'De nieuwe generatie is echt de hoop voor Nederland'

Neelie Kroes is meestal niet zo van het treuzelen. Hup, tempo, snel. Doorpakken. Altijd haast, altijd druk. Maar het begin van dit interview laat op zich wachten doordat Kroes vanaf het terras van grand café Amstelhoeck rustig over de Amstel tuurt. De afgelopen anderhalf jaar vervulde ze als ‘special envoy’ van StartupDelta een ambassadeursrol voor de Nederlandse start-upsector. Zojuist is haar laatste werkdag gevierd met een vaart in een salonboot over de grachten. Nou ja, gevierd: Kroes was de helft van de tijd aan de telefoon vanwege ‘dringende zaken’. Daarom wil ze haar team, dat nog even verder gaat varen en borrelen, wel uitzwaaien. Alleen: waar blijft dat schip? Een ruime minuut houdt Kroes het wachten vol. Dan is er toch het ongeduld, pakt ze haar telefoon en belt ze haar assistente aan boord. "Zijn jullie al weg? Want ik wil zwaaien." Niet veel later vaart de salonboot voorbij, met speciaal voor deze gelegenheid een Europese vlag op het achtersteven. Kroes zwaait uitbundig. "Zo’n ongelooflijk trouwe club." Heeft u tijd gehad om ze toe spreken tijdens het varen? "Ja, en ik heb gezegd dat het de afgelopen anderhalf jaar echt teamwerk is geweest. Ik heb ze bedankt, uit mijn hart. En dan ben ik bij zo’n afscheid toch weer bezig met die telefoontjes, die ik soms gewoon niet kan uitstellen. Maar ik kan me goed voorstellen dat het team weleens dacht: dat mens houdt nooit op. Dus ik zei gekscherend: jullie begrijpen nu waarom twee van mijn huwelijken misgingen." En u bent vast niet van plan om te veranderen."Nee, het zit in de aard van het beestje. Maar het was echt fantastisch om met dit soort mensen te werken. Dat vind ik ook een van de…" Te-ne-ne-ne.Te-ne-ne-ne. Een ringtonevariant op het intro van I want to make love to you klinkt. Kroes excuseert zich, draait een beetje weg en begint een conversatie in het Engels. "Hi, that’s great." Het is een belangrijk telefoontje vanuit een van haar andere functies ("Sommige mensen zijn soms zo moeilijk te pakken te krijgen, dus het moest nu even"). Haar werk voor de Nederlandse start-upsector is dan na de rondvaart officieel klaar, Neelie Kroes gaat door. Zo is ze directielid van het Amerikaanse softwarebedrijf Salesforce, heeft ze een adviseursrol bij Bank of America Merrill Lynch en begon ze begin mei als voorzitter van een adviesraad van taxi-app Uber – een bedrijf waar ze het in haar tijd als Eurocommissaris voor opnam, toen een dienst van Uber in België werd verboden. Raar vindt ze dat niet, zegt ze. Het was een onderwerp dat niet in haar portefeuille zat en ze maakte gewoon als liberaal bezwaar tegen het verbod, vanuit haar idee over ‘hoe je optreedt in een democratie’. Bovendien is de verplichte ‘afkoelperiode’ van achttien maanden voor oud-Eurocommissarissen voorbij. Die maanden heeft ze gebruikt om – onbetaald – het leven voor start-ups wat makkelijker te maken. Nu, anderhalf jaar later, is Kroes ‘blij verbaasd’ met het eindresultaat. Wetten zijn aangepast, projecten zijn opgestart, fondsen zijn in het leven geroepen en voor het evenement StartupFest kwamen eind mei de topmannen van onder meer Apple, Uber, Airbnb en Google naar Amsterdam. Hoewel niet te meten is wat precies de invloed is van het ambassadeurschap van Kroes, is Nederland de afgelopen tijd snel opgeklommen in de lijstjes met snelst groeiende start-up-ecosystemen in Europa: na Londen, Berlijn en Parijs staat Amsterdam inmiddels vierde. "Het is een klein landje, maar hier gebeurt nu veel. Als je dat allemaal aan elkaar linkt, hebben we goud in handen. Dat wordt nu ook in het buitenland herkend. Daar weet men wat hier gebeurt." Wat gebeurt hier dan?"Er zijn zeer veel start-ups en er is een heel open cultuur. Er zijn grote bedrijven die zich openstellen voor samenwerking met start-ups, wat win-winsituaties tot gevolg heeft. Als je ziet wat daarmee gebeurt: dat is fantastisch. Er zijn voorbeelden in de start-upwereld waarvan ik zeg: wow, daar moeten we trots op zijn."(tekst loopt verder na foto) Zoals?"We hebben hier natuurlijk een paar unicorns. Adyen. Fantastisch. Booking.com. Fantastisch. Travelbird. Catawiki. Noem maar op. Maar weet jij wie daar de founders van zijn? Dus zeg ik tegen hen dat ze zich veel meer moeten laten zien; ook om anderen te stimuleren. Laat je licht niet onder de korenmaat zetten. Wij denken altijd dat het op het andere continent gebeurt. Dat is niet waar. Het gebeurt ook hier. Er zijn alleen een paar punten in de Nederlandse mentaliteit waarvan ik vind dat we ze moeten veranderen." Zoals onze bescheidenheid?"Ja, het is valse bescheidenheid.We kunnen trots zijn en daar mag je ook over praten. Dan is er nog het risicomijdende gedrag. Dat hangt samen met een ander punt: falen is hier nog steeds iets negatiefs. Van falen leer je meer dan van succes. Als je nooit hebt gefaald, heb je niet genoeg risico genomen; dan kies je het gebaande pad. En dat is nooit het meest uitdagend en levert zelden het meeste op.""Maar de nieuwe generatie, en dat klinkt een beetje theatraal, is echt de hoop voor Nederland. We hebben zoveel talent en zoveel gemotiveerde mensen met briljante ideeën. Die mensen moeten we de kans geven. We moeten barrières weghalen die dat verhinderen, en daar hebben we de afgelopen anderhalf jaar hard aan gewerkt."Londen, Parijs en Berlijn zijn veel grotere steden. Kan Amsterdam die concurrentie aan?"Kijk naar de kaart van Nederland, met al die verschillende regio’s en zie wat er in Groningen, Wageningen, Utrecht, Eindhoven, Leiden, Rotterdam en noem maar op gebeurt. Dat is wat mij betreft Groot Amsterdam, en dat is qua omvang van dezelfde orde als de metropool van Londen. Dus ja, je kunt altijd op de nummer 1-positie komen." Is dat ook realistisch?"Waarom niet? Het is natuurlijk een heel vervelende situatie waarin we nu zitten, met de ontwikkelingen rond het Brexitbesluit. En je hoort mij niet zeggen dat..." Kroes pauzeert even. "Maar je moet ook gebruikmaken van nieuwe situaties. Kom op." Ik hoor het u zeggen."Ik betreur deze situatie en vind het jammer. Maar ik was gisteren in Delft, en daar zie je dat we op het terrein van kwantumcomputers en robotisering aan de top van de wereld zitten." Dus we moeten profiteren van een Brexit."Ja. Nu de situatie toch zo is."Toch staat Amsterdam niet overal even goed op de kaart. Vorig jaar werd door de inspectie nog een inval gedaan op het hoofdkantoor van Uber vanwege de illegale dienst Uberpop. Dat moet u als ambassadeur van de start-ups…"Wat interessant is, en dan trek ik uw vraag een beetje breder, is het disruptieve. Alles is aan het veranderen. Wat we een paar maanden geleden als voor zeker aannamen, kan zo weer veranderen. Waardoor komt het? Door deze." Kroes wijst op de mobiele telefoon op tafel en begint uit te leggen hoe de smartphone hele industrieën op de kop heeft gezet. Zoals Uber de taxibranche. Het fascinerende aan het bedrijf vindt Kroes dat het geen auto’s en geen chauffeur bezit: het hele bedrijf draait om het slim bij elkaar brengen van vraag en aanbod."Je moet dit soort ontwikkelingen niet proberen tegen te houden. Het luktje toch niet en het is niet in het belang van de burger. Daar moet de bestuurder aan wennen. En de ambtenaar. Niet alles past misschien nog in de wetgeving, dus moetje samen om tafel gaan zitten." Na de inval kwam Uber met een verklaring dat dit ‘een waarschuwing was’ aan andere bedrijven, dat hun ‘investeringen in Nederland wellicht niet welkom zijn’. Adviseert u in uw rol aan Uber om voortaan wat diplomatieker te werk gaan?"Conflicten worden niet opgelost door schreeuwen en gillen. Het is niet zozeer diplomatiek wat ik adviseer, maar ik laat gezond verstand prevaleren. Leg dus uit waarmee je bezig bent. Dat betekent ook dat diegenen die tot dan toe de markt hebben beheerst, zich moeten afvragen hoe zij moeten veranderen. Je moet wel je been bijtrekken, om het zo maar te zeggen, om mee te doen met de nieuwe ontwikkelingen. En we weten allemaal dat het in de taxiwereld niet altijd even prachtig is voor de burger." Hoe moet de stad omgaan met de disruptieve invloed van bedrijven als Airbnb of Uber?"Je moet je niet afsluiten voor nieuwe ontwikkelingen. Je kunt beter meedenken. We willen graag dat buitenlandse start-ups zich hier vestigen. Je moet ze niet schuw maken. Dus bij beleid, strategie en regels: wees alsjeblieft transparant, alsjeblieft consistent en alsjeblieft voorspelbaar." Kunnen we een betere stad maken door gebruik van technologie?"O, absoluut. Neem afvalcontainers. Als die vol zitten en ze worden niet opgehaald, plempt iedereen zijn troep ernaast. In Barcelona heb ik een systeem gezien waarbij de vuilcontainers zelf meldden dat ze vol zaten. Zo kun je je vuilproblematiek veel efficiënter aanpakken en heb je een schonere stad. Ik was zeer onder de indruk van dat project. Hebben jullie dat in Amsterdam?" Nee, maar we hebben wel stickers op de bakken met het telefoonnummer van de gemeente. Zodat je kunt bellen als ie vol is. "Ja, ja. De technologie geeft nieuwe mogelijkheden. Wakker worden." Het denken van Kroes is voor een groot deel gevormd in haar tweede termijn als Eurocommissaris, vertelt ze. In 2009 verruilde ze de zware portefeuille Mededinging voor de Digitale Agenda. Dat was deels de oorzaak van partijpolitiek. De VVD, de partij van Kroes, zat niet in het kabinet en premier Balkenende wachtte lang met het voordragen van Kroes. Andere portefeuilles waren toen al vergeven. "Op straat werd ik gefeliciteerd met mijn tweede termijn, maar vaak zeiden mensen daarna: wat zielig voor je dat je die portefeuille hebt. Ik dacht: wacht maar. Dit onderwerp is met alles verbonden. Met economie, werkgelegenheid, sociale zaken, klimaat, onderwijs. Met alles." Als ‘special envoy’ van StartupDelta zat u nog tussen politiek en het bedrijfsleven in. Nu bent u echt weg uit de politiek. Gaat u het missen?"Nee, ik vraag me weleens af of ik wel echt een politicus ben, hoewel ik moet nageven dat ik als politicus toch een hele tijd heb gefunctioneerd. Ik ben gedreven door het veranderen van zaken in de samenleving. Daar heb je de politiek voor nodig." De wereld kun je ook veranderen vanuit het bedrijfsleven."Je hebt in een samenleving een overheid nodig, anders wordt het een zooitje. Maar ik geloof heilig in een samenwerking met het bedrijfsleven, in initiatieven van beide kanten." Te-ne-ne-ne.Te-ne-ne-ne. De assistente van Kroes belt om te vertellen dat haar chauffeur zo komt voorrijden, anders is ze te laat voor een volgende afspraak. "Oké, ik ga kijken of ik nog een laatste vraag kan beantwoorden." U bent bijna 75 en stapt alsnog over naar het bedrijfsleven. Had u dat niet eerder gewild?"Ik heb er best weleens over nagedacht, maar toen kwam dat verzoek van de Nederlandse regering voor de eerste termijn in Brussel. Door een vrouw naar voren te schuiven konden ze een zwaardere portefeuille krijgen. Dat heb ik gedaan. Ik kwam binnen als excuustruus, maar eenmaal binnen moetje het waarmaken. En ik ben heel Europeaanachtig. Ja, er moeten zaken veranderen en het is een beetje doorgeschoten, maar ik geloof er heilig in dat we Europa nodig hebben. Zeker als klein land. Dus al met al, als ik terugkijk had ik eigenlijk niet zoveel anders willen doen. Even los van het feit dat het toch niet kan." En u bent natuurlijk van plan nog jaren te blijven werken."Jaja, als ik voorzichtig ben in het verkeer." Als uw chauffeur voorzichtig is in het verkeer."Dat is vandaag ook de laatste dag." Dus vanaf morgen rijdt u met Uber rond?"Dat zou best kunnen. Dat hangt ervan af waar ik ben. En ik rij zelf. Ik zeg niet dat autorijden mijn grote genoegen is, maar het is ook wel makkelijk."