Wie nietsvermoedend het oude schoolpand aan de drukke Overtoom in Amsterdam binnenloopt, kijkt zijn ogen uit. In het monumentale pand is een werkplaats gevestigd waar whizzkids achter laptops robots traditionele arbeid laten verrichten. Eén robotkarretje levert de bakstenen aan, een ander de specie en de derde is aan het metselen. Achter een scherm kijkt een ‘operator’ minutieus mee of alles goed gaat. Dat kan tot in detail. Iedere baksteen wordt haarfijn geanalyseerd.
Lees ook: Deze robot moet eind maken aan lange wachtlijst: ‘Mensen moeten soms halfjaar wachten op hartecho’
Welkom bij Monumental. Een Amsterdams techbedrijf dat zich opmaakt voor een revolutie op de bouwplaats. Want als er ergens nog traditioneel gewerkt wordt, is het daar wel, zo concludeerde oprichter Salar al Khafaji. ,,Waar zie je dat mensen die veel geld hebben liever wat ouds kopen dat wat nieuws?’’, vraagt hij zich in het AD hardop af. ,,Dat zegt iets over de staat van bouwen. In de 17de eeuw, toen we zoveel armer waren dan nu, is de hele grachtengordel gebouwd. Nu zijn we zoveel rijker en kunnen we niet eens de kades onderhouden. Ik begrijp niet dat we daar niet veel bozer over worden.’’
Dat doet hij met de blik van een buitenstaander. Al Khafaji verkocht in 2016 zijn datasoftwarestartup Silk aan een groot Amerikaans bedrijf. Na een paar jaar begon het te kriebelen om weer wat nieuws te beginnen. Zijn oog viel op de bouw. Volgens de ondernemer de enige sector waar door de jaren heen geen productiviteitswinst is behaald. Het iconische Empire State Building in New York werd begin jaren 30 in 410 dagen gebouwd, dat zou nu ondenkbaar zijn.
Lego voor gevorderden
De vernieuwingsslag laat bovendien te wensen over, zo constateerde Al Khafaji. Want of het nu gaat om de auto-industrie, chemiebedrijven of de containeroverslag in de haven; in al die sectoren is volop geautomatiseerd. De bouwproductie is daarentegen nog redelijk traditioneel en staat mede onder druk omdat er een tekort is aan ambachtelijke vaklieden, zoals metselaars. Met medeoprichter Sebastiaan Visser zag hij kansen. Vrienden noemden het een ‘dom idee’. ,,Ze zeiden de bouw is een conservatieve sector, daar is nog nooit een techbedrijf succesvol geworden’’, vertelt Al Khafaji. ,,Ze vonden het ook idioot als ik dacht dat ik dit zelf kon bouwen.’’
Die scepsis was niet ongegrond. Eerdere pogingen om grote machines te bouwen liepen spaak op de hoge kosten of op de praktische uitvoerbaarheid. Toch ging hij met een team van dertien man aan de slag. Met een relatief bescheiden startkapitaal ontwikkelen ze alles zelf. Door onderdelen uit de 3D-printer te halen kon in volle vaart gesleuteld blijven worden. Muurtjes worden keer op keer gebouwd en weer afgebroken. Het is net Lego voor gevorderden.
Lees ook: Deze innovatie gaat een complete markt veranderen
,,De doorbraak is dat we overal camera’s laten meekijken’’, vertelt Al Khafaji. ,,Wij zien ons meer als een AI-bedrijf, dan als een robotbedrijf.’’ De robots werken voor een belangrijk deel met dezelfde techniek als zelfrijdende auto’s. Met diverse kleine camera’s wordt de omgeving minutieus in beeld gebracht. ,,De hele omgeving wordt gescand, elke baksteen die we oppakken wordt geanalyseerd’’, aldus de oprichter. ,,Een bouwplaats is misschien chaotisch, maar ten opzichte van een weg is het afgesloten en overzichtelijk. Er kan niet ineens een peuter met een bal oversteken.’’
Mensen in bouw zien hoe ernstig de tekorten zijn
De robots hebben het veilige schoolgebouw in Amsterdam al verlaten voor praktijkoefeningen bij bouwprojecten in Assendelft, Wormerveer, Zaanstad en Muiden. Op bouwplaatsen merkt Al Khafaji dat de aanvankelijke scepsis snel plaatsmaakt voor bewondering. Bijvoorbeeld bij de metselaars die nu nog meekijken of alles goed gaat, en nog nodig zijn om het overtollige specie te verwijderen of spouwmuren te plaatsen. Een metselaar die de eerste dag nog lacherig deed, nam twee dagen later zijn gepensioneerde vader mee naar de bouwplaats, om trots te laten zien wat de mogelijkheden zijn. ,,We zijn geen banen aan het inpikken’’, benadrukt de ondernemer nog maar eens. ,,Mensen in de bouw weten hoe ernstig de tekorten zijn.’’
Nog even naar de concurrentie. Want de bouwsector mag traditioneel zijn, de ontwikkelingen staan niet helemaal stil. Zo hebben prefabwoningen de afgelopen decennia een flinke opmars gemaakt. Gespecialiseerde bouwbedrijven hebben heuse woonfabrieken waar uit verschillende type huizen kan worden gekozen. Kant-en-klare bouwpakketten, die enkel nog op hun plek hoeven te worden gezet.
Toch betwijfelt Al Khafaji of dat de toekomst is. Volgens hem zijn veel bouwers terughoudend omdat het allemaal in de praktijk nog maar moet passen. Hij ziet, logischerwijs, meer potentie in zijn eigen aanpak. Ook waar het gaat om een ambachtelijke werkwijze. Hij verwees al naar de geliefde grachtenpanden in Amsterdam en stoort zich duidelijk aan goedkope eenheidsworst. Zijn robots zouden het echte ambachtelijke metselwerk terug moeten brengen in het straatbeeld. ,,Ik kan tien gevels maken met robots en iedere gevel kan anders zijn’’, zegt Al Khafaji. ,,Een robot gaat niet klagen. En de software is te programmeren. We kunnen een ambacht terugbrengen, iets dat je onmogelijk voor elkaar krijgt met prefab.’’
Vertrouwen van investeerders
Investeerders hebben er ook vertrouwen in. Afgelopen donderdag maakte Monumental bekend een kapitaalinjectie van 25 miljoen euro te hebben ontvangen van internationale durfkapitalisten. Het Amsterdamse bedrijf hoopt op korte termijn op te schalen. Op dit moment heeft het vier complete ploegen ‘metselrobots’ in huis, aan het einde van dit jaar moeten het er twintig zijn. De gesprekken met bouwbedrijven zijn in volle gang. Daarbij is het niet de bedoeling om de robots te verkopen, maar juist om zelf als onderaannemer aan de slag te gaan.
Het gedroomde toekomstbeeld? Dat reikt verder dan alleen metselen en is wel een tikje sci-fi, bekent Al Khafaji. ,,Waarom zou je niet een vrachtwagen met robots naar een bouwplaats kunnen brengen die, nadat je op play drukt, onder ambachtelijke begeleiding in hele korte tijd iets prachtigs neerzetten? Met weinig kosten en weinig overlast. Of wij dat nu uiteindelijk realiseren, of iemand anders, het is volgens mij een visie waar iedereen achter zou kunnen staan.’’
