een kapsalon wordt ingepland en werkt onder jouw voorwaarden? Dan is het een ander verhaal. Je moet niet alleen naar het KvK-nummer kijken. Kijk naar de praktijk: wie bepaalt wat iemand doet en hoe?”

Omgekeerde bewijslast

Wat ondernemers zich vaak niet realiseren, is dat lage tarieven je als ondernemer direct in een zwakkere positie zetten. ,,Het wetsvoorstel VBAR speelt met het idee dat de bewijslast wordt omgekeerd als een ZZP’er minder dan 33 euro per uur rekent. Dan moet jíj als ondernemer aantonen dat iemand echt zelfstandig was.” En dat is lastig, zegt Vermeulen. ,,Want hoe ga je dat aantonen als iemand volledig meedraait in jouw bedrijf? Als hij geen ondernemersrisico loopt, niet zelf investeert, geen eigen materiaal meeneemt?”

Ondernemers balanceren tussen flexibiliteit en risico

Het grijze gebied rond schijnzelfstandigheid zorgt in de praktijk voor onzekerheid bij ondernemers. ,,Niemand weet waar dit naartoe gaat en juist daardoor zie je dat veel ondernemers minder werk durven uit te zetten”, vertelt Gérard Priem, eigenaar van Priemco Glas uit Breda.

,,Ik word platgebeld door ZZP’ers die op zoek zijn naar opdrachten, maar ik neem zelf al minder projecten aan. Het risico is simpelweg te groot. Ik ben zelfs aan het kijken naar manieren om het anders te organiseren, bijvoorbeeld via payroll. Maar eerlijk? In deze branche wordt het me steeds moeilijker gemaakt om nog met mensen te werken. Daarom denk ik er serieus over om meer naar producten te gaan, minder naar mensen. En dat vind ik eigenlijk heel jammer, want ik ben juist iemand die mensen werk gunt.”

Realiteit op de werkvloer

Ilse Vermeulen van Please heeft één duidelijke boodschap: ,,Steek als ondernemer je kop niet in het zand. Ga actief het gesprek aan met de mensen die voor je werken. Want het grootste risico ontstaat niet bij de Belastingdienst, maar als een ZZP’er zélf besluit te claimen dat hij werknemer is. Durf eerlijk te kijken naar de samenwerking. Draait iemand echt zelfstandig mee of zit je ongemerkt in een verkapt dienstverband? Als je daar nu helderheid in brengt, voorkom je gezeur én forse financiële risico’s later.”

Het inzetten van ZZP’ers blijft mogelijk, benadrukt ze. ,,Maar alleen als je het goed regelt. Niet blind vertrouwen op papieren constructies of modelovereenkomsten, maar kijken naar de realiteit op de werkvloer.”