Polarisatie op de werkvloer: hier komt het door en zo ga je ermee om

„In Nederland geeft bijna dertig procent van de werknemers aan productiever te zijn zonder de conflicten die ze momenteel op de werkvloer ervaren’’, aldus Oscar van Mourik.

Wij en zij

Polarisatie op de werkvloer staat dit jaar centraal in het Randstad Employer Brand Research 2025. Voor dit onderzoek werden meer dan 170.000 respondenten in 34 landen geïnterviewd, verspreid over 16 sectoren en ruim 6.000 bedrijven. In Nederland specifiek ging het om 13.141 werknemers van 430 verschillende bedrijven.

Om het begrip polarisatie goed te begrijpen, legt Van Mourik eerst de empirisch bewezen ‘sociale identiteitstheorie’ uit: „Als mens stop je jezelf in bepaalde hokjes, bijvoorbeeld ‘Amsterdammer’. Door dat te doen, creëer je een positief beeld. Van jezelf én van ‘je groep’. Daar hoort ook bij dat je je afzet tegen andere groepen. In dit geval: ‘Rotterdammers’. Dit gegeven is menseigen, en staat aan de basis van polarisatie. Het gebeurt overal, dus ook binnen bedrijven.”

Polarisatie op de werkvloer

„Op de werkvloer bestaan er twee vormen van polarisatie”, vervolgt Van Mourik. „Maatschappelijke polarisatie, die zijn oorsprong buiten de organisatie vindt, en organisatiepolarisatie, die voortkomt uit hoe een organisatie in elkaar zit.” Vooral de eerste vorm zien we bij Randstad de laatste jaren toenemen. „Maatschappelijke polarisatie kan bijvoorbeeld ontstaan door politieke voorkeur of de plek waar iemand geboren is, maar ook door maatschappelijke debatten.”

Deze vorm van polarisatie wordt versterkt doordat meningsverschillen steeds zichtbaarder worden, onder meer via social media. Onderwerpen als het Midden-Oosten, Amerika, stikstof, bepaalde feestdagen, en Pride zijn online aan de orde van de dag.

Van Mourik: „Het is online heel makkelijk om meningen en visies te ventileren, te zien - en erop te reageren zonder naar de ander te luisteren. Daarnaast beland je al snel in een socialmedia-bubbel. Online lijkt het alsof iedereen jouw standpunt deelt, waardoor je sneller vergeet dat er ook nog mensen met een andere mening zijn. De maatschappij is daarnaast een stuk individualistischer geworden. Dat bevordert de dialoog ook niet.”

De gevolgen op de werkvloer

Als gevolg van deze ontwikkelingen gaan gesprekken steeds vaker gepaard met versterkte emoties, weerzin tegen of zelfs afwijzing van ‘de ander’. In het dagelijks leven, en dus ook op de werkvloer. Het Randstad Employer Brand Research 2025 laat echt serieuze cijfers zien als we het over de gevolgen van polarisatie hebben, aldus Van Mourik: „Zo gaan medewerkers bepaalde onderwerpen liever uit de weg (20 procent), vermijden ze samenwerkingen (23 procent), en zijn uiteindelijk minder productief (28 procent). Als we naar de Nederlandse markt kijken, betekent dit bijvoorbeeld dat in een bedrijf van 100 man, gemiddeld 25 werknemers op een bepaalde manier last hebben van polarisatie op de werkvloer.”

Verbindend werkgeverschap

De vraag die dit oproept: wat kun je hier als bedrijf aan doen? Van Mourik: „Het is een grote misvatting dat je polarisatie weg moet nemen. Verschil kan ook versterken. De kunst is om wrijving door polarisatie te voorkomen, en de sleutel te zoeken naar verbinding. Of zoals wij het bij Randstad noemen: verbindend werkgeverschap - een strategische vorm van leidinggeven die zorgt dat je medewerkers zich onderdeel voelen van een groter geheel. Je moet de transitie van ‘zij’ naar ‘wij’ maken.”

Om bedrijven daarbij te helpen, schreef Randstad een whitepaper met de belangrijkste inzichten uit het Randstad Employer Brand Research 2025 en praktische tips om direct mee aan de slag te gaan. Van Mourik: „Eén van de belangrijkste vragen die je jezelf als werkgever moet stellen, is: wat verbindt je werknemers? Waar willen we met z’n allen aan werken over al die verschillende groepen heen? Dat kunnen positieve, maar ook negatieve bindende factoren zijn - zoals een te hoge werkdruk. Als werkgever moet je het voortouw in die zoektocht nemen. Maak letterlijk een rondje langs de velden en luister goed naar wat men te zeggen heeft. We weten bijvoorbeeld dat oudere generaties eerder last hebben van organisatiepolarisatie, dan van maatschappelijke polarisatie.”

In het onderwerp verdiepen

Van Mourik besluit: „We kunnen polarisatie op de werkvloer niet ontkennen. De cijfers spreken voor zich. Wat ik wel zie, is dat werknemers van grote bedrijven meer en sneller polarisatie op de werkvloer ervaren dan kleinere bedrijven. Logisch, want hoe meer mensen, afdelingen en rollen hoe groter de kans op polarisatie. Maar ook je als mkb-bedrijf of kleine onderneming nu denkt: hier gebeurt dat niet - dan tóch is het verstandig om je in het onderwerp te verdiepen. Voorkomen is beter dan genezen. Als je niks doet, is de kans groot dat ook jouw bedrijf de gevolgen van polarisatie gaat ondervinden.”