Als Sjakie in de Chocoladefabriek genieten van de pindarots

De associatie met het illustere boek van Roald Dahl is onvermijdelijk, zegt Hans Neef, ceo van De Chocoladefabriek in Heerhugowaard. Tussen de tienduizenden pindarotsjes en kransjes die van de lopende band rollen, voelt hij zich meer Sjakie die met de laatste, gouden toegangskaart in zijn reep een rondleiding verdient dan de mysterieuze eigenaar Willie Wonka met zijn zwarte hoed. Neef is het in feite allebei, sinds hij de fabriek overnam in 2012.

Hoe verleidelijk ook, De Chocoladefabriek pronkt juist niet met Sjakie. ,,We hebben het overwogen," aldus commercieel directeur Bert Baron in de Volkskrant. ,,Maar Sjakie is het symbool van een fantasiewereld. Chocola staat voor plezier en genot, wij zijn een ambachtelijk bedrijf. De moderne Sjakie zit in een andere fabriek, hij staat te ver af van ons merk. Wij zetten de chocolademaker centraal."

In een raam van de fabriek staat Rijkenberg geëtst, de naam van het voormalige familiebedrijf. De onlangs overleden oprichter Jos Rijkenberg sr. moest er aan wennen, maar in 2019 kon Neef De Chocoladefabriek als merknaam overnemen. En zette hij indirect ook een traditie voort.

Tonnen pinda’s uit Argentinië

Als semi-ambachtelijk bedrijf opereert De Chocoladefabriek met zo’n vierhonderd producten op het snijvlak van de chocolade-industrie, zegt Neef. De Chocoladefabriek onderscheidt zich door haar specialiteiten in het ‘middensegment’, met de Nederlandse detailhandel inclusief de grote supermarkten als belangrijkste klanten. De ‘pindatrots’, zoals Baron het omschrijft, is het anker van het bedrijf en bepaalt een groot deel van de omzet. ‘Die iconische pindarots vormt onze identiteit.’

Wekelijks haalt De Chocoladefabriek ‘tonnen pinda’s’ uit Argentinië. Neef wijst naar de afwijkende vormen van de pindarotsjes, die van de band glijden. Ze worden geregeld geproefd door een ‘chocoladepanel’, zelfs het eetgedrag van de consument is in kaart gebracht. Neef, lachend: ,,Jij denkt: die dikke pindarots is voor mij. En je partner zegt: ik wil er niet te veel, ik neem twee kleintjes. Uiteindelijk eten jullie samen het hele bakje leeg. Chocola is ook emotie." Verderop doet de ‘spuitrobot’ zijn werk door rijen kransjes te produceren, waarna de medewerkers ze met verschillende musketkorrels verfijnen en – bewust doorzichtig – verpakken. Neef: ,,Onze klant moet kunnen zien dat chocola maken een ambacht is."

Armpje drukken met de supermarkten en de afnemers

De Chocoladefabriek groeide met 30 procent, in juli sloot het bedrijf zich aan bij de NPEX-effectenbeurs en gaf de directie voor 3 miljoen euro preferente aandelen uit. Te riskant in de wetenschap dat het beursklimaat in rap tempo is verslechterd? Neef: ,,Je merkt dat banken terughoudend zijn, het is voor een mkb-onderneming bijna onmogelijk om financiering te krijgen. Nu proberen we op eigen kracht kapitaal te verwerven."

Dagelijks ervaart Neef het spanningsveld in de detailhandel door de gierende inflatie. Ook De Chocoladefabriek voelde zich genoodzaakt om de prijzen te verhogen, de inkoop van vloeibare chocola kan in 2023 wel 40 procent duurder worden. Neef: ,,Het betekent dat ik met een hogere kostprijs moet werken. De verpakkingsmaterialen zijn weer 12,5 procent duurder geworden. De roze musketkorrels? 7 procent omhoog, omdat de prijs van suiker is verdubbeld. Karton ging eveneens door het dak. Onze energierekening is nu twee keer zo hoog. We moeten van het gas af, met deze fabriek zitten we nog in de 19de eeuw. Maar die omslag is niet morgen geregeld."

Supermarkten als Albert Heijn en Jumbo zeggen alleen ‘realistische’ prijsverhogingen te accepteren. Doet Neef ook aan ‘armpje drukken’ met de afnemers? ,,We kunnen onze prijsverhogingen goed onderbouwen, geen enkel mkb-bedrijf kan de inflatie nog zelfstandig absorberen. En dat weten de grote retailers dondersgoed. Het gebeurt dat ze tegen ons zeggen: dit is te duur. Maar we willen er altijd samen uitkomen. Als het een wedstrijd is, houdt die nu wel op."

Kinderarbeid uitsluiten

De chocola dreigde ook duurder te worden, omdat de Zwitserse producent Barry Callebaut vanwege een salmonella-uitbraak de fabriek in het Belgische Wieze tijdelijk moest stilleggen. Vrijdag leverde een vrachtauto van Callebaut na bijna twee maanden weer vloeibare chocola af bij De Chocoladefabriek.

Als ’s werelds grootste chocoladefabrikant erkende Callebaut in 2021 dat zijn producten niet 100 procent vrij zijn van slaven- of kinderarbeid. Tony’s Chocolonely werd vervolgens door Slave Free Chocolate van de gelijknamige lijst verwijderd, omdat het cacaobonen liet verwerken bij Callebaut. Beide concerns intensiveerden hun programma’s in West-Afrika om kinderarbeid uit te sluiten. Ook De Chocoladefabriek kan onmogelijk garanderen dat de keten volledig ‘slaafvrij’ is. Neef: ,,Alles wat wij kopen is gecertificeerd. Ons bedrijf wil absoluut niet worden geassocieerd met kinderarbeid."

In 2017 bezocht Neef op uitnodiging van Barry Callebaut diverse cacaoplantages in Ivoorkust. Hij sprak er met stamhoofden en zag hoe complex het probleem is voor vijf miljoen arme cacaoboeren die te weinig betaald krijgen. Ze zitten gevangen in een systeem waarbij niet de producenten, maar de regering de prijs van de cacaobonen bepaalt.

Chocola moet een ‘zuiver product’ blijven

Neef: ,,De boeren kunnen er nauwelijks van rondkomen en natuurlijk worden nog steeds kinderen uitgebuit. Ze krijgen al vijftien jaar hetzelfde betaald, dan weet je wel waar het geld heengaat. Cacao is immers een belangrijke bron van inkomsten voor die landen." Neef constateert dat te veel ‘met een westerse bril’ naar de Afrikaanse samenleving wordt gekeken. ,,Er worden vele initiatieven genomen om in landen als Ghana en Ivoorkust duurzame programma’s voor de cacao-oogst te ontwikkelen. Daar zijn miljarden euro’s ingepompt. Ik steun ze volledig, maar het is een lange weg. Bovendien zeggen de regeringen in die landen: wij bepalen zelf wat goed is voor ons, daar hebben we het Westen niet voor nodig."

Chocola moet een ‘zuiver product’ blijven, stelt Neef. Even is hij toch weer Sjakie in de Chocoladefabriek, als hij de nieuwste variant beschrijft. ,,We maken nu een pretzel, knapperig met een zoutsmaak en dat combineer je met chocola plus musketkorrels. Als je dat op tafel zet? Ik denk dat er geen pretzel overblijft."