Arbeidsmarkt-onderzoek ABN Amro: fors meer vacatures niet ingevuld dan voor de crisis

Onder meer bij vacatures die gerelateerd zijn aan de sectoren energie, agri, food, healthcare en de bouw is het een uitdaging voor werkgevers om personeel te vinden. Vacatures voor installateurs, onderhoudsmonteurs voor machines, verpleegkundigen, programmeurs en monteurs in de werktuigbouw zijn zeer moeilijk te vervullen. Over een breed front is de krapte sterk toegenomen, bijvoorbeeld bij vacatures gerelateerd aan de zakelijke dienstverlening, transport & logistiek, overheid & onderwijs en de bouw.

Huidige cijfers zijn onderschatting van feitelijke mismatch

De arbeidsmarktindicator van ABN Amro brengt de onvervulbare vacatures per gemeente en per beroep in kaart op basis van de reisafstand die werkzoekenden bereid zijn af te leggen in combinatie met het beroep dat zij zoeken, op basis van gegevens van werk.nl. De landelijke mismatch van 16,5 procent komt voort uit geaggregeerde gemeentecijfers en is daarmee zelfs een onderschatting van de feitelijke mismatch, omdat werkzoekenden niet in meerdere gemeenten tegelijk een functie kunnen vervullen.

In juli bereikte deze indicator voor het eerst zelfs even een niveau van 19 procent. In februari 2020, voor het uitbreken van de pandemie, bewoog de mismatch rond de 13 procent. Naast de genoemde beroepen blijken de personeelstekorten zich over een breed terrein voor te doen, zoals in onderstaand overzicht is te zien.

Door NOW-regeling gingen werknemers geen andere vacatures invullen

Hoewel na het uitbreken van de coronacrisis de economische activiteit in Nederland sterk daalde, bleven personeelstekorten bestaan. Dit is deels het gevolg van de Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid (NOW), de regeling waarmee door de coronacrisis getroffen bedrijven een deel van de loonkosten gesubsidieerd krijgen.

Met deze overheidssteun is een enorme ontslaggolf voorkomen en konden bedrijven veel van hun medewerkers in dienst houden. Dit sorteerde in positieve zin effect: de werkloosheid liep weliswaar op, maar bleef in coronajaar 2020 nog altijd beperkt tot 3,8 procent van de beroepsbevolking. Met de regeling blijven veel werknemers in dienst van hun huidige werkgever en kwamen zij niet op de markt om vacatures van andere beroepen in te vullen.

En die beroepen waren er zeker wel, juist door het asymmetrische karakter van de coronacrisis. De vraag naar bijvoorbeeld verpleegkundigen en hoveniers nam kort na het uitbreken van de coronacrisis zelfs alweer toe, terwijl de vraag naar bijvoorbeeld horecapersoneel instortte. Sectorale verschillen kunnen zo de mismatch in stand houden.

Aantal vacatures op Werk.nl steeg met ruim 70 procent

Juist omdat die mismatch aanwezig bleef tijdens de crisis, bereikt deze met het herstel van de economie al snel een hoog niveau. Op Werk.nl, de vacaturesite van het UWV, nam het aantal openstaande vacatures sinds eind vorig jaar met meer dan 70 procent toe. Bijvoorbeeld bij schoonmakers, fietskoeriers en verkeersregelaars was een sterke toename in vraag naar nieuw personeel te zien.

Bovendien bestaat de dreiging dat personeel dat door de coronacrisis wel is ontslagen en een baan elders heeft gezocht en gevonden, niet zomaar terugkomt. Dat gevaar dreigt voor het beroep van medewerkers in de horeca, waar het aantal vacatures nu eveneens snel toeneemt.

Ook in de industrie neemt de werkgelegenheid zeer snel toe. ABN Amro verwacht dan ook dat het personeelstekort ook in deze sector verder toeneemt, daar per saldo 42 procent van de industriële ondernemers gedurende de komende twaalf maanden verwacht meer personeel nodig te hebben.

Mismatch kan gaan afnemen nu arbeidsaanbod toeneemt

De positieve ontwikkeling in bepaalde sectoren betekent niet dat het tekort over de hele linie in het bedrijfsleven toeneemt. Bijvoorbeeld door het afbouwen van de noodsteun en het verminderde effect van ‘coronabanen’ zal het arbeidsaanbod toenemen en de arbeidsmarktkrapte – in algemenere termen, het aantal uitstaande vacatures per werkzoekende – afnemen. Mogelijk neemt door het toegenomen arbeidsaanbod de mismatch ook af.

Werkgevers moeten rekening houden met mismatch

Om de aanhoudende tekorten het hoofd te bieden, is het van belang rekening te houden met het bestaan van deze mismatch op de arbeidsmarkt, zeker nu deze toeneemt en zelfs de niveaus van voor de uitbraak heeft overstegen.

Door – mits mogelijk – expliciet de mogelijkheid te bieden om deels thuis te werken, kan een deel van de werkzoekenden wellicht worden verleid om een grotere reisafstand naar de standplaats te accepteren. Het belang hiervan neemt zeker toe, nu uit onderzoek van ABN Amro blijkt dat Nederlandse werknemers relatief veel waarde hechten aan een gezonde balans tussen werk en privé.

Daarbij worden vrijheid in het opnemen van verlof, een evenwichtige werkdruk en het gegeven dat het privéleven hooguit in beperkte mate in het gedrang komt door werk belangrijk gevonden. Ook aandacht voor gezondheid en persoonlijke ontwikkeling zijn punten die werknemers hoog aanschrijven. Voor de werkgever geldt dat adverteren om personeel te werven buiten de gebaande zoekgebieden ook kan helpen om reisbarrières te overbruggen.