Helft bedrijven geeft inzicht in belastingafdracht

Eén dwaas kan meer vragen dan tien wijzen kunnen beantwoorden, is het veelbetekenende antwoord van Jaap Koelewijn op de vraag hoeveel vennootschapsbelasting bedrijven als Shell en Unilever in Nederland betalen. ,,Er is maar een manier om dat te weten te komen, en dat is wanneer die bedrijven het zelf bekendmaken", zegt de hoogleraar corporate finance.

Vennootschapsbelasting

Ook Bartjan Zoetmulder, belastingadviseur bij Loyens & Loeff en toch een insider waar het de Nederlandse belastingpraktijken betreft, heeft 'geen flauw idee'. Grofweg de helft van de Nederlandse vennootschapsbelasting wordt opgehoest door multinationals, zegt hij, maar wie wat betaalt? Zolang de bedrijven het niet rapporteren, zijn alle schattingen wilde speculaties. En zijn de punten die deze bedrijven krijgen toegekend, dus ook met veel onzekerheid omgeven. Unilever betaalt wereldwijd 2,2 miljard euro vennootschapsbelasting, maar hoeveel daarvan in de Nederlandse staatskas belandt? Ondanks herhaaldelijk aandringen wil de in een overnamespel verwikkelde voedingsreus er niets over kwijt.

Openheid van zaken

Het goede nieuws: van de dertien deelnemende bedrijven zijn er vijf die (min of meer) openheid van zaken geven over hun bijdrage in de nationale belastingpot. DSM bijvoorbeeld betaalt wereldwijd 138 miljoen, waarvan 26 miljoen in Nederland. In een tijd dat transparantie over belastingbetaling een heet hangijzer is - Panama Papers, de Apple-zaak - worden de bedrijven die de exacte hoeveelheid vennootschapsbelasting melden, beloond met een bonuskaas. Dat zijn ABN Amro, Ahold Delhaize, DSM, ING en Philips. Indra Römgens, belastingspecialist bij onderzoeksstichting SOMO: ,,Het is jammer en naar mijn mening ook kwalijk dat niet alle bedrijven het publiek laten zien wat ze in Nederland aan belasting betalen."

Transparantie

Koelewijn krijgt geen lekker gevoel bij multinationals die het in het midden laten. ,,Transparantie is een kenmerk van goed bestuur. Kennelijk wordt er geschoven met winsten. Shell is in zoveel landen actief dat het winsten op alle mogelijke manieren kan verrekenen binnen het bedrijf." Met dat soort taxplanning betalen bedrijven zo min mogelijk belasting, en het blijft een raadsel wat uiteindelijk waar terechtkomt. Koelewijn: ,,Banken hebben veel minder mogelijkheden om dat te doen. Zij hebben een hoofdzetel in Nederland waar het grootste deel van de winst aan toegerekend moet worden."

ABN Amro en ING Bank krijgen daarom de meeste punten voor hun bijdrage aan de Nederlandse fiscus: ABN betaalt 551 miljoen, ING 343 miljoen, veel meer dan de meeste andere bedrijven. Bedrijven als DSM, PostNL, Philips, KPN en Boskalis zitten hooguit op 10 of 20 procent van die bedragen.

Sponsoring

Ook andere bijdragen aan de maatschappij tellen mee: sponsoring, uitgaven aan R&D en duurzaamheidsprestaties. Op deze onderdelen scoren KPN en Philips het beste. De technologiebedrijven hebben prominente sponsorcontracten (KPN met bijvoorbeeld de Eredivisie en het Concertgebouw, Philips met PSV en het Rijksmuseum). Bovendien behoren ze volgens de Dow Jones Sustainability Index tot de meest duurzame bedrijven in hun sector. In de tussenstand is ABN Amro de verrassende nieuwe leider. Volgende week kunnen bedrijven voor de laatste keer punten scoren bij het AD.

Banken sponsoren de samenleving

Alleen al over hun winst betaalden de grootbanken in 2016 samen 885 miljoen euro belasting, zo blijkt uit onderzoek van het AD. Dat is een veelvoud van de bedragen die paradepaardjes als Philips (ongeveer 30 miljoen), DSM (26 miljoen) en AholdDelhaize (54 miljoen) aan de staatskas afdroegen. Geld dat gebruikt wordt om onze wegen, scholen en zorgvoorzieningen te financieren. En daar komen nog eens honderden miljoenen aan bankenbelasting en btw bij. De grootbanken sponsoren de samenleving ook op andere manieren. Zo pompte ING als hoofdsponsor van onder meer voetbalbond KNVB en het Rijksmuseum afgelopen jaar maar liefst 14,5 miljoen euro in dingen die onze vrije tijd een stukje leuker maken. ABN Amro geeft een vergelijkbaar bedrag uit aan sport (het World Tennis Tournament, hockey, Ajax) en cultuur (Hermitage, Kröller-Müller, Uitmarkt). Via hun stichtingen steunen de banken bovendien allerlei maatschappelijke projecten.

Rommelig verleden

Inderdaad, de banken hebben zich in het verleden niet altijd van hun beste kant laten zien. Met hun Amerikaanse rommelhypotheken en andere risicovolle beleggingen kwamen ze zo diep en acuut in de problemen dat ze met miljarden aan staatssteun moesten worden gered. Nog steeds zijn ze gevaarlijk groot. En die bankiers ondertussen maar bonussen bij elkaar graaien. Echter: ING heeft alle kosten van zijn redding 2,5 jaar geleden alweer netjes terugbetaald. Sterker: inclusief boetes en rente heeft de reddingsactie de staatskas 3,5 miljard euro opgeleverd. ABN Amro is nog steeds een staatsbank. Of we onder de streep geld overhouden als de aandelen straks weer op de beurs worden verkocht, moet nog blijken.

Meeste multinationals

Kijken we nog wat verder terug, naar het grotere plaatje van de Nederlandse economie, dan hebben we veel aan onze banken te danken. Het feit dat we hier überhaupt zoveel multinationals hebben, bijvoorbeeld. Na de VS en Groot-Brittannië is het kleine Nederland de thuisbasis van de meeste en grootste multinationals. En dat is weer te danken aan onze onevenredig grote financiële sector. Mede dankzij het geld dat zij in Nederlandse bedrijven stopten, konden de Philipsen en Unilevers hun vleugels internationaal uitslaan.