Verplicht werken op kantoor houdt gemoederen bezig: aanpakken is lastig

Het is al met enige schaamte dat makelaar Pieter (37) elke ochtend om half acht de deur uit gaat. Bang dat zijn maatpak en aktetas zijn bestemming zullen verraden. En jawel hoor, na een paar scheve gezichten van de buurvrouw met de poedel, kwam onlangs het als vraag verpakte verwijt. ,,Ga je nou nog stééds naar kantoor?” Pieter haalde verontschuldigend zijn schouders op. ,,Sorry, maar mijn baas denkt dat hij boven de regels staat.”

Thuiswerken effectief tegen verspreiding coronavirus

Thuiswerken is een van de effectiefste maatregelen tegen de verspreiding van het coronavirus. Toch werkt bijna 30 procent van de werknemers die dat wel kunnen niet vanuit huis. Waar tijdens de lockdown het afgelopen voorjaar het woon-werkverkeer halveerde, ging afgelopen week meer dan twee derde van de werkenden naar de zaak. En dat is niet zonder risico: 16,3 procent van de getraceerde besmettingen was terug te leiden naar de werksituatie.

Kabinet moet kantoortuinen aanpakken

Het is dan ook niet verwonderlijk dat in de debatten over de avondklok werd gewezen naar de kantoortuinen: dáár zou het kabinet eens de spierballen moeten tonen. In plaats van werknemers op te roepen zoveel mogelijk thuis te werken, zou het werkgevers moeten aanpakken, vonden partijen in de Kamer. Want sommige bazen zouden hun personeel dwingen op kantoor te verschijnen.

In een enquête van vakbond CNV zei 25 procent naar kantoor te moeten terwijl het werk vanuit huis kon worden gedaan. Ook FNV zegt ‘tientallen’ meldingen te hebben ontvangen. ,,De oproep zou daarom moeten zijn: werkgevers zorg dat mensen thuis kunnen en mogen werken”, zegt FNV-vicevoorzitter Kitty Jong tegen de Volkskrant. ,,Nu wordt de verantwoordelijkheid bij de werknemer gelegd. Het wil in de Haagse bubbel maar niet doordringen dat veel mensen niet zoveel zeggenschap over het eigen werk hebben als zijzelf. Ik ken verhalen van managers die zeggen: het is nu wel klaar met corona.”

Lekker bij elkaar niezen en hoesten

Dat geldt ook voor de werkgever van Pieter. In het voorjaar mocht hij een blauwe maandag thuiswerken, maar nu zit hij elke dag op kantoor in Amsterdam-Zuid waar hij zijn bureaublok deelt met drie collega’s. Zijn baas heeft het gevoel dat er op de zaak harder wordt gewerkt. ,,Hij heeft ook makkelijk praten met zijn eigen kantoor, wij zitten met elkaar in een kleine ruimte lekker te niezen, hoesten en alles aan te raken.”

Ook werktuigbouwkundige Jasper (27) zat zich de afgelopen maanden te verbijten als tijdens de persconferenties werd gehamerd op thuiswerken. Hij zou best willen, maar zijn baas vindt het ‘oneerlijk’ tegenover collega’s in de fabriek. Het stelde Jasper en zijn kantoorgenoten voor een dilemma: ,,Gaan we het juiste doen en onszelf in de voet schieten of maken we er op kantoor het beste van?” Het werd het tweede. ,,Ik werk hier een jaar en ik ben de jongste, dus ik wil niet tegen te veel schenen schoppen.”

Drukte op de weg

Volgens VNO-NCW en MKB-Nederland doen dergelijke negatieve voorbeelden ‘het merendeel van de werkgevers’ te kort die zich wel aan de regels houden. De werkgeversorganisatie benadrukt dat de helft van de banen niet thuis kan worden uitgevoerd en vermoedt dat de toegenomen drukte op de weg ook komt doordat er minder wordt gecarpoold.

,,Maar zoals er burgers zijn die zich niet aan de regels houden, zijn er soms ook ondernemers die dat niet doen”, stelt een woordvoerder. ,,Misschien is dat vanwege de druk om in deze moeilijke tijd het hoofd boven water te houden, maar wij horen ook dat werknemers soms smeken of ze een dagje naar kantoor mogen.”

Ironisch genoeg is die wens om terug te keren naar kantoor soms juist ingegeven door een maatregel die werknemers thuis moest houden: de schoolsluiting. Zo schreef freelance journalist Eva Munnik haar stukken eerst vanuit huis, maar gaat ze daarvoor nu naar kantoor of naar een hotel. ,,Want als ik een vrouw twee uur lang moet interviewen over de zeven miskramen die ze kreeg, is het echt uit den boze dat mijn 9-jarige er op de achtergrond doorheen praat.” Het gevolg: meer reisbewegingen. Niet alleen voor Munnik, maar ook voor de oppas die ze voor die dagen inhuurt.

Thuiswerkrecht helpt werknemers meer zeggenschap te geven over hun werk(plek). De tekst gaat onder de foto verder.

‘Besloten’ plaatsen

Het is de vraag welk gereedschap het kabinet nog over heeft om op te treden op de werkvloer. Volgens het ministerie van Sociale Zaken is het niet mogelijk bedrijven preventief te sluiten, zoals de horeca, omdat het ‘besloten’ plaatsen zijn. Ook als er sprake is van een besmetting kan het kabinet daartoe niet overgaan, bleek donderdag tijdens het debat. Wel kan de Inspectie SZW bedrijven die coronamaatregelen overtreden tijdelijk stilleggen, dat is bij een handvol gebeurd.

Volgens FNV zou een thuiswerkrecht helpen om werknemers meer zeggenschap te geven over hun werk. GroenLinks en D66 hebben hiervoor al een wetsvoorstel ingediend. Maar hoogleraar arbeidsrecht Evert Verhulp betwijfelt of dat echt zal werken. ,,Ondernemingsvrijheid is een fundamenteel recht. Dus ook met een thuiswerkrecht kan de werkgever met heel goede argumenten komen waarom een werknemer toch op kantoor moet zijn.”

Piketpaaltje tijdens vrijmibo helpt niet

Makelaar Pieter heeft zijn pogingen om thuiswerken af te dwingen inmiddels gestaakt. Om collega’s op afstand te houden, heeft hij op anderhalve meter van zijn bureau wel een piketpaaltje neergezet. Het is meer voor de vorm, want als ze tijdens de vrijmibo (vrijdagmiddagborrel) eenmaal een flesje wijn hebben geopend aan de bar, lijkt het soms weer even 2019. ,,Dan denk ik: dit gaat lekker jongens, als niemand dit maar ziet.”

'Werkgevers laat de teugels vieren'

Arbo Unie adviseert werkgevers om de teugels wat te laten vieren. Volgens de nationale verlener van arbodiensten moeten de werktijden wegens de avondklok kunnen worden aangepast, zodat er overdag ruimte is voor een wandeling, sport of het doen van boodschappen. ,,Het zou jammer zijn als we het werk zo inrichten dat deze periode nog moeilijker wordt dan strikt noodzakelijk is, alleen omdat we dat nu eenmaal zo gewend zijn", zegt organisatiedeskundige Anita Koops van Arbo Unie.