Minister Kuipers ontbindt kritische commissie die advies geeft over corona-apps

Vorige maand zag het ministerie nog een toekomst voor de commissie, Begeleidingscommissie Digitale Ondersteuning Bestrijding Covid-19, maar nu vindt Kuipers die ‘niet meer noodzakelijk voor de bestrijding van de pandemie’. Kamerleden Kees van der Staaij (SGP), Nicki Pouw-Verweij (JA21) en Pieter Omtzigt zijn verbaasd over het besluit en willen uitleg van minister Kuipers. Ze vinden het voorbarig om de commissie, die adviseert over de inzet van apps als de CoronaMelder en de CoronaCheck-app, nu al op te heffen.

‘De regering weigert te stoppen met de coronapas en de QR-code, maar de commissie die daarover onafhankelijk advies uitbrengt, moet al wel worden opgedoekt’, zegt Van der Staaij onder meer bij de Volkskrant. Ook wijzen de drie Kamerleden op de 30 miljoen euro die het kabinet dit jaar uittrekt voor de doorontwikkeling van corona-apps. ‘Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat de kritische houding van de commissie een rol speelt bij het besluit de commissie op te doeken’, aldus van der Staaij. Ook Omtzigt heeft de indruk dat critici de mond wordt gesnoerd.

Commissie van vijftien externe deskundigen

Het ministerie van Volksgezondheid (VWS) vroeg in het voorjaar van 2020 vijftien externe deskundigen op het gebied van privacy, technologie, ethiek en infectieziektebestrijding ongevraagd en gevraagd advies te geven over corona-apps, maar worstelt al enkele tijd met de rol van de commissie.

In januari plaatsten enkele commissieleden in de Volkskrantvraagtekens bij de omgang van het ministerie met hun adviezen. Die adviezen, af en toe kritisch van toon, werden meermaals naar de Tweede Kamer gestuurd op momenten dat de Kamer daar niets meer mee kon, omdat wetten al waren aangenomen en debatten al hadden plaatsgevonden.

Het ministerie liet toen weten ‘zeker nog toekomst’ te zien in de commissie. Wel wilde VWS in het vervolg alleen nog gevraagd advies van de experts, die sinds het begin van de crisis slechts twee keer zo’n verzoek kregen. Minister Kuipers verzekerde de Kamer daarover in gesprek te zijn met de commissie, maar dat gesprek heeft volgens de commissie niet plaatsgevonden.

Ook benadrukte minister Kuipers in antwoord op Kamervragen dat niet hij, maar zijn voorganger Hugo de Jonge (CDA) in juni vorig jaar al besloot dat de commissie alleen nog maar gevraagd advies mocht geven en de Kamer daarvan op de hoogte stelde. Maar De Jonge heeft de Kamer nooit verteld dat de opdracht van de commissie op die manier werd ingeperkt.

Was er al wel of geen gewijzigde taakomschrijving voor commissie?

Ook de commissie zelf ontving geen gewijzigde taakomschrijving en bleef na de brief van De Jonge aan de Kamer dan ook ongevraagd adviezen leveren. De minister vroeg de commissie zelfs een keer om advies over mogelijke aanpassingen van de CoronaCheck-app.

Nu is ook gevraagd advies dus ‘niet meer noodzakelijk’, schrijft minister Kuipers. De covoorzitter van de commissie, hoogleraar health technology assessment Erik Buskens (Rijksuniversiteit Groningen), benadrukt dat er nog altijd behoefte bestaat aan deskundig en extern advies, bijvoorbeeld over het coronatoegangsbewijs, dat bij internationaal reizen en evenementen nog steeds wordt gebruikt. ‘Waarmee ik niet zeg dat wij dat advies moeten geven. Zolang het er maar komt’.

'Risico van tunnelvisie'

Afgelopen week uitte de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) stevige kritiek op de aanpak van de coronacrisis tijdens de eerste maanden. De OVV concludeerde onder meer dat in het vasthouden aan informatie van een kleine groep adviseurs ‘het risico van tunnelvisie’ schuilt.

Kuipers zegt dat als hij in de toekomst multidisciplinair advies nodig heeft over de inzet van technologische middelen in de bestrijding van corona, hij zich wendt tot ‘andere, reeds bestaande gremia’, zoals twee taskforces. Die werden gelijktijdig met de adviescommissie opgericht, maar zijn al maanden inactief.